→Η εκμετάλλευση γύρω από τα θέματα των ΑμεΑ είναι φανερή τόσο στα ΜΜΕ όσο και στην πολιτική

«Η μετωπική σύγκρουση με όσους/όσες επιχειρούν να αμφισβητήσουν το δικαίωμά μας στην αξιοπρέπεια δεν είναι εναλλακτική επιλογή αλλά υπαρξιακή υποχρέωση

Της Αλεξάνδρας Λεφοπούλου

Ο Ρώσος θεωρητικός και ψυχολόγος Lev Vygotsky αναφέρει ότι «Το Α και το Ω της εξέλιξης του πολιτισμού είναι η δημιουργία πλάγιων διαδρομών» και προσθέτει ότι «η ολόπλευρη ανάπτυξη των ανθρώπων με αναπηρία και η συμμετοχή τους στον πολιτισμό είναι δυνατή με τη δημιουργία κατάλληλων πλάγιων διαδρομών και προσβάσεων, πέραν εκείνων που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη ομάδα». Αυτό υπενθυμίζουν στη συζήτηση που κάναμε με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα των Ατόμων με Αναπηρία οι εκπρόσωποι της Κίνησης Χειραφέτησης ΑμεΑ-Μηδενική Ανοχή. «Μένοντας προσηλωμένοι στην ιδέα του κινήματος δεν υπογράφουμε σαν πρόσωπα αλλά σαν Μηδενική Ανοχή» εξηγούν οι εκπρόσωποί της.

Μια τέτοια συζήτηση εξ ορισμού ξεκινά με το θέμα της προσβασιμότητας αλλά και της διεκδίκησης που με διαφορετικούς τρόπους προσκρούει στη χειραγώγηση. Και καθώς η Παγκόσμια Ημέρα των Ατόμων με Αναπηρία για μεγάλο μέρος των συμπολιτών μας καταλήγει περισσότερο σε αναλύσεις που ξεκινούν από διαπιστώσεις χωρίς περαιτέρω δράσεις, η συζήτηση με εκπροσώπους της Κίνησης Χειραφέτησης ΑμεΑ μπορεί να οδηγήσει σε μια διαφορετική αντίληψη που δεν αφορά μόνο την αναπηρία αλλά και τον ρατσισμό απέναντι στον οποίο θεωρητικά λίγο-πολύ… όλοι είμαστε αντίθετοι.

Ξεκινώντας τη συζήτηση γύρω από τον βαθμό παρεμπόδισης άσκησης των κοινωνικών δικαιωμάτων των ανθρώπων με αναπηρία, η απάντηση έρχεται καταπέλτης, καθώς το 90% των ΑμεΑ δεν έχει πρόσβαση στην εκπαίδευση και το 80% στην αγορά εργασίας, γεγονός που καταδεικνύει τα εμπόδια που υφίστανται οι πολίτες με αναπηρία. Γύρω τους διαμορφώνεται ένα πλέγμα αντιλήψεων, στάσεων, συμπεριφορών που τους εξαναγκάζει σε υποτελή διαβίωση καθώς αποτελούν μια απόλυτα διακριτή κατηγορία πολιτών.

Φανταστείτε μια μέρα να ξυπνήσετε χωρίς δυνατότητα όρασης ή κίνησης για παράδειγμα και ξαφνικά να αποκλειστείτε. Θα μπορούσατε να δεχτείτε ότι για τον λόγο αυτό είστε λιγότερο ικανοί; Με τον ίδιο τρόπο κανείς μας δεν θέλει να αποκλείεται από δημόσια ή κοινωνικά αγαθά ή να συμμετέχει άνισα σε αυτά.

Η πολιτική και τα ΜΜΕ πώς προσεγγίζουν την αναπηρία; Είναι προσωπικό ή συλλογικό το θέμα;

Ο αγώνας των ανθρώπων με αναπηρία είναι διαρκής και σε μεγάλο βαθμό προσωπικός. Το ερώτημα στρέφεται στη σύγκρουση μεταξύ της ατομικής περίπτωσης και των θεμάτων που αφορούν το σύνολο των πολιτών που έχουν κάποιας μορφής αναπηρία. Μπορεί μέσα από τη βιωματική σχέση να μιλήσει κάποιος για το σύνολο των προβλημάτων που αφορούν τη συνολική κοινότητα; Σε ποιο βαθμό απορροφά η προσωπική ιστορία το ενδιαφέρον των θεατών ή των αναγνωστών; Οι συνομιλητές μας είναι κατηγορηματικοί ως προς το σκέλος της συμμετοχής και γνώσης των θεμάτων της αναπηρίας ψέγοντας τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης για την αξιοποίηση των βιωματικών προσεγγίσεων ως προς το σκέλος των ζητημάτων που τις ξεπερνούν, όταν ζητούν από ανθρώπους που βιώνουν την αναπηρία να τοποθετηθούν «άτυπα» σε ζητήματα που αφορούν το σύνολο των ΑμεΑ.

«Η εκμετάλλευση γύρω από τα θέματα των ΑμεΑ είναι φανερή τόσο στα ΜΜΕ όσο και στην πολιτική» εξηγούν. «Το φαινόμενο του “παγωμένου χρόνου” με τις διεκδικήσεις των αναπήρων μέσα από τα κυρίαρχα μέσα της εποχής μας έχει τη μορφή της καταγγελίας, χωρίς συνέχεια που θα μπορούσε να οδηγήσει στην πίεση για επίλυση του προβλήματος. Διαπιστώνουμε ότι παρουσιάζονται οι ίδιες περίπου θεματολογίες χωρίς να συνδέονται παρόν και παρελθόν, δίχως την παραμικρή επεξήγηση τού γιατί το ίδιο πρόβλημα διαρκώς υπάρχει και αναπαράγεται, δίχως την παραμικρή νοηματοδότηση – ανάδειξη αιτίων και υπαιτίων. Το παράδειγμα του εκπροσώπου των ΑμεΑ που φωτογραφίζεται για τις ανάγκες πολιτικής καμπάνιας σε αναπηρικό αμαξίδιο ενώ δεν κυκλοφορεί με τον τρόπο αυτό στην καθημερινότητά του διαιωνίζει το στερεότυπο σχετικά με την αναπηρία και αξιοποιεί με τρόπο αρνητικό το αναπηρικό κίνημα».

Πόσο εξελίχθηκε η αντίληψη σχετικά με τα θέματα των ανθρώπων με αναπηρία σε σχέση με το παρελθόν;

«Στα τέλη της δεκαετίας του ’70, οι ανάπηροι εκφράζονται πολιτικά για πρώτη φορά στην ιστορία διεκδικώντας τα αυτονόητα. Μέχρι τότε κυριαρχούσαν η παθητικότητα, η μοιρολατρία, η μιζέρια και η κακομοιριά, υπήρχε δε η αντίληψη ότι ο ανάπηρος θα πρέπει να μην είναι πολιτικοποιημένο ον και να ζει εξαρτημένος από τους μηχανισμούς φιλανθρωπίας. Η φιλανθρωπία βλέπει την ανάγκη και όχι την αιτία που τη δημιουργεί».

Τη δεκαετία του ’80 έως το ’90 ακολούθησαν θεσμικές παρεμβάσεις για την καλυτέρευση της ζωής των ΑμεΑ με τον νόμο για παράδειγμα για τα «αποκλίνοντα εκ του φυσιολογικού άτομα» και την ευθύνη εκπαίδευσής τους και για πρώτη φορά ο νομοθέτης αναγνωρίζει το δικαίωμα των αναπήρων στην εκπαίδευση μέσα από τη δημιουργία ειδικών σχολείων. Η υποχρεωτική βασική εκπαίδευση νομοθετήθηκε 20 χρόνια αργότερα.

Το εθνικό αναπηρικό κίνημα μέσα στη δεκαετία του ’80 απαιτεί τη συμμετοχή του σε κάθε κέντρο σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων που το αφορούν, χρησιμοποιώντας διαρκώς το σύνθημα «τίποτα για εμάς χωρίς εμάς».

«Σήμερα, χιλιάδες άνθρωποι με αναπηρία αναμένουν επί μήνες την εξέτασή τους από τις Υγειονομικές Επιτροπές του Κέντρου Πιστοποίησης Αναπηρίας προκειμένου να προσδιοριστεί ο βαθμός αναπηρίας τους και να επανακαταστούν δικαιούχοι των “στοιχειωδώς αναγκαίων” που η αναπηρία συνεπάγεται. Η ελληνική πολιτεία τούς υποχρεώνει σε παρατεταμένη αιχμαλωσία μέσα από την αναμονή αορίστου χρόνου» τονίζουν τα μέλη της Κίνησης.

Τι σημαίνει χειραφέτηση σήμερα για τα ΑμεΑ;

«Χειραφέτηση σημαίνει μηδενική ανοχή» εξηγούν. «Για παράδειγμα, η περίπτωση απόσυρσης της εγκυκλίου του ΙΚΑ όταν εννέα άνθρωποι με αναπηρία μέσα σε λιγότερο από 24 ώρες αποφασίσαμε να οργανώσουμε κατάληψη του κεντρικού κτιρίου του Οργανισμού Κοινωνικής Ασφάλισης και να απαιτήσουμε την απόσυρση της εγκυκλίου. Τα ξημερώματα της 6ης Ιουνίου του 2011 ακτιβιστές με αναπηρία κατέλαβαν το κεντρικό κτίριο της διοίκησης του ΙΚΑ, κοινοποιώντας στα ΜΜΕ το κείμενο με τίτλο “Κίνηση Χειραφέτησης ΑμεΑ: “ΜΗΔΕΝΙΚΗ ΑΝΟΧΗ”».

«Η αναδίπλωση του διοικητή του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ που αντιλήφθηκε ότι είμαστε ανυποχώρητοι στο δίκαιο αίτημά μας οδήγησε στη δέσμευση ενώπιόν μας ότι η εγκύκλιος του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ θα τεθεί σε διαβούλευση από μηδενική βάση, ενώ στη διάρκεια της διήμερης κατάληψης δεχτήκαμε τη συμπαράσταση δεκάδων κινήσεων και κινημάτων που μετέχουν στον αγώνα για δικαιώματα των ανθρώπων με αναπηρία. Νιώσαμε βαθιά δικαιωμένοι ως προς το γεγονός ότι στόχος μας ήταν η ανταπόκριση και η ενεργοποίηση σε μαχητικές και μετωπικές εκδοχές δράσης που εκφράζουν τη μηδενική πλέον ανοχή των ΑμεΑ σε αποφάσεις και ενέργειες που απειλούν ευθέως την αξιοπρέπειά τους. Ως ιδιαίτερα θετική επίσης κρίνουμε την πολιτική συμπαράσταση στο αυτονόητα δίκαιο αίτημά μας απόσυρσης της εγκυκλίου. Με ανακοινώσεις και επερωτήσεις στη Βουλή των Ελλήνων στήριξαν το αίτημά μας όλα τα κόμματα της Κεντροαριστεράς, κάνοντας πράξη έστω και άτυπα ως προς την ανάγκη ενιαίας δράσης σε περιπτώσεις όπου αν μη τι άλλο παραβιάζονται τα στοιχειωδώς “αυτονόητα”.

Τελικά, ο διοικητής του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ δεσμεύτηκε για τη συμμετοχή εκπροσώπου της “Κίνησης Χειραφέτησης ΑμεΑ” στις διαβουλεύσεις για την εγκύκλιο.

Ωστόσο αργότερα οι εκπρόσωποι του εθνικού αναπηρικού κινήματος δεν έγιναν αποδεκτοί ως συνομιλητές με τη δικαιολογία ότι δεν ήμασταν εκλεγμένοι…» .

«Αντίστοιχη περίπτωση αποτέλεσε πέρυσι η συμμετοχή μας με το “μέρισμά” μας στην υπόθεση “Εθνικής Σωτηρίας” μπροστά στον Αγνωστο Στρατιώτη. Εκεί, ελλείψει χρημάτων, καταθέσαμε τα βασικά “εργαλεία” που υπηρετούν το δικαίωμα στη στοιχειωδώς αυτόνομη διαβίωση των ΑμεΑ, που είναι τα τεχνητά μέλη, αμαξίδια και τα λευκά μπαστούνια. Το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια είναι αδιαπραγμάτευτο. Η μετωπική σύγκρουση με όσους/όσες επιχειρούν να μας το αμφισβητήσουν δεν είναι εναλλακτική επιλογή αλλά υπαρξιακή υποχρέωση. Εάν σήμερα δεν αναμετρηθούμε με τους “καλοθελητές” της κυρίαρχης λογικής που μας καλούν επίμονα να αποδεχτούμε άφωνοι όσα δρομολογούνται “για εμάς χωρίς εμάς”, με νομοτελειακή ακρίβεια θα βιώσουμε τη σταδιακή απάλειψη ακόμα και των πλέον αυτονόητων δικαιωματικών παροχών δίχως τις οποίες η στοιχειωδώς αξιοπρεπής ζωή είναι αδύνατη.

Η καθημερινότητα θέτει διαρκώς νέα ζητήματα, από τις δηλώσεις των πολιτικών ή τις πρακτικές των ΜΜΕ μέχρι τις πολιτικές που θέτουν πολύ πιο περιοριστικούς όρους για τους ανθρώπους με αναπηρία. Ομως, οι αγώνες για το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια, το δικαίωμα στην ίδια τη ζωή δεν τελειώνουν ποτέ».

Τα στοιχεία επικοινωνίας με την Κίνηση Χειραφέτησης ΑμεΑ-Μηδενική Ανοχή είναι: [email protected].