Ο ιός της ανοσολογικής ανεπάρκειας του ανθρώπου (HIV) προσβάλλει χιλιάδες σ' ολόκληρο τον κόσμο που νοσούν ή πεθαίνουν από AIDS. Φέτος για πρώτη φορά καταγράφεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας μείωση των νέων μολύνσεων, αλλά στη χώρα μας υπάρχει αύξηση των νέων κρουσμάτων, ιδιαίτερα σε νέους. Μοναδικά μας όπλα, η πληροφόρηση, η εκπαίδευση, η ενεργοποίηση, η ευαισθητοποίηση. Αντιμετωπίζουμε τη χρόνια νόσο με ανθρωπιά, χωρίς τον στιγματισμό των συνανθρώπων μας

Του Μάριου Κ. Λαζανά *

Το 2013 συμπληρώθηκαν 30 χρόνια από την ανακάλυψη του ιού της ανοσολογικής ανεπάρκειας του ανθρώπου (HIV), που προκάλεσε εκατομμύρια θανάτους σε όλο τον κόσμο και έθεσε σε δοκιμασία τις ηθικές και ανθρωπιστικές αξίες του πολιτισμού μας.

Για πρώτη φορά φέτος, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε ενθαρρυντικά αποτελέσματα, δεδομένου ότι στις αναπτυσσόμενες χώρες από το 2001 μέχρι σήμερα έχει καταγραφεί μείωση των νέων μολύνσεων κατά 33 % και ιδιαίτερα στα παιδιά κατά 52%.

Στην Ελλάδα δεν διαπιστώθηκαν ενθαρρυντικά επιδημιολογικά μηνύματα, δεδομένου ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει σημαντική αύξηση των νέων κρουσμάτων, ιδιαίτερα σε άτομα νεαρής ηλικίας, κατά πλειονότητα χρήστες ενδοφλεβίων τοξικών ουσιών (ΧΕΝ).

Από τα στοιχεία που έχουν καταγραφεί, υπολογίζεται ότι από την αρχή της επιδημίας 13.500 άτομα έχουν προσβληθεί από τον HIV, περίπου 2.400 έχουν χάσει τη ζωή τους και 3.500 έχουν νοσήσει από AIDS. Υπολογίζεται ότι 6.150 άτομα με HIV λοίμωξη λαμβάνουν αντιρετροϊκή αγωγή.

Οπως έχει ήδη ανακοινωθεί, υπάρχει σημαντική αύξηση της επιδημίας στη χώρα μας. Η επιδημία μέχρι το 2010 είχε μια σταθερή πορεία με 5,4 άτομα με HIV λοίμωξη ανά 100.000 κατοίκους, ενώ αυτή η αναλογία αυξήθηκε το 2011 σε 8,7 και το 2012 σε 10,7 άτομα ανά 100.000 κατοίκους.

Αύξηση νέων κρουσμάτων

Αυτή η μεγάλη ανατροπή στον αριθμό των κρουσμάτων έχει επισυμβεί λόγω της επιδημικής έκρηξης της HIV λοίμωξης μεταξύ των ΧΕΝ. Η μεγαλύτερη αύξηση παρατηρήθηκε το 2012, οπότε καταγράφηκαν 513 άτομα (ΧΕΝ), δηλαδή ποσοστό 45,71% του συνόλου των νέων κρουσμάτων, ξεπερνώντας τους άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες και οι οποίοι, για πρώτη φορά, κατέλαβαν τη δεύτερη θέση με 330 άτομα και ποσοστό 27,78%. Για το 2013 η καταγραφή βρίσκεται σε εξέλιξη. Από τα υπάρχοντα δεδομένα, παρατηρείται αυξημένη επίπτωση μεταξύ των ΧΕΝ, αλλά με μειωμένο ποσοστό σε σχέση με τα προηγούμενα έτη. Αξίζει να τονιστεί ότι αυτός ο πληθυσμός αποτελείται κυρίως από άνδρες (91,3%), ηλικίας μικρότερης των 35 ετών (52,17%) και στην πλειονότητά τους ελληνικής καταγωγής (75%). Αυτή η αύξηση προέκυψε για διάφορους λόγους, μεταξύ των οποίων κυρίαρχη θέση κατέχει η παρούσα κρίση, η οποία έχει τραγικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες. Το κοινωνικό κράτος έχει αποδομηθεί, με μείωση των κονδυλίων και των προγραμμάτων στήριξης αυτών των ατόμων, με καθυστέρηση χορήγησης υποκατάστατων ουσιών, με μείωση των προγραμμάτων χορήγησης συρίγγων και έλλειψη συνολικού προγραμματισμού για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Θα πρέπει να γίνει απόλυτα κατανοητό ότι οι ΧΕΝ είναι ασθενείς με πολλαπλά προβλήματα, υγείας, ψυχικά, κοινωνικά και οικονομικά, που απαιτούν συνολική αντιμετώπιση.

Εντονα προβλήματα σε νοσοκομεία και φυλακές

Η επιδημία HIV λοίμωξης σ' αυτόν τον πληθυσμό έχει δημιουργήσει επιπρόσθετες δυσκολίες στο σύστημα υγείας. Οι Μονάδες Λοιμώξεων των νοσοκομείων της Αττικής έχουν κατακλυστεί από αυτούς τους ασθενείς, των οποίων τα κύρια ιατρικά προβλήματα είναι οι μικροβιακές λοιμώξεις, σε ποσοστό 95%, και η συλλοίμωξη με ηπατίτιδα C σε ποσοστό 90%. Απαιτείται άμεση ενίσχυση των νοσοκομείων με ιατρονοσηλευτικό προσωπικό καθώς και κτιριακές επεκτάσεις των Μονάδων Λοιμώξεων και των Εξωτερικών Ιατρείων. Λόγω της αύξησης του κόστους νοσηλείας απαιτείται επιπρόσθετη οικονομική ενίσχυση του προϋπολογισμού των νοσοκομείων.

Τα νοσοκομεία των φυλακών έχουν γεμίσει από ασθενείς με HIV λοίμωξη και η αδυναμία περίθαλψής τους είναι έκδηλη λόγω σοβαρής έλλειψης προσωπικού, δυσκολίας χορήγησης φαρμακευτικής αγωγής και παροχής ψυχολογικής – κοινωνικής βοήθειας. Η ενίσχυση και η στήριξη αυτών των δομών έχει άμεση προτεραιότητα. Επιπλέον, ο λοιπός πληθυσμός των ασθενών με HIV λοίμωξη έχει πληγεί από τη διακοπή των προνοιακών επιδομάτων και τη δυσκολία χορήγησης αντιρετροϊκών φαρμάκων λόγω μειωμένου προϋπολογισμού των νοσοκομείων.

 Ανασφάλεια και διαπόμπευση

Στις μέρες μας, οι ασθενείς με HIV λοίμωξη ζουν σε συνθήκες μεγάλης ανασφάλειας, πολλαπλάσιας σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό λόγω των προαναφερθέντων προβλημάτων. Σ΄ αυτό το άρθρο θα ήταν λάθος να μην αναφερθεί κανείς στα θλιβερά φαινόμενα της προηγούμενης χρονιάς, με τη διαπόμπευση γυναικών με HIV λοίμωξη, ανακοινώνοντας τα στοιχεία τους και δημοσιεύοντας τις φωτογραφίες τους.

Δεν αμφιβάλλει κανείς ότι πρέπει να υπάρχουν νόμοι και υγειονομικές διατάξεις για την προστασία της Δημόσιας Υγείας αλλά θα πρέπει να εφαρμόζονται χωρίς τη χρήση αστυνομικών μέτρων, κατά παράβαση της ελευθερίας του ατόμου και καταστρατηγώντας τα ανθρώπινα δικαιώματα.

* Ο Μάριος Κ. Λαζανάς είναι παθολόγος λοιμωξιολόγος, διευθυντής Γ΄ Παθολογικού Τμήματος- Μονάδας Λοιμώξεων Κοργιαλένειου – Μπενάκειου ΝΕΕΣ

……………………………………………………………………………………………………………………………………

Χρόνια νόσος και «ίαση»

Η HIV λοίμωξη είναι το μοναδικό νόσημα που συγκέντρωσε τόσο μεγάλο αριθμό επιστημόνων διαφόρων ειδικοτήτων και εξειδικευμένων εργαστηρίων στη μάχη για την καταπολέμησή της. Σε σύντομο χρονικό διάστημα από την εμφάνιση της ασθένειας ανακαλύφθηκε και ταυτοποιήθηκε ο υπεύθυνος ιός και τυποποιήθηκαν οι εργαστηριακές εξετάσεις για την έγκαιρη διάγνωση.

Η θεραπεία της HIV λοίμωξης με αντιρετροϊκά φάρμακα πέρασε από πολλά στάδια. Από τον αρχικό φόβο ότι τα φάρμακα σκοτώνουν λόγω σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών στους τότε βαρύτατα πάσχοντες, στην αντίληψη ότι αποτελούν αντικείμενο πλουτισμού των φαρμακευτικών εταιρειών που «θεραπεύουν» έναν ανύπαρκτο ιό, για να καταλήξουμε σήμερα στην ελπιδοφόρο εξέλιξη της μετατροπής της HIV λοίμωξης σε χρόνια νόσο.

Στο στάδιο της «ίασης», δηλαδή της μακροχρόνιας καταστολής του ιού, χωρίς πραγματική απαλλαγή απ' αυτόν, βρίσκεται η πλειονότητα των ασθενών που λαμβάνουν σωστά τη φαρμακευτική αγωγή τους. Το προσδόκιμο επιβίωσής τους δεν διαφέρει απ' αυτό του γενικού πληθυσμού και υφίστανται, εκτός από τις ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων, και τη φθορά του χρόνου όπως όλοι μας.

Το 2013 έχει ενταθεί η έρευνα που αποσκοπεί στην πλήρη ίαση από την HIV λοίμωξη ενώ μία διεθνής επιστημονική συνεργασία έχει θέσει ήδη τις θεωρητικές και πρακτικές κατευθύνσεις της. Οι μεμονωμένες αλλά αξιοπρόσεκτες περιπτώσεις ενός ενήλικου ασθενή με λευχαιμία, που υπεβλήθη σε μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων με φυσική ανοσία στον HIV, και ενός οροθετικού νεογέννητου, που έλαβε αντιρετροϊκή θεραπεία εντός μερικών ωρών από τη γέννησή του, και οι οποίοι δεν εμφάνισαν έκτοτε κλινικά ή εργαστηριακά ευρήματα HIV λοίμωξης, ενισχύουν την υπόθεση ότι η ίαση από τη νόσο είναι εφικτή. Πρέπει όμως να τονιστεί ότι ο δρόμος προς την εκρίζωση της νόσου είναι μακρύς και τα αποτελέσματα των ελπιδοφόρων αυτών ερευνών θα γίνουν φανερά αρκετά χρόνια αργότερα.

Επίσης, έχει εδραιωθεί περισσότερο η αντίληψη ότι η αντιρετροϊκή αγωγή, και ιδίως η πρωιμότερη έναρξή της, δεν ωφελεί μόνο θεραπευτικά, αλλά προφυλάσσει από τη μετάδοση της νόσου και σε ατομικό και σε επίπεδο πληθυσμού. Η αντιρετροϊκή αγωγή, σε συνδυασμό βεβαίως με τη λήψη και όλων των άλλων πολύ σημαντικών προφυλακτικών μέτρων, είναι δυνατόν να περιορίσει την εμφάνιση νέων μολύνσεων και να αναχαιτίσει την εξάπλωση της νόσου.

Αξίζει να τονιστεί ότι η χορήγηση αντιρετροϊκής αγωγής κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και η θεραπεία του νεογέννητου έχουν μειώσει αποδεδειγμένα τη μετάδοση του ιού στο νεογνό, η οποία επισυμβαίνει σε ποσοστό <2%.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Νέες ελπιδοφόρες θεραπείες

Η επιστημονική κοινότητα καταβάλλει ιδιαίτερες προσπάθειες για την ανακάλυψη νέων θεραπευτικών μορίων με λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες, υψηλή δραστικότητα και χαμηλό ποσοστό ανάπτυξης αντοχής ενώ συγχρόνως επιδιώκεται να επιμηκυνθούν τα μεσοδιαστήματα χορήγησης, βελτιώνοντας έτσι την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Αντίθετα, οι προσπάθειες για την ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού εμβολίου δεν έχουν ακόμα καρποφορήσει.

Είναι η κατάλληλη στιγμή να ανασυνταχθούν, με ηγέτιδα την πολιτεία, όλες οι επιστημονικές και κοινωνικές δυνάμεις για να αντιμετωπιστεί η HIV λοίμωξη ως μία πραγματική απειλή για τη Δημόσια Υγεία στη χώρα μας. Ας σταματήσουμε να κυνηγούμε τις εκδιδόμενες γυναίκες και τους μετανάστες και ας ενστερνιστούμε το φετινό μήνυμα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS, την 1η Δεκεμβρίου, «Μηδενικές μολύνσεις» που για να υλοποιηθεί απαιτούνται: ➊ επέκταση του δωρεάν ελέγχου για τον HIV σε μεγάλο τμήμα του πληθυσμού, ➋ εύκολη και ευρεία πρόσβαση στο σύστημα υγείας, ➌ παροχή αντιρετροϊκής αγωγής σε όλους τους ασθενείς για μείωση της μεταδοτικότητας, ➍ χορήγηση προφυλακτικής αγωγής σε ευάλωτους πληθυσμούς, ➎ εντατικοποίηση της ενημέρωσης για τη χρήση μέσων προφύλαξης, ➏ θεραπεία των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων και ➐ παρεμβάσεις για τροποποίηση συμπεριφορών με παράλληλη ψυχολογική, κοινωνική και κρατική στήριξη.

Η HIV λοίμωξη – AIDS μπορεί να αποτελέσει την αφορμή για να ξαναβρούμε την ανθρωπιά μας αποφεύγοντας τον στιγματισμό και τις διακρίσεις εναντίον συνανθρώπων μας.

…………………………………………………………………………………………………………………………………..

10 γέννες 11 υγιών νεογνών!

Του Στέφανου Παππά *

Στο μαιευτήριο «Ελενα Βενιζέλου», στo πλαίσιο του τμήματος κυήσεων υψηλού κινδύνου, λειτουργεί επίσημα από την 1η Ιανουαρίου 2013 Μονάδα Ειδικών Λοιμώξεων Κύησης (ΜΕΛΚ) με τη συνεργασία και τη συνδρομή του ΚΕΕΛΠΝΟ. Η ΜΕΛΚ είναι μοναδική στον ελληνικό χώρο και σ’ αυτήν εξυπηρετούνται HIV οροθετικές έγκυες γυναίκες με εντατική προγεννητική παρακολούθηση, στην οποία εφαρμόζεται το πρωτόκολλο αντιρετροϊκής αγωγής του ΚΕΕΛΠΝΟ. Στόχος μας είναι η πρόληψη της κάθετης μετάδοσης του ιού από τη μητέρα στο έμβρυο και η γέννηση υγιών νεογνών. Από τις έως τώρα οροθετικές εγκύους που γέννησαν με καισαρική τομή στο νοσοκομείο μας στο πλαίσιο της ΜΕΛΚ, κανένα νεογέννητο δεν βρέθηκε οροθετικό (10 γεννήσεις 11 υγειών νεογνών, εκ των οποίων η μια ήταν δίδυμη κύηση). Αρα η γέννηση με προγραμματισμένη καισαρική τομή, στην οποία ακολουθείται το πρωτόκολλο αντιρετροϊκής αγωγής, προλαμβάνει σε σημαντικότατο βαθμό την κάθετη μετάδοση του HIV, παρότι στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται η δυνατότητα ασφαλούς γέννησης με φυσιολογικό τοκετό, όταν το ιικό φορτίο είναι μη ανιχνεύσιμο.

Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί ότι η συστηματική παρακολούθηση των εγκύων οροθετικών ουσιαστικά μηδενίζει την πιθανότητα μετάδοσης του ιού από ατύχημα στους παρόχους υπηρεσιών υγείας.

* Ο Στέφανος Παππάς είναι μαιευτήρας – γυναικολόγος, Στ' Κλινική, ΓΝΑ «Ελενα Βενιζέλου»