Η κλιματική αλλαγή μεταβάλλει το φυσικό περιβάλλον με τρόπους που θα μπορούσε να επηρεάσουν δισεκατομμύρια ανθρώπους
Του Τάσου Σαραντή
Ο όγκος των θαλάσσιων πάγων που επιπλέουν στον Αρκτικό Ωκεανό αυξήθηκε κατά περίπου 50% τον Οκτώβριο σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2012
Εκτός από μια συνθήκη-ορόσημο για τη μείωση των εκπομπών του υδράργυρου, που έχει υπογραφεί από περισσότερες από 90 χώρες μέχρι στιγμής, το 2013 οι μεγάλες περιβαλλοντικές συμφωνίες έπεσαν χαμηλά στην πολιτική ατζέντα. Και το 2014 δεν προβλέπεται καλύτερο.
Ομως κανείς δεν περίμενε τη μεγάλη οπισθοδρόμηση η οποία σημειώθηκε σε μεγάλα ζητήματα που αφορούν το περιβάλλον και το κλίμα του πλανήτη από κάποιες μεγάλες χώρες.
Η Ιαπωνία αποποιήθηκε οποιαδήποτε βραχυπρόθεσμη δέσμευση για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, ο Καναδάς αποσύρθηκε από τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την καταπολέμηση της απερήμωσης και η αυστραλιανή κυβέρνηση, που εκλέχτηκε τον Σεπτέμβριο, αποφάσισε να καταργήσει τους οργανισμούς για την κλιματική αλλαγή και τη φορολόγηση του άνθρακα.
Τουλάχιστον, η Ευρωπαϊκή Ενωση συμφώνησε να τερματίσει την υπεραλίευση, μειώνοντας τα όρια των αλιευμάτων σε ένα επίπεδο που οι επιστήμονες λένε ότι είναι βιώσιμη.
Στις 10 Μαΐου, η ατμοσφαιρική συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα ξεπέρασε προσωρινά το επίπεδο των 400 μερών ανά εκατομμύριο, κατά πάσα πιθανότητα για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία. Η τελευταία φορά που υπήρξε τόσο μεγάλη συγκέντρωση των αερίων του θερμοκηπίου ήταν αρκετά εκατομμύρια χρόνια πριν, όταν η Αρκτική ήταν ελεύθερη από πάγους, η σαβάνα εξαπλωνόταν σε ολόκληρη την έρημο της Σαχάρας και το επίπεδο της θάλασσας ήταν μέχρι 40 μέτρα ψηλότερα από ό,τι σήμερα.
Ομως η υπέρβαση αυτού του ορίου δεν αποτέλεσε κάποια έκπληξη καθώς η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) προειδοποίησε στην τελευταία έκθεσή της, που δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο, ότι η κλιματική αλλαγή μεταβάλλει το φυσικό περιβάλλον με τρόπους που θα μπορούσε να επηρεάσουν δισεκατομμύρια ανθρώπους. Κι ότι είναι αναμφισβήτητο πως η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι αποτέλεσμα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων.
Μικρά σημάδια ελπίδας
Εντούτοις, το 2013 υπήρξαν και μικρά σημάδια ελπίδας. Οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου μειώθηκαν ελαφρώς τα τελευταία χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ενωση και η παγκόσμια παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ανήλθε σε περίπου 5.000 τεραβατώρες, που υπερβαίνει τη συνολική εκτιμώμενη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας της Κίνας.
Σε ό,τι αφορά την Αρκτική, τα καλά νέα είναι ότι υπήρξε μια εντυπωσιακή αύξηση των πάγων της Αρκτικής θάλασσας. Τα κακά νέα είναι ότι η παγοκάλυψη, κατά το 2013, έφτασε μόλις στο μισό του επιπέδου που ήταν στη δεκαετία του 1980. Αλλά τα ακόμη χειρότερα είναι ότι η ανάκαμψη των πάγων είναι μάλλον μόνο μια προσωρινή ανάπαυλα.
Ο όγκος των θαλάσσιων πάγων που επιπλέουν στον Αρκτικό Ωκεανό αυξήθηκε κατά περίπου 50% τον Οκτώβριο σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2012, κατά το οποίο η παγοκάλυψη έπεσε σε ένα από τα χαμηλότερα επίπεδα που έχουν καταγραφεί, λένε οι επιστήμονες.
Σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό δορυφόρο CryoSat, το πάχος του θαλάσσιου πάγου μετρήθηκε σε περίπου 9.000 κυβικά χιλιόμετρα τον Οκτώβριο του 2013, μια αξιοσημείωτη αύξηση σε σύγκριση με τα 6.000 κυβικά χιλιόμετρα τον Οκτώβριο του περασμένου έτους.
Οι επιστήμονες ανέφεραν ότι η ανάκαμψη ίσως σηματοδοτεί μια προσωρινή ανάπαυλα για την πολική περιοχή, η οποία έχει βρεθεί αντιμέτωπη με δραματικές και μακροπρόθεσμες αλλαγές τις τελευταίες δεκαετίες, εξαιτίας της θέρμανσης που έχει λιώσει τους πάγους της Αρκτικής τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα.
Η έκταση της επιφάνειας που καλύπτεται από θαλάσσιο πάγο αυξήθηκε επίσης σε σχέση με το προηγούμενο έτος, ωστόσο ήταν ακόμα η έκτη χαμηλότερη από τότε που ξεκίνησαν να τηρούνται αρχεία των δορυφορικών παρατηρήσεων το 1979.
Αλλωστε οι εφτά χαμηλότερες εκτάσεις θαλάσσιου πάγου που έχουν καταγραφεί συνέβησαν τα τελευταία εφτά χρόνια. Ο θαλάσσιος πάγος αυξάνει φυσικά από τα μέσα Σεπτεμβρίου μέχρι τον Μάρτιο και στη συνέχεια υποχωρεί και πάλι κατά τη διάρκεια των θερμότερων μηνών του καλοκαιριού.
Λιώνουν οι πάγοι
Ωστόσο όλες οι μετρήσεις από δορυφόρους και πυρηνοκίνητα υποβρύχια δείχνουν μια σημαντική μακροπρόθεσμη μέση μείωση τόσο του όγκου όσο και της έκτασης του θαλάσσιου πάγου κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών.
Και επιπλέον τα 9.000 κυβικά χιλιόμετρα πάγου που μετρήθηκαν τον Οκτώβριο εξακολουθούν να είναι πολύ μικρότερα από τα 20.000 κυβικά χιλιόμετρα που, σύμφωνα με εκτιμήσεις, υπήρχαν το ίδιο χρονικό διάστημα στις αρχές του 1980.
Από την άλλη, από τις μετρήσεις του Cryosat διαπιστώνεται ότι το 90% της ανάκαμψης οφείλεται στον θαλάσσιο πάγο που είχε επιζήσει την εποχή τήξης του καλοκαιριού, ο λεγόμενος «πολυετής» πάγος, και ότι μόλις το 10% του πάγου είχε σχηματιστεί πρόσφατα.
…………………………………………
Εξαρση των ακραίων φαινομένων
Το 2013 ήταν η έβδομη θερμότερη χρονιά που έχει καταγραφεί, αλλά και μια χρονιά με ισχυρότατους κυκλώνες, μερικούς από τους μεγαλύτερους καύσωνες και καιρικά φαινόμενα που έφερναν τα πάνω κάτω, συμβάντα που ο πλανήτης μας είχε να βιώσει εδώ και δεκαετίες.
Οι ακραίες υψηλές θερμοκρασίες κυριάρχησαν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Οι τελευταίοι τέσσερις μήνες του 2012 ήταν ασυνήθιστα ζεστοί στην Αυστραλία, αλλά ο Ιανουάριος του 2013 ήταν ο πιο ζεστός μήνας που μετρήθηκε ποτέ στην ήπειρο, με θερμοκρασίες ρεκόρ σε κάθε πολιτεία, σε ολόκληρη την επικράτεια της ηπείρου, με την υψηλότερη να καταγράφεται στο Moomba στη Νότια Αυστραλία (49,6 βαθμοί Κελσίου). Οι θερμοκρασίες ήταν τακτικά πάνω από 48 βαθμούς Κελσίου, το «Γραφείο Μετεωρολογίας» πρόσθεσε ένα νέο χρώμα της θερμοκρασίας στους χάρτες και Σίδνεϊ, που βίωσε το πιο καυτό βράδυ που έχει καταγραφεί στα αρχεία, όταν το θερμόμετρο έδειχνε ακόμη 34 βαθμούς Κελσίου τα μεσάνυχτα στις 10 Ιανουαρίου. Σύμφωνα δε με τις προβλέψεις, ο αριθμός-ρεκόρ των ζεστών ημερών αναμένεται να τετραπλασιαστεί στο Σίδνεϊ πριν από το τέλος του αιώνα.
Στην Κίνα, την Πορτογαλία, την Ουγγαρία, τη Φινλανδία και τη Βρετανία καταγράφηκαν καύσωνες και η θερμοκρασία στην Κοιλάδα του Θανάτου, στην Καλιφόρνια, έφτασε τους 54 βαθμούς Κελσίου, η υψηλότερη που έχει καταγραφεί ποτέ στη Γη κατά τον μήνα Ιούνιο. Εν τω μεταξύ η Σανγκάη είχε 24 μέρες με θερμοκρασίες πάνω από 35 βαθμούς Κελσίου με τον υδράργυρο να ανεβαίνει στους 40,6 βαθμούς Κελσίου, η υψηλότερη που έχει καταγραφεί ποτέ στα 140 χρόνια που διατηρούνται μετεωρολογικά αρχεία στην πόλη. Αλλά και η βορειοανατολική Βραζιλία, που υποφέρει συχνά από μακρά ξηρασία, παρουσίασε τη χειρότερη μέσα σε 50 χρόνια.
Συνολικά η Ευρώπη ήταν θερμότερη από το συνηθισμένο, αλλά η θερμότητα γρήγορα μετατράπηκε σε μαζικές καταιγίδες. Οση βροχή έπεσε μέσα σε λίγες ώρες τον Ιούνιο στην κεντρική Ευρώπη, συνήθως πέφτει μέσα σε δύο μήνες. Η Δημοκρατία της Τσεχίας, η Αυστρία, η νότια και ανατολική Γερμανία, η Ελβετία, η Σλοβακία, η Λευκορωσία, η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Σερβία γνώρισαν μεγάλες πλημμύρες από βροχές που, όπως περιγράφτηκε, πέφτουν μια φορά στα εκατό χρόνια. Σε ορισμένες περιοχές στην Αυστρία 150 έως 200 χιλιοστά βροχής έπεσαν μέσα σε μία μέρα.
Πλημμύρες
Μαζικές πλημμύρες έπληξαν και το Σουδάν, όπου περισσότεροι από 250.000 άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους τον Αύγουστο. Η περιοχή γύρω από την πρωτεύουσα Χαρτούμ δέχτηκε ιδιαίτερα ισχυρό πλήγμα, με τουλάχιστον 15.000 σπίτια να καταστρέφονται και χιλιάδες άλλα να έχουν πληγεί.
Ομως άνοδος της θερμοκρασίας παρατηρήθηκε επίσης και στους ωκεανούς. H επιστημονική επιθεώρηση «Science» ανέφερε ότι από το 1950 τα ύδατα του Ειρηνικού Ωκεανού είχαν θερμανθεί με ρυθμό 15 φορές γρηγορότερο από ό,τι τα υπόλοιπα στον πυθμένα του. Ο Ειρηνικός Ωκεανός φαίνεται να απορρόφησε περισσότερη θερμότητα από οποιαδήποτε άλλη στιγμή τα τελευταία 50 χρόνια. Κι επειδή η ισχύς των τροπικών καταιγίδων συνδέεται με τη θερμοκρασία των ωκεανών, ήρθε ως έκπληξη το γεγονός ότι το 2013 η εποχή των τυφώνων στον Ατλαντικό Ωκεανό ήταν μία από τις ασθενέστερες που έχουν καταγραφεί μέσα σε 50 χρόνια. Δεν υπήρξαν σημαντικοί τυφώνες στην Καραϊβική, στον Κόλπο του Μεξικού ή τη λεκάνη του Ατλαντικού και μόνο οι «Ινγκριντ» και «Ουμπέρτο», από τις 13 αποκαλούμενες τροπικές καταιγίδες, έφτασαν στη δύναμη του τυφώνα.
Ωστόσο μια πολύ διαφορετική κατάσταση εξελίχθηκε στον δυτικό και βόρειο Ειρηνικό, όπου 30 μεγάλες καταιγίδες καταγράφηκαν από τις αρχές Νοεμβρίου. Δεκατρείς από αυτές έγιναν ισχυροί τυφώνες, μεγαλύτερος από τους οποίους ήταν ο «Χαϊγιάν», ίσως ο πιο ισχυρός τροπικός κυκλώνας που έπληξε ποτέ την ξηρά στην καταγραμμένη ιστορία. Ο «Χαϊγιάν» έπληξε τις νότιες Φιλιππίνες, σκοτώνοντας 6.000 ανθρώπους και προκαλώντας ανυπολόγιστες καταστροφές.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Μετεωρολογίας ανέφερε ότι ήταν αδύνατο να φταίει η αλλαγή του κλίματος για μεμονωμένες καταιγίδες, αλλά κατά τη διάρκεια του έτους προέκυψαν αυξανόμενα στοιχεία ότι υπήρχε σχέση. Οταν τον Ιανουάριο του 2013 οι επιστήμονες στην αμερικανική Εθνική Υπηρεσίας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (NOAA), το βρετανικό Γραφείο Μετεωρολογίας καθώς και ερευνητικές ομάδες από 16 άλλους παγκόσμιους οργανισμούς προσπάθησαν να υπολογίσουν κατά πόσο η κλιματική αλλαγή ενδεχομένως είχε επηρεάσει 12 ακραία καιρικά φαινόμενα που συνέβησαν το 2012 και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι είχε συντελέσει στην αύξηση των θερμοκρασιών εκείνης της χρονιάς κατά τη διάρκεια του σκληρού καύσωνα στις ΗΠΑ, όπου το θερμόμετρο επί μέρες δεν έπεφτε κάτω από τους 37,7 βαθμούς Κελσίου, και ότι βρισκόταν πίσω από την απώλεια-ρεκόρ των πάγων της Αρκτικής θάλασσας, του θυελλώδους τυφώνα «Σάντι» καθώς και διάφορων άλλων ακραίων καιρικών φαινομένων.
Το 2013 έληξε με έντονα καιρικά φαινόμενα όπως είχε αρχίσει: με χαλάζι να πέφτει στο Κάιρο, με χιόνι στο Ισραήλ, τη Συρία και την Ιορδανία και την καταγραφή υψηλότατων θερμοκρασιών στη Σκανδιναβία.
………………………………………..
Αναβίωση του εφιάλτη της ραδιενέργειας
Μπορεί το λόμπι της πυρηνικής βιομηχανίας να έχει καταφέρει να κατατάξει την πυρηνική ενέργεια στην κατηγορία των «καθαρών» μορφών ενέργειας, αλλά το ατύχημα στη Φουκουσίμα το διαψεύδει με δραματικό τρόπο. Και καταδεικνύει ότι η πυρηνική τεχνολογία είναι επικίνδυνη από τη φύση της, σχετίζεται με αναπόφευκτους κινδύνους, ενώ τα ατυχήματα είναι πολύ σοβαρά και με μακροχρόνιες επιπτώσεις. Η Φουκουσίμα αποδεικνύει ότι η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας θα είναι πάντα επιρρεπής σε ατυχήματα που σχετίζονται με ανθρώπινο λάθος, αστοχία στον σχεδιασμό και φυσικές καταστροφές.
Στις 12 Απριλίου 2013 συμπληρώθηκαν χίλιες ημέρες από τον μεγάλο σεισμό και το τσουνάμι που έσπειρε τον θάνατο και προκάλεσε την καταστροφή στη Φουκουσίμα, ώστε να προκληθεί το χειρότερο πυρηνικό δυστύχημα μετά αυτό του Τσερνομπίλ 25 χρόνια νωρίτερα, όμως οι πληγές από τη διαρροή στο ιαπωνικό πυρηνικό εργοστάσιο δεν έχουν ακόμα επουλωθεί.
Παρ’ όλες τις διαβεβαιώσεις της διαχειρίστριας εταιρείας Tepco ότι η κατάσταση είναι ελεγχόμενη, καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς σημειώθηκαν αλλεπάλληλες διαρροές ραδιενεργού νερού που εξακολουθούν να μολύνουν το υπέδαφος και τη θάλασσα στην περιοχή γύρω από το εργοστάσιο.
Μόλις τον Ιούλιο -και έπειτα από αρκετές διαψεύσεις- η εταιρεία που διαχειρίζεται το κατεστραμμένο πυρηνικό εργοστάσιο της Φουκουσίμα στην Ιαπωνία αναγνώρισε για πρώτη φορά ότι υπόγεια ύδατα με ραδιενέργεια έχουν διαρρεύσει στον Ειρηνικό Ωκεανό. Και αποκαλύφθηκε, έπειτα από παραδοχή αξιωματούχου της ιαπωνικής κυβέρνησης, ότι από τον Μάρτιο του 2011 300 τόνοι ραδιενεργών αποβλήτων διαρρέουν καθημερινά στη θάλασσα από τις εγκαταστάσεις του εργοστασίου.
Τον Σεπτέμβριο οι τιμές ραδιενέργειας γύρω από τις δεξαμενές που περιέχουν μολυσμένο νερό στον πυρηνικό σταθμό της Φουκουσίμα έφτασαν στα υψηλότερα επίπεδά τους. Οι μετρήσεις έδειξαν ραδιενέργεια 2.200 μιλισιβέρτ ανά ώρα με ετήσιο όριο τα 50 μιλισίβερτ. Ενα μήνα πριν η Tepco γνωστοποίησε ότι ο καθαρισμός της θαλάσσιας περιοχής αναμένεται να ολοκληρωθεί σε περισσότερα από 40 χρόνια και να κοστίσει 11 δισεκατομμύρια δολάρια.
Εν τω μεταξύ το ποσοστό θνησιμότητας ανάμεσα σε όσους ζούσαν κοντά στην περιοχή και αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους έχει σχεδόν τριπλασιαστεί και οι 2.000 εργαζόμενοι στο εργοστάσιο αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του θυρεοειδούς.
Και σε ακτίνα 20 χιλιομέτρων γύρω από τον πυρηνικό σταθμό η περιοχή εξακολουθεί να παραμένει απαγορευμένη ζώνη. Εκεί βρίσκεται και το μισό κομμάτι της πόλης Ναμίε που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν μετά το ατύχημα οι 21.000 αλλοτινοί της κάτοικοι.
