Ανοίγει ο δρόμος για τη νομική αναγνώριση της σχέσης ομόφυλων ζευγαριών και στη χώρα μας, έπειτα από καταδίκη της από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου επειδή τα απέκλεισε από το Σύμφωνο Συμβίωσης που θεσπίστηκε το 2008

 

Του Δημήτρη Αγγελίδη

 

^[1]Με μια ιστορική απόφαση για το ελληνικό κίνημα των δικαιωμάτων των γκέι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου καταδίκασε χτες την Ελλάδα επειδή απέκλεισε τα ομόφυλα ζευγάρια από το Σύμφωνο Συμβίωσης που θέσπισε το 2008. Η απόφαση υποχρεώνει στην ουσία την Ελλάδα να αλλάξει τον νόμο ώστε να συμπεριλάβει τα ομόφυλα ζευγάρια, γεγονός που θα αποτελέσει την πρώτη νομική αναγνώρισή τους στη χώρα μας.

 

Η απόφαση έχει δύο πρωτιές. Είναι η πρώτη καταδίκη του Δικαστηρίου για αποκλεισμό ομόφυλων ζευγαριών από σύμφωνο συμβίωσης (το θέμα έχει απασχολήσει το Δικαστήριο και στην υπόθεση Schalk κατά Αυστρίας, όπου όμως δεν υπήρξε καταδίκη επειδή στο μεταξύ η Αυστρία είχε επιληφθεί του θέματος). Είναι επίσης η πρώτη καταδίκη του Δικαστηρίου για διακρίσεις κατά των γκέι στην Ελλάδα.

 

Ο νόμος, που πέρασε η κυβέρνηση Καραμανλή και παραμένει ως έχει παρά τις επανειλημμένες διακηρύξεις του ΠΑΣΟΚ, του ΣΥΡΙΖΑ και της ΔΗΜΑΡ να τον αλλάξουν, έδινε στην Ελλάδα την παγκόσμια πρωτοτυπία να θεσπίζει Σύμφωνο Συμβίωσης που αποκλείει τα ομόφυλα ζευγάρια. Από τότε η Λιθουανία έχει θεσπίσει κι αυτή παρόμοιο σύμφωνο.

 

Καταψήφισε ο Πορτογάλος

 

Στις υποθέσεις «Βαλλιανάτος, Μυλωνάς και C.S. και λοιποί κατά Ελλάδος» το Δικαστήριο έκρινε χτες ότι ο αποκλεισμός των ομόφυλων ζευγαριών από το Σύμφωνο Συμβίωσης παραβιάζει τα άρθρα 14 (απαγόρευση διακρίσεων) και 8 (δικαίωμα στον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Η απόφαση βγήκε με πλειοψηφία 16 προς 1 (μειοψήφησε ο Πορτογάλος δικαστής) από την ευρεία σύνθεση του Δικαστηρίου, στην οποία περνούν λίγες υποθέσεις.

 

«Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι τα ομόφυλα ζευγάρια μπορούν να συνάπτουν σταθερές και δεσμευτικές σχέσεις ακριβώς όπως και τα ετερόφυλα. Συνεπώς πήρε υπόψη ότι οι προσφεύγοντες βρίσκονταν σε παρόμοια κατάσταση με ετερόφυλα ζευγάρια όσον αφορά την ανάγκη να αναγνωριστούν και να προστατευτούν νομικά οι σχέσεις τους» αναφέρει το δελτίο Τύπου του Δικαστηρίου.

 

Η απόφαση πήρε μάλιστα υπόψη το γεγονός ότι τα ετερόφυλα ζευγάρια έχουν και άλλους τρόπους νομικής αναγνώρισης της σχέσης τους, εκτός από το σύμφωνο. «Συνεπώς, τα ομόφυλα ζευγάρια είχαν κάθε συμφέρον να εισέλθουν σε σχέση επισφραγισμένη με σύμφωνο συμβίωσης καθώς θα τους έδινε τη μοναδική νομική βάση στην ελληνική νομοθεσία ώστε να αναγνωρίσουν νομικά τη σχέση τους».

 

Η υπόθεση συζητήθηκε στο Δικαστήριο στις 16 του περασμένου Ιανουαρίου, ύστερα από προσφυγές τεσσάρων ομόφυλων ζευγαριών το 2009. Ενός επώνυμου ζευγαριού, του Γρηγόρη Βαλλιανάτου και του Νίκου Μυλωνά, που προσέφυγαν μέσω του «Ελληνικού Παρατηρητηρίου των Συμφωνιών του Ελσίνκι» (ΕΠΣΕ). Και τριών ανώνυμων (δύο ζευγάρια γυναικών και ένα αντρών) μαζί με την οργάνωση «Σύνθεση-Ενημέρωση, Ευαισθητοποίηση, Ερευνα για το HIV/AIDS», μέσω του καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου, Νίκου Αλιβιζάτου, και του διδάκτορα Νομικής Βαγγέλη Μάλλιου.

 

Τροποποίηση του νόμου

 

«Είναι ανεπίτρεπτη κάθε διάκριση σε βάρος ομόφυλων ζευγαριών ως προς το δικαίωμά τους να επιλέγουν το σύντροφό τους και να διαμορφώνουν από κοινού την οικογενειακή τους ζωή. [...] Αναμένεται, ως εκ τούτου, η άμεση τροποποίηση του νόμου αυτού, ώστε να μπορούν να συνάπτουν σύμφωνο συμβίωσης και ζευγάρια του ιδίου φύλου» αναφέρουν σε κοινή τους ανακοίνωση οι δύο οργανώσεις, εκφράζοντας την ικανοποίησή τους για την απόφαση.

 

«Η Ελλάδα ολόκληρη καταδικάστηκε για το πανευρωπαϊκά μοναδικό σύμφωνο συμβίωσης μόνο για ετερόφυλα ζευγάρια, αφού από τότε που το νομοθέτησε η κυβέρνηση της Ν.Δ. το 2008 καμιά κυβέρνηση δεν το επέκτεινε και καμιά αντιπολίτευση δεν κατέθεσε σχέδιο νόμου για την επέκτασή του στα ομόφυλα ζευγάρια, παρά τη δημόσια έκκληση οργανώσεων ομοερωτικών ατόμων και δικαιωμάτων του ανθρώπου στις 24 Ιουλίου 2011 που έμεινε αναπάντητη. Σήμερα η Ελλάδα ολόκληρη οφείλει να συμμορφωθεί και να τροποποιήσει αμέσως τον νόμο, όπως άλλωστε είχε προτείνει νομοπαρασκευαστική επιτροπή τον Δεκέμβριο του 2010» δήλωσε από το ΕΠΣΕ ο Παναγιώτης Δημητράς.

 

Τους προσφεύγοντες εκπροσώπησαν στο Δικαστήριο η Γαλλίδα δικηγόρος Καρολίν Μεκαρί, ο καθηγητής Νομικής Ν.Κ. Αλιβιζάτος, ο διδάκτωρ Νομικής Βαγγέλης Μάλλιος και ο εκπρόσωπος του ΕΠΣΕ Παναγιώτης Δημητράς. Στη δίκη είχε παρέμβει, εκ μέρους των διεθνών οργανώσεων FIDH, ICJ, AIRE Centre και ILGA-Europe, ο καθηγητής στο King’s College Ρόμπερτ Γουίντερμιουτ.

 

Μιλούν στην «Εφ.Συν.» ένα από τα ανώνυμα ζευγάρια γυναικών που προσέφυγαν, ο Νίκος Μυλωνάς από το επώνυμο ζευγάρι αντρών, ο Λύο Καλοβυρνάς από τη Σύνθεση και ο Βαγγέλης Μάλλιος, δικηγόρος.

 

«Εθελοτυφλία και υποκρισία»

Λύο Καλοβυρνάς, «Σύνθεση-Ενημέρωση, Ευαισθητοποίηση, Ερευνα για το HIV/AIDS»

 

Η απόφαση του Στρασβούργου είναι η αυτονόητη απάντηση στην εθελοτυφλία και την υποκρισία των ελληνικών κυβερνήσεων. Τα έωλα, αν όχι γελοία, επιχειρήματα της ελληνικής κυβέρνησης ενώπιον του Δικαστηρίου φυσικά καταρρίφθηκαν ως πλήρως αβάσιμα. Μέχρι στιγμής οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν έχουν δείξει το παραμικρό ενδιαφέρον για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ομοφυλόφιλων πολιτών και δυστυχώς παραμένει αβέβαιο αν η σημερινή καταδίκη της Ελλάδας από το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων θα είναι αρκετή για να βγουν οι πολιτικοί μας από τον μεσαίωνα στον οποίο ζουν και στον οποίο καταδικάζουν και την υπόλοιπη χώρα. Είναι ελάχιστοι οι πολιτικοί, σε όλα τα κόμματα, που τολμούν ν’ ασχοληθούν με την καταπάτηση των δικαιωμάτων και την έλλειψη ισονομίας και ισοπολιτείας που αντιμετωπίζουν οι γκέι συμπολίτες μας. Σε αυτό ωστόσο φέρουμε ευθύνη και εμείς οι ίδιοι γκέι άντρες και γυναίκες, που εξακολουθούμε να παραμένουμε οι χειρότεροι εχθροί του εαυτού μας. Αν εμείς δεν διεκδικήσουμε τα αυτονόητα δικαιώματά μας, κανείς δεν θα μας τα χαρίσει – ούτε μια απόφαση δικαστηρίου.

 

«Επέκταση του Συμφώνου Συμβίωσης»

Νίκος Μυλωνάς, προσφεύγων

 

Η σημερινή καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την επέκταση του Συμφώνου Συμβίωσης, ώστε αυτό να συμπεριλαμβάνει όλα τα ζευγάρια χωρίς εξαιρέσεις. Σειρά έχουν πλέον η κυβέρνηση και η Βουλή. Οφείλουν να προχωρήσουν άμεσα στην τροποποίηση του νόμου για το Σύμφωνο Συμβίωσης. Το ΕΔΔΑ και με αυτήν την απόφασή του υποστηρίζει έναν ευρύτερο ορισμό της οικογένειας, ο οποίος περιλαμβάνει και τα ζευγάρια που αποτελούνται από άτομα του ίδιου φύλου.

 

Παράλληλα είχαμε άλλη μια σημαντική απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που ορίζει ότι οι γκέι αιτούντες άσυλο οι οποίοι κινδυνεύουν με διώξεις λόγω του σεξουαλικού προσανατολισμού τους στη χώρα προέλευσής τους, δικαιούνται προστασία από τις χώρες της Ε.Ε. Σήμερα ήταν μια σπουδαία μέρα για την καταπολέμηση των διακρίσεων για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού ή/και ταυτότητας φύλου στην Ελλάδα και την Ευρώπη.

 

«Καταδίκη των αποκλεισμών»

Βαγγέλης Μάλλιος, δικηγόρος, γ.γ. της Ελληνικής Ενωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

 

Η απόφαση της Ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στην υπόθεση Βαλλιανάτος και λοιποί καταδίκασε την Ελλάδα, διότι ο νόμος 3719/2008 απέκλειε τα ομόφυλα ζευγάρια από τη δυνατότητα να συνάπτουν σύμφωνο συμβίωσης. Γιατί είναι σημαντική αυτή η απόφαση;

 

Πρώτον, διότι επισημαίνει στην Ελλάδα ότι όταν μια πολιτεία νομοθετεί, οφείλει να λαμβάνει υπόψη τις εξελίξεις στην κοινωνία και το γεγονός ότι δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος να διαμορφώσει κανείς την προσωπική και οικογενειακή του ζωή.

 

Δεύτερον, διότι τονίζει ότι η σταθερή συμβίωση μεταξύ προσώπων του ίδιου φύλου συνιστά οικογενειακή ζωή, ακριβώς όπως και η συμβίωση μεταξύ μιας γυναίκας και ενός άντρα.

 

Τρίτον, διότι υπογραμμίζει ότι ο νόμος αυτός έρχεται σε αντίθεση με το δικαίωμα των ομόφυλων ζευγαριών να αναπτύξουν ελεύθερα την προσωπικότητά τους και να διαμορφώσουν αυτόνομα την οικογενειακή τους ζωή.

 

Κατόπιν τούτου η Ελληνική Πολιτεία καλείται να άρει τις διακρίσεις και την αδικία που υφίστανται τα ομόφυλα ζευγάρια: η ρητή συμπερίληψή τους στον νόμο για το Σύμφωνο Συμβίωσης είναι μια καλή αρχή!

 

«Βήμα για πλήρη ισότητα»

C.S. και E.D., προσφεύγουσες

 

Το ΕΔΔΑ δικαίωσε την προσφυγή μας και καταδίκασε την Ελλάδα για τον αποκλεισμό των ομόφυλων ζευγαριών από το Σύμφωνο Συμβίωσης. Εκφράζουμε την ικανοποίησή μας για την απόφαση του Δικαστηρίου και ευχαριστούμε θερμά τον καθηγητή Νομικής Ν. Κ. Αλιβιζάτο και τον διδάκτορα Νομικής Βαγγέλη Μάλλιο. Η Ελλάδα οφείλει να συμμορφωθεί και να τροποποιήσει τον νόμο, καθώς η θέσπιση του Συμφώνου Συμβίωσης μόνο για ετερόφυλα ζευγάρια παραβιάζει τα άρθρα 8 και 14 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Εχουμε επίγνωση ότι με την απόφαση αυτή δεν θα πάψουν μαγικά από σήμερα οι διακρίσεις που υφίστανται οι ΛΟΑΤ στην Ελλάδα. Ωστόσο θεωρούμε ότι είναι ένα σημαντικό βήμα για τα δικαιώματα και τις διεκδικήσεις των ΛΟΑΤ στην πορεία προς την πλήρη ισότητα.