Ερωτήσεις και απαντήσεις για έναν από τους μεγαλύτερους εχθρούς της υγείας – Υπάρχουν ασφαλή όρια, πώς παράγεται και τι επιπτώσεις έχει;

 

Του Τάσου Σαραντή

 

• Τι είναι η αιθαλομίχλη;

 

^[1]Το πρόσφατο πρόβλημα της αιθαλομίχλης οφείλεται στην καύση ακατάλληλων στερεών καυσίμων σε τζάκια και σε παντός είδους σόμπες. Πρόκειται για ατμοσφαιρική ρύπανση -ένα μίγμα καπνού και ομίχλης στον αέρα- που σε συνθήκες θερμοκρασιακής αναστροφής, όπως συμβαίνει τακτικά στην Αθήνα, εμφανίζεται συχνότερα και η κατάσταση επιδεινώνεται.

 

• Πότε είναι μεγαλύτερες οι συγκεντρώσεις της αιθαλομίχλης;

 

Σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, οι συγκεντρώσεις των αιωρούμενων σωματιδίων τις κρύες νύχτες με άπνοια έφτασαν σε πολύ υψηλά επίπεδα. Στο Θησείο έφτασαν τα 300 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο, στην Πάτρα τα 200 μικρογραμμάρια και στα Ιωάννινα τα 200 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο. Οι υψηλές συγκεντρώσεις παρατηρούνταν από τις 7 το βράδυ μέχρι και τις 3 το πρωί, με τη μέγιστη τιμή να καταγράφεται λίγο πριν από τα μεσάνυχτα. Η καύση ξύλων ήταν υπεύθυνη σχεδόν αποκλειστικά (άνω του 90% συνεισφορά) για τις υψηλές συγκεντρώσεις τις νυχτερινές ώρες. Τις νύχτες τα σωματίδια παγιδεύονται σε ένα στρώμα λίγων εκατοντάδων μέτρων πάνω από το έδαφος.

 

• Ποιες είναι οι επιπτώσεις της αιθαλομίχλης στην υγεία των ανθρώπων;

 

Τα σωματίδια από την καύση των ξύλων αποτελούνται κατά 80% από οργανικές ενώσεις, κατά 10% από στοιχειακό άνθρακα (μη καθαρό γραφίτη) και κατά 10% από ανόργανα άλατα (χλωριούχο κάλιο, θειικό κάλιο κ.λπ.). Με βάση το μέγεθός τους και τη χημική τους σύσταση, τα σωματίδια που παράγονται από την καύση του ξύλου φαίνεται να είναι το ίδιο επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία με τα σωματίδια από την κυκλοφορία των οχημάτων και τις άλλες πηγές καύσης. Οι εκατοντάδες οργανικές ενώσεις συμπεριλαμβάνουν πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες (ιδιαίτερα τοξικές ενώσεις), αλκάνια, μονο- και δι-καρβοξυλικά οξέα, διτερπενοϊκά οξέα, λεβογλυκόζη κ.λπ. Σύμφωνα με την Ενωση Ελλήνων Χημικών, «τα αιωρούμενα σωματίδια που παράγονται από αυτές τις καύσεις ανήκουν στην κατηγορία των αναπνεύσιμων σωματιδίων που μέσω της αναπνοής φτάνουν στους επιθηλιακούς ιστούς των πνευμόνων και μπορούν να συγκρατηθούν, μεταφέροντας τις επικίνδυνες ενώσεις».

 

Πέρα από τις μακροχρόνιες επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, που περιλαμβάνουν την τοξική βιοσυσσώρευση, τη μεταλλαξογένεση και την καρκινογένεση, οι αυξημένες συγκεντρώσεις αιωρουμένων σωματιδίων με ρυπογόνο οργανικό υλικό δυσχεραίνουν την αναπνευστική λειτουργία και προκαλούν μεγάλη επιβάρυνση σε ευαίσθητες πληθυσμιακές ομάδες, όπως τα άτομα με άσθμα, οι ασθενείς με αναπνευστικά προβλήματα, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι. Πέρα από την ενόχληση, την οσμή, τη δυσκολία οικιακών εργασιών, όπως π.χ. το άπλωμα των ρούχων, η επιβάρυνση του αναπνευστικού συστήματος των ευαίσθητων ομάδων του πληθυσμού είναι η σημαντικότερη και πιο επικίνδυνη επίδραση του φαινομένου.

 

• Ποια είναι τα ασφαλή όρια του επιπέδου αιθαλομίχλης στην ατμόσφαιρα και ποια μέτρα λαμβάνονται;

 

Οσο κι αν φαίνεται απίθανο, τα ασφαλή όρια για τις εκπομπές των αιωρούμενων μικροσωματιδίων διαφέρουν σε κάθε περιοχή του πλανήτη. Σύμφωνα με την έρευνα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, στις ΗΠΑ το όριο που έχει θεσπιστεί για τα… μικρότερα μικροσωματίδια (PM2,5) είναι 35 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο ημερησίως και 15 ετησίως, ενώ συνολικά για όλα τα μικροσωματίδια είναι 85 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο ημερησίως. «Επιτρέπεται» μία παραβίαση του ημερήσιου ορίου τον χρόνο. Οι Πολιτείες που παραβιάζουν το όριο χάνουν την κρατική χρηματοδότηση για έργα οδοποιίας και δεν μπορούν να δώσουν άδειες λειτουργίας σε καινούργιες βιομηχανίες.

 

Στην Ευρωπαϊκή Ενωση το ημερήσιο όριο για τα μεγαλύτερα μικροσωματίδια (PM10) είναι 50 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο και το ετήσιο 40. «Επιτρέπονται» 35 παραβιάσεις του ημερήσιου ορίου τον χρόνο, ενώ για τα μικρότερα το ετήσιο όριο θα είναι 25 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο από το 2015. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υποστηρίζει ότι δεν υπάρχουν όρια, αφού παρατηρούνται επιδράσεις από πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις.