Ο καρκίνος του προστάτη είναι ο συχνότερος θανατηφόρος καρκίνος στους άνδρες μετά τον καρκίνο του πνεύμονα και αφορά έναν μικρό αδένα κάτω από την ουροδόχο κύστη που υπάρχει μόνο στους άνδρες. Οι ειδικοί εξαντλούν στη θεραπευτική αντιμετώπισή του όλα τα μέσα και τις σύγχρονες μεθόδους, αλλά πάντα η πρόληψη σώζει ζωές

 

Της δρος Δέσποινας Κατσώχη*

 

Ο καρκίνος του προστάτη είναι ο πρώτος σε συχνότητα καρκίνος στους άνδρες των δυτικών κοινωνιών και αποτελεί τη δεύτερη, μετά τον καρκίνο του πνεύμονα, αιτία θανάτου από νεοπλασματική νόσο. Η ιατρική επιστήμη προσφέρει πλέον αποθεραπεία, με τη σεξουαλική λειτουργία του ασθενούς να παραμένει ανεπηρέαστη.

 

Τα τελευταία είκοσι χρόνια η συχνότητα του κλινικού καρκίνου του προστάτη έχει αυξηθεί πολύ, λόγω των ευαίσθητων μεθόδων διάγνωσης, σε συνδυασμό με την αυξημένη ευαισθητοποίηση των ανδρών για προληπτικό έλεγχο.

 

Οι χειρουργικές τεχνικές που συστήνονται σήμερα -κυρίως σε προχωρημένα στάδια της νόσου- είναι ελάχιστα επεμβατικές, σχεδόν αναίμακτες, με ελάχιστο χρόνο παραμονής στο νοσοκομείο, γρήγορη ανάρρωση και πολύ καλά λειτουργικά αποτελέσματα.

 

Οι ασθενείς με τοπικά εντοπισμένους όγκους πρέπει να αντιμετωπίζονται με ριζική θεραπεία. Οι τεχνικές της ριζικής προστατεκτομής έχουν βελτιωθεί σε σημαντικό βαθμό και δίνουν πολύ καλά αποτελέσματα στην εγκράτεια των ούρων αλλά και τη στυτική λειτουργία. Ριζικές θεραπείες είναι η εξωτερική ακτινοθεραπεία, η βραχυθεραπεία και η ορμονοθεραπεία.

 

Σημεία-κλειδιά για την απόφαση όσον αφορά την επιλογή της θεραπείας είναι η αποτελεσματικότητα σε συνδυασμό με το στάδιο της νόσου, η προτίμηση του ασθενούς και η επίδραση οποιασδήποτε θεραπείας στη σεξουαλική λειτουργία του άνδρα.

 

Ο ρόλος της ακτινοθεραπείας

 

Η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιείται στη ριζική θεραπεία του εντοπισμένου καρκίνου του προστάτη περίπου εδώ και έναν αιώνα. Εχουν αναπτυχθεί δύο μέθοδοι για την προσέγγιση του προστάτη αδένα, η κλασική εξωτερική ακτινοθεραπεία και η ενδοϊστική βραχυθεραπεία. Σύμφωνα με στοιχεία του National Cancer Institute (NCI) των ΗΠΑ, το 60% των ασθενών με εντοπισμένο καρκίνο του προστάτη αντιμετωπίζεται με ακτινοθεραπευτική αγωγή (εξωτερική ή βραχυθεραπεία).

 

Με την είσοδο των γραμμικών επιταχυντών υψηλής ενέργειας, του διορθικού υπερηχογραφήματος και των ειδικών λογισμικών προγραμμάτων καθίσταται εφικτή η τρισδιάστατη προσέγγιση των ορίων του προστάτη αδένα και η σύμμορφη τεχνική κατά την εφαρμογή της εξωτερικής ακτινοθεραπευτικής αγωγής και της βραχυθεραπείας, αντίστοιχα.

 

Η σύμμορφος τεχνική (3D-conformal) έχει σκοπό την ομοιόμορφη κάλυψη του προστάτη αδένα και την προστασία των ευαίσθητων οργάνων που γειτνιάζουν, του ορθού και της ουροδόχου κύστης.

 

Το θεραπευτικό αποτέλεσμα της ακτινοθεραπείας εξαρτάται από τη συνολική δόση, επομένως η κλιμάκωσή της είναι σημαντική. Η διαμορφούμενης έντασης ακτινοθεραπεία (IMRT) συμβάλλει στη διαμόρφωση της δέσμης ακτινοβολίας σύμμορφα στις ανατομικές ιδιαιτερότητες του ασθενούς με τελικό σκοπό την υψηλότερη έκθεση της νόσου στην ακτινοβολία και τη μέγιστη προστασία των πέριξ υγιών ιστών. Η καθημερινή ακριβής στόχευση εξασφαλίζεται με τη βοήθεια προηγμένων συστημάτων απεικονιστικά κατευθυνόμενης ακτινοθεραπείας (IGRT), δηλαδή γραμμικούς επιταχυντές με ενσωματωμένο σύστημα ηλεκτρονικής απεικόνισης (EPID) και αξονικό τομογράφο (CBCT) για τον ακριβή τρισδιάστατο προσδιορισμό της ακτινοβολούμενης περιοχής κατά τη διάρκεια της θεραπείας.

 

Η ενδοϊστική εμφύτευση ραδιενεργών κόκκων ιωδίου, μέθοδος Real Time, πραγματοποιείται σε μία μόνο συνεδρία με χαμηλή νοσηρότητα και μακροπρόθεσμα θεραπευτικά αποτελέσματα συγκρίσιμα με εκείνα της ριζικής προστατεκτομής και της εξωτερικής ακτινοβολίας και επιλέγεται όλο και συχνότερα στην Αμερική και την Ευρώπη για τη ριζική αντιμετώπιση του εντοπισμένου καρκίνου του προστάτη.

 

Σε ασθενείς υψηλού κινδύνου ο συνδυασμός βραχυθεραπείας και σύμμορφης εξωτερικής ακτινοβολίας επιτυγχάνει τα υψηλότερα ποσοστά επιβίωσης στη δεκαετία (85-90%) σε σύγκριση με κάθε μεμονωμένη θεραπευτική αντιμετώπιση (40-60%). Τα ποσοστά αυτά προσεγγίζουν εκείνα των ασθενών χαμηλού κινδύνου (95-98%).

 

Χαμηλή νοσηρότητα

 

Η νοσηρότητα μετά την ακτινοθεραπεία ή βραχυθεραπεία παραμένει χαμηλή και παροδική. Ηπια δυσουρικά συμπτώματα εμφανίζει το 1/3 των ασθενών και εντονότερα λιγότερο από 5%. Αξιοσημείωτη παροδική συμπτωματολογία του ορθού εμφανίζει το 10% των ασθενών ενώ στυτική δυσλειτουργία εμφανίζει λιγότερο από 15%.

 

Με την ακτινοθεραπευτική ογκολογική αγωγή ο ασθενής με εντοπισμένο καρκίνο προστάτη χαμηλού ή υψηλού κινδύνου αντιμετωπίζεται αναίμακτα και αποτελεσματικά διατηρώντας την ποιότητα της ζωής του. Στο British Journal of Urology International δημοσιεύτηκε πρόσφατα ανάλυση 232 διεθνών μελετών που αφορούσαν ασθενείς με καρκίνο του προστάτη που αντιμετωπίστηκαν με μία ή περισσότερες από τις θεραπευτικές επιλογές, δηλαδή χειρουργείο, ακτινοθεραπεία και ορμονοθεραπεία. Προέκυψε ότι στην πενταετία, στους ασθενείς σε πρώιμο στάδιο της νόσου δεν υπήρχε καμία διαφορά στο θεραπευτικό αποτέλεσμα και η επιβίωση ήταν 100%. Στους ασθενείς με τοπική νόσο αλλά σε πιο προχωρημένο στάδιο χρειάστηκε να εφαρμοστούν περισσότερες της μιας θεραπευτικές μέθοδοι, δηλαδή συνδυασμός χειρουργείου με εξωτερική ακτινοθεραπεία ή και ορμονοθεραπεία. Στα τοπικά προχωρημένα στάδια της νόσου ο συνδυασμός της βραχυθεραπείας με την εξωτερική ακτινοθεραπεία με τεχνική IMRT επιφέρει αποτελέσματα εφάμιλλα των πρώιμων σταδίων με παροδικές μόνο ενοχλήσεις. Στη θεραπεία του καρκίνου του προστάτη η IMRT έχει πλέον καθιερωθεί διεθνώς -από το 2000 ξεκίνησε να εφαρμόζεται ευρέως και σήμερα επιλέγεται σε ποσοστό 82% από τους ακτινοθεραπευτές ογκολόγους.
 

* Η δρ Δέσποινα Κατσώχη είναι ακτινοθεραπεύτρια ογκολόγος, πρόεδρος της ΑΚΟΣ

 

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

Πρόληψη: η καλύτερη θεραπεία

 

Η πρόληψη σώζει ζωές και στον καρκίνο του προστάτη και διακρίνεται σε πρωτογενή και δευτερογενή. Η πρωτογενής πρόληψη αφορά τις ανδρικές διατροφικές συνήθειες. Εχει αποδειχθεί ότι η ελαττωμένη πρόσληψη του κόκκινου κρέατος και η αυξημένη κατανάλωση λαχανικών και βιταμινών E& D και ιχνοστοιχείων λειτουργούν προστατευτικά.

 

Η δευτερογενής πρόληψη απευθύνεται στον μαζικό πληθυσμό και έχει στόχο την πρώιμη διάγνωση, καθώς ο καρκίνος του προστάτη σε αυτά τα στάδια δεν εμφανίζει συμπτώματα και άρα δεν γίνεται εύκολα αντιληπτός. Μόνο σε προχωρημένα στάδια εμφανίζονται διαταραχές της ούρησης ή συμπτώματα που οφείλονται σε μεταστάσεις (π.χ. οστικός πόνος). Γι’ αυτό συνιστάται ετήσιος προληπτικός έλεγχος των ανδρών άνω των 50 ετών, με δακτυλική εξέταση και PSA.

 

Οι διαπιστωμένοι παράγοντες κινδύνου αφορούν την ηλικία -ο κίνδυνος αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου-, τη φυλή -με τους έγχρωμους να κινδυνεύουν περισσότερο από τους λευκούς- και την κληρονομικότητα, αν δηλαδή υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του προστάτη.

 

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

 

Η ασθένεια σε αριθμούς

 

➊ Αν ο καρκίνος του προστάτη διαγνωσθεί σε αρχικά στάδια, η επιβίωση του ασθενούς στην πενταετία πλησιάζει το 100%.

 

➋ Πανευρωπαϊκά, κάθε 15 λεπτά διαγιγνώσκεται ένα νέο περιστατικό καρκίνου του προστάτη, στις ΗΠΑ κάθε 3 λεπτά διαγιγνώσκεται μία νέα περίπτωση.

 

➌ Κάθε 15 λεπτά ένας άνδρας πεθαίνει από τη νόσο.

 

➍ Τα τελευταία χρόνια καταγράφονται περιστατικά ακόμη και σε νεότερους άνδρες ηλικίας 45-50 ετών.

 

➎ Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι καταγράφονται κάθε χρόνο περίπου 3.000 νέες περιπτώσεις, ενώ στην Αμερική περίπου 220.000.

 

➏ Ενας στους 6 άνδρες διαγιγνώσκεται με καρκίνο του προστάτη κι ένας στους 30 θα πεθάνει από τη νόσο

 

➐ Το 2/3 των ασθενών είναι κατά τη διάγνωση 45-75 ετών.

 

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

 

*Θεραπεία σώματος και ψυχής

 

«Ακος» στα αρχαία ελληνικά σημαίνει θεραπεία, σώματος και ψυχής. Η ΑΚΟΣ «Καρκίνος: Θεραπεία Σώματος και Ψυχής» είναι μία αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία που συγκροτεί ομάδα επιστημόνων και όχι μόνον. Στόχοι της είναι η ενημέρωση, η πρόληψη και η θεραπεία του καρκίνου και η διασφάλιση ισότιμης πρόσβασης των πολιτών σε αυτά, καθώς και στην ανακουφιστική φροντίδα και την ψυχολογική, συναισθηματική και πρακτική υποστήριξη. Ιnfo: www.akoslife.gr

 

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

 

Βραχυθεραπεία προστάτη: μέθοδος «REAL TIME»

 

Μετά την κατάταξη των ασθενών σε ομάδες κινδύνου, χαμηλού, μεσαίου και υψηλού, ανάλογα με τα στοιχεία της νόσου, ο καρκίνος αντιμετωπίζεται πρωτοποριακά με εμφύτευση ραδιενεργών πηγών στον ιστό του προστάτη που προσφέρει στον ασθενή πλήρη ίαση και φυσιολογικούς ρυθμούς στη ζωή του

 

Mε χρήση ειδικών μηχανημάτων τελευταίας τεχνολογίας και έπειτα από συνεχείς μετρήσεις και υπολογισμούς, τοποθετούνται στον αδένα ένας ένας οι ραδιενεργoί κόκκοι από ειδικά εκπαιδευμένη ομάδα του Κέντρου Βραχυθεραπείας

 

Του Βασίλη Σκουτέρη*

 

Πρόκειται για την πλέον εξελιγμένη μέθοδο εμφύτευσης ραδιενεργών πηγών στον ιστό του προστάτη, που προσφέρει εξαιρετικά μακροχρόνια ποσοστά ίασης (άνω των 20 ετών) παγκοσμίως. Δημιουργήθηκε από τους Stone και Stock στο Νοσοκομείο Mount Sinai της Νέας Υόρκης, στις αρχές της δεκαετίας του ’90.

 

Εχει το πλεονέκτημα ότι ο σχεδιασμός της θεραπείας για την ολική ενεργότητα γίνεται κατά τη διάρκεια της εμφύτευσης και αλλάζει συνεχώς καθώς τοποθετούνται ένας ένας οι ραδιενεργοί «κόκκοι». Αυτό έχει αποτέλεσμα τη δυνατότητα χορήγησης υψηλών δόσεων ραδιενέργειας στον προστάτη και τις σπερματοδόχους κύστεις, όταν απαιτείται, ενώ ταυτόχρονα διατηρούνται ανέπαφοι οι γύρω ιστοί αλλά και τα γειτνιάζοντα όργανα.

 

Οταν ο ασθενής διαγνωστεί με καρκίνο στον προστάτη, φέρει δηλαδή θετική ιστολογική εξέταση έπειτα από βιοψία στον αδένα και επιθυμεί τη λιγότερο επεμβατική μέθοδο ριζικής θεραπείας, τη βραχυθεραπεία, επισκέπτεται τον εξειδικευμένο ουρολόγο ώστε να γίνει πλήρης σταδιοποίηση της νόσου.

 

Η σταδιοποίηση του καρκίνου του προστάτη, όπως και σε κάθε άλλο καρκίνο του ανθρώπινου σώματος, είναι το πιο σημαντικό βήμα για την επίτευξη των υψηλότερων ποσοστών ίασης. Πρόκειται για την κατάταξη των ασθενών σε τρεις ομάδες κινδύνου, χαμηλού, μεσαίου και υψηλού, ανάλογα με τα στοιχεία της νόσου που φέρουν (PSA, ιστολογική, κλινικό στάδιο). Αυτό θα καθορίσει αν απαιτείται μία μόνο θεραπευτική αντιμετώπιση (ασθενείς χαμηλού κινδύνου) ή χρειάζεται να υποβληθεί ο ασθενής σε ένα πιο επιθετικό χειρισμό, με συνδυασμό θεραπειών (ασθενείς μεσαίου και υψηλού κινδύνου).

 

Μετά τη σταδιοποίηση, το πρώτο βήμα σχεδιασμού της βραχυθεραπείας απαιτεί την υποβολή του ασθενούς σε διορθικό υπέρηχο, μέσω του οποίου γίνονται όλες οι απαραίτητες μετρήσεις των παραμέτρων που απαιτούνται για την παραγγελία των ραδιενεργών πηγών («κόκκοι»). Οι πηγές αυτές παραγγέλλονται για τον συγκεκριμένο ασθενή και φορτίζονται κατάλληλα ώστε να χρησιμοποιηθούν μόνο τη συγκεκριμένη ημέρα.

 

Μετά περίπου 10 ημέρες, ο ασθενής προσέρχεται στη χειρουργική αίθουσα όπου, με τη χρήση ειδικών μηχανημάτων τελευταίας τεχνολογίας και έπειτα από συνεχείς μετρήσεις και υπολογισμούς, τοποθετούνται ένας ένας οι κόκκοι από την ειδικά εκπαιδευμένη ομάδα του Κέντρου Βραχυθεραπείας (ουρολόγος, ακτινοθεραπευτής-ογκολόγος, ακτινοφυσικός). Αφού ολοκληρωθεί η εμφύτευση, ο ασθενής υποβάλλεται σε ειδική δυναμική ακτινογραφία με C-arm, που επιβεβαιώνει ότι όλοι οι κόκκοι βρίσκονται στη σωστή θέση και μπορεί να εξέλθει του νοσοκομείου άμεσα.

 

Την επόμενη ημέρα κιόλας ο ασθενής μπορεί να συνεχίσει τους φυσιολογικούς ρυθμούς της ζωής του, χωρίς ενοχλήσεις ή επιπλοκές (ακράτεια ή ανικανότητα) και χωρίς να απαιτούνται ιδιαίτερα μέτρα προφύλαξης γι’ αυτόν και το περιβάλλον του. Αυτό το δεδομένο αλλά και η πλήρης ίαση που προσφέρει η βραχυθεραπεία είναι οι κύριοι λόγοι που είναι τόσο διαδεδομένη και ευρέως αποδεκτή από τους ασθενείς κάθε ηλικίας.

 

Ο μετεγχειρητικός έλεγχος περιλαμβάνει τη μέτρηση των επιπέδων του PSA στο αίμα του ασθενούς ανά εξάμηνο και την τακτική επίσκεψή του στην ομάδα που πραγματοποίησε την εμφύτευση για τη σωστή παρακολούθηση της πορείας της νόσου.

 

* Ο Βασίλης Σκουτέρης είναι ουρολόγος εξειδικευμένος στη βραχυθεραπεία