- Εφημερίδα των Συντακτών - http://archive.efsyn.gr -

«Ο νεοφιλελευθερισμός σκότωσε τη σοσιαλδημοκρατία»

13/01/14 ΠΟΛΙΤΙΚΗ,ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Ο Φόστερ, όπως μου έγραψε στο απαντητικό του μέιλ, χρησιμοποίησε δύο κριτήρια για να αποδεχτεί την πρόταση να δώσει συνέντευξη: «τη συνεταιριστική φύση της “Εφημερίδας των Συντακτών” (την οποία επικροτεί πλήρως) και τη σημαντικότητα των αγώνων στην Ελλάδα» για το διεθνές κίνημα. Κοινωνιολόγος που έχει μπολιάσει τον μαρξισμό του με την πιο ουσιαστική πλευρά της οικολογίας, αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στη διπλή -οικονομική και οικολογική- κρίση, που συνθέτει την, κατά την προσέγγισή του, σημερινή «κοσμοϊστορική κρίση».

 

«Δεν υπάρχει διέξοδος από τη συστημική κρίση χωρίς έξοδο από τον καπιταλισμό»

 

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Τάσο Τσακίρογλου

 

• Πόσο επείγουσα είναι η αναγκαιότητα να κατανοήσουμε τις διασυνδέσεις μεταξύ του αυξανόμενου αδιεξόδου της καπιταλιστικής οικονομίας και της ταχύτατα επιδεινούμενης οικολογικής απειλής;

 

Foster-Bellamy-1 [1]Το επείγον αυτού του καθήκοντος πηγάζει από τις συνδυασμένες απειλές που οι δύο αυτές κρίσεις συνιστούν για τις υλικές συνθήκες ζωής του παγκόσμιου πληθυσμού και για τη μακροπρόθεσμη επιβίωση της ανθρωπότητας. Επιφανειακώς μπορεί να εμφανίζονται ξεχωριστά, ακόμα και διαμετρικά αντίθετα, προβλήματα. Η πραγματική τους διασύνδεση γίνεται φανερή μόνο όταν διεισδύσουμε στο επίπεδο της παραγωγής και φτάσουμε να αντιληφθούμε ότι έχουν τις ρίζες τους στην ίδια τη διαδικασία συσσώρευσης του κεφαλαίου. Σήμερα δεν υπάρχει διέξοδος από την οικονομική και οικολογική κρίση που μας ταλανίζουν, η οποία να μην απαιτεί έξοδο από τον ίδιο τον καπιταλισμό.

 

• Κάνετε μια διάκριση ανάμεσα στην τωρινή «κοσμοϊστορική κρίση» και στις «κοινές αναπτυξιακές κρίσεις». Ποια ακριβώς είναι η διαφορά;

 

Οι περιοδικές οικονομικές κρίσεις που σχετίζονται με τον κύκλο των επιχειρήσεων είναι ένα έμφυτο χαρακτηριστικό της διαδικασίας συσσώρευσης του κεφαλαίου. Ο μονοπωλιακός καπιταλισμός επίσης υπόκειται σε μια τάση προς τη στασιμότητα ή προς μακροπρόθεσμες καθοδικές περιόδους στους ρυθμούς ανάπτυξης. Η αργή ανάπτυξη είναι τώρα ο κανόνας στον ώριμο καπιταλισμό- που εν μέρει αντισταθμίζεται από τη χρηματιστικοποίηση της οικονομίας, η οποία φυσικά ενέχει τους δικούς της έμφυτους κινδύνους. Μαζί αυτά τα φαινόμενα ενσωματώνουν αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε οικονομικές ή «αναπτυξιακές» κρίσεις.

 

• Και το άλλο είδος;

 

Μπορούμε όμως να μιλήσουμε και για την ανάδυση σε ορισμένες μεταβατικές περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας του φαινομένου της «κοσμοϊστορικής κρίσης», με την έννοια μιας δομικής κρίσης ενός ολόκληρου τρόπου παραγωγής, κατά την οποία το σύστημα έρχεται αντιμέτωπο με τα ίδια του τα απόλυτα όρια, τόσο τα εσωτερικά όσο και τα εξωτερικά. Μια τέτοια «κοσμοϊστορική κρίση» καθίσταται ορατή μέσω της υπονόμευσης όλων των υλικών συνθηκών: οικονομικών και οικολογικών. Σήμερα η κρίσιμη πλανητική και περιβαλλοντική κατάσταση είναι τόσο επείγουσα που, όπως μας διαβεβαιώνουν οι επιστήμονες, η μακροπρόθεσμη επιβίωση της ανθρωπότητας τίθεται σε κίνδυνο. Και αυτό την ίδια ώρα που βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την οικονομική στασιμότητα και τη χρηματιστικοποίηση. Μαζί αυτές οι συνθήκες αντιπροσωπεύουν την κρίση μιας ολόκληρης εποχής της ανθρώπινης ιστορίας.

 

• Κατά τη διάρκεια της κρίσης τα κυρίαρχα ΜΜΕ και η βιομηχανία της επικοινωνίας παίζουν έναν αποφασιστικό ρόλο στο να διατηρείται η κοινωνική «τάξη», στο να δικαιολογούνται τα προγράμματα λιτότητας και στο να δυσφημίζονται οι αγώνες πολιτικής αντίστασης. Τι εναλλακτική υπάρχει;

 

Εκτός από τη διαβρωτική ιδεολογική πραγματικότητα του καπιταλισμού, βάσει της οποίας η τάξη που κατέχει τα μέσα παραγωγής, γενικά κατέχει, επίσης, και τα μέσα της πνευματικής παραγωγής (δηλαδή τις επικοινωνίες) –έτσι όπως το έθεσαν ο Μαρξ και ο Ενγκελς στη «Γερμανική Ιδεολογία»– υπάρχουν προβλήματα με τα ΜΜΕ που προσιδιάζουν στη δική μας εποχή. Τόσο τα παραδοσιακά ΜΜΕ όσο και η επαγγελματική δημοσιογραφία αποσυντίθενται ταχύτατα εξαιτίας του Ιντερνετ, το οποίο με τη σειρά του καθίσταται μονοπωλιακό με την ταχύτητα του φωτός. Αυτό σημαίνει, όπως υποστηρίζει ο Ρόμπερτ Μακ Τσέσνι στο καινούργιο τεύχος Φεβρουαρίου του «Monthly Review», ότι πρέπει

 

α) να αντιμετωπίσουμε τα νέα μονοπώλια του Ιντερνετ ως μορφές μονοπωλιακού κεφαλαίου και να αντικρούσουμε την ίδια τη βάση ύπαρξής τους και

 

β) να αντιμετωπίσουμε τη δημοσιογραφία ως ένα δημόσιο αγαθό, το οποίο χρειάζεται δημόσια χρηματοδότηση, εάν πρόκειται να διασφαλιστεί ένα δημοκρατικό κλίμα. Και αυτό θα αποτελούσε μόνο την αρχή μιας εξέγερσης των μίντια.

 

Οπως έλεγα το περασμένο καλοκαίρι, είναι ζωτικής σημασίας για την Αριστερά να αναβιώσει την πιο ισχυρή της κριτική για τους πολιτισμικούς μηχανισμούς, την οποία άσκησε για σύντομο χρονικό διάστημα στις αρχές του 1960 (στηριγμένη στις πρώιμες ιδέες του Μπέρτολτ Μπρεχτ), αλλά στη συνέχεια την ξέχασε.

 

• Στην Ελλάδα έχουμε ένα κύμα αποκαλύψεων σκανδάλων δωροδοκίας που αφορούν μίζες για την προμήθεια εξοπλισμών. Ενας πρώην υπουργός βρίσκεται ήδη στη φυλακή. Ποιο είναι το κοινωνικό κόστος των στρατιωτικών δαπανών;

 

Το κοινωνικό κόστος της καπιταλιστικής στρατιωτικής δομής είναι το ίδιο μεγάλο όσο και το κόστος του ίδιου του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής: ανισότητα, εκμετάλλευση, φθορά, καταστροφή, διαβρωτική διαφθορά και ταξική επιτήρηση των κοινωνιών μας- απώλεια ανθρώπινων ζωών και δημιουργικότητας. Η στρατιωτική δομή χρησιμεύει στο να διατηρεί την ιμπεριαλιστική παγκόσμια οικονομία άθικτη, στο να αποτρέπει την αλλαγή και να διασφαλίζει την καταπίεση. Η αντίσταση στον μιλιταρισμό και τον ιμπεριαλισμό είναι έτσι το πρώτο προαπαιτούμενο για ένα παγκόσμιο κίνημα αντίστασης.

 

• Ποιες οι συνέπειες της παρούσας κρίσης του καπιταλισμού για τη σοσιαλδημοκρατία, δεδομένης της κυριαρχίας του νεοφιλελευθερισμού και της καταστροφής του Κράτους Πρόνοιας;

 

Ο νεοφιλελευθερισμός ευθύνεται για τον θάνατο της σοσιαλδημοκρατίας στην εποχή του παγκοσμιοποιημένου μονοπωλιακού-χρηματιστικού κεφαλαίου. Η σοσιαλδημοκρατία υποτίθεται ότι θα εκπροσωπούσε τον «καπιταλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο». Πλέον είναι σχεδόν ανύπαρκτη η δυνατότητα ακόμα και να προσποιηθεί ότι κάνει κάτι τέτοιο εντός του συστήματος. Ο κίνδυνος για την Αριστερά που επικεντρώνει την κριτική της πιο πολύ στον νεοφιλελευθερισμό παρά στον ίδιο τον καπιταλισμό είναι ότι αυτό υποκρύπτει συχνά μια αφελή ευχή περισσότερο να αποκαταστήσει τη σοσιαλδημοκρατία, παρά να αναγνωρίσει τις σημερινές πραγματικότητες. Για να πάει μπροστά το όποιο κίνημα, απαιτείται να έχει για αντικείμενό της τον πραγματικό σοσιαλισμό. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσουμε να παλεύουμε για μεταρρυθμίσεις, αλλά στις μέρες μας αυτές πρέπει να συνδέονται με στρατηγικές για ένα θεμελιώδη κοινωνικό μετασχηματισμό. Δεν υπάρχει καμία μέση οδός ή Τρίτος Δρόμος.

 

• Εχετε δηλώσει ότι «στο πλαίσιο της παρούσας δομικής κρίσης υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις μιας αναγέννησης της μαρξιστικής ανάλυσης». Πώς το εξηγείτε αυτό;

 

Ο Ζαν-Πολ Σαρτρ έγραψε κάποτε ότι «ένα αντι-μαρξιστικό επιχείρημα είναι απλώς η προφανής ανανέωση μιας προμαρξιστικής ιδέας». Αυτό που εννοούσε είναι ότι ήταν αδύνατο να υπερβείς τον ιστορικό υλισμό σε οποιονδήποτε αγώνα για πρόοδο, στο βαθμό που ο τελευταίος στηρίζει το επαναστατικό ανθρώπινο κίνημα των ίδιων των καταπιεσμένων. Η αναγέννηση της μαρξιστικής ανάλυσης είναι ένα αναπόφευκτο προϊόν της επιστροφής της Ιστορίας: του συλλογικού αγώνα όχι απλώς να κατανοήσουμε τον κόσμο, αλλά να τον αλλάξουμε.

 

……………………………………….

 

Ποιος είναι

 

Γεννημένος το 1953 συμμετείχε ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 στο αντιπολεμικό και περιβαλλοντικό κίνημα των ΗΠΑ, ενώ από το 1989 συμμετείχε στη συντακτική επιτροπή του ιστορικού περιοδικού «Monthly Review» των Πολ Σουίζι και Χάρι Μάγκντοφ, του οποίου από το 2004 είναι ο μοναδικός εκδότης. Από το 1985 διδάσκει Κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο του Ορεγκον. Τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί σε έναν από τους σπουδαιότερους θεωρητικούς της μαρξιστικής προσέγγισης της οικολογίας. Στα ελληνικά κυκλοφορούν: «Οικολογία και καπιταλισμός», Μεταίχμιο (2005) και «Σοσιαλισμός για τον 21ο αιώνα», Συλλογικό, The Monthly Review Imprint (2006).

 


Σύνδεσμος άρθρου : http://archive.efsyn.gr/?p=165468