Οι διακυμάνσεις της επιρροής του ΣΥΡΙΖΑ κατά τη μετεκλογική περίοδο, 2012-2014, και οι παράγοντες που επηρεάζουν τα ποσοστά του

 

Ανάλυση του Γιάννη Μαυρή*

 

H παρατεταμένη προεκλογική περίοδος στην οποία έχει εισέλθει η χώρα, εν όψει των επικείμενων διπλών (;) εκλογών του Μαΐου, έχει ήδη ως αποτέλεσμα τη σχετική ενίσχυση του νέου (συρρικνωμένου) δικομματισμού. Λόγω του πολωτικού χαρακτήρα της αναμέτρησης, που διαγράφεται (ανεξάρτητα από τη δευτερεύουσα θεσμική σημασία τους – εκλογές β΄ τάξης), τόσο το προβάδισμα όσο και η διαφορά πρώτου/δεύτερου κόμματος αναδεικνύονται, εύλογα, σε καθοριστικές παραμέτρους του εκλογικού ανταγωνισμού.

 

Μάλιστα, το ζήτημα αποκτά ιδιαίτερη σημασία, λόγω της εκλογικής ισοδυναμίας που έχει καταγραφεί μέχρι σήμερα. Είναι χαρακτηριστικό ότι, κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους, η σειρά κατάταξης μεταξύ των δύο μεγαλύτερων κομμάτων ανατράπηκε οκτώ φορές (στις μηνιαίες έρευνες της Public Issue).

 

Η άνοδος

 

Στην περίοδο των τελευταίων 20 μηνών, από τον Μάιο του 2012, όταν άρχισε η εκλογική άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ, μέχρι σήμερα, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης ξεπέρασε στην εκλογική εκτίμηση της Public Issue, το όριο του 30%, τρεις φορές: 1. στο μεσοδιάστημα των εκλογών Μαΐου-Ιουνίου (31,5%, 30/5/12), 2. τον Νοέμβριο του 2012 (33%) και 3. σήμερα (Ιανουάριος 2014, 31,5%).

 

1. Το εκλογικό αποτέλεσμα του Ιουνίου διέψευσε την εκτίμηση. Ο ΣΥΡΙΖΑ, με 26,9% έχασε τις εκλογές. Οι δημοσιογραφικοί φορείς της κυβερνητικής προπαγάνδας εξακολουθούν, ανερυθρίαστα, να διαστρεβλώνουν πλήρως την πραγματικότητα, προβάλλοντας ως «λάθος» τη δημοσκοπική αποτύπωση εκείνης της χρονικής στιγμής. Τα πράγματα, ωστόσο, έχουν ως εξής: Μετά τις εκλογές του Μαΐου και ως συνέχεια της δυναμικής του πρώτου εκλογικού αποτελέσματος, εμφανίσθηκε ένα ισχυρότατο πολυσυλλεκτικό εκλογικό ρεύμα προς τον ΣΥΡΙΖΑ· ένα κλασικό φαινόμενο εκλογικής παλίρροιας: πρώτα πλημμυρίδα (31,5%), ύστερα άμπωτη (26,9%). Το ρεύμα υπήρξε ανοδικό στο πρώτο διάστημα της προεκλογικής περιόδου και συγκεκριμένα από την επομένη των εκλογών της 6ης Μαΐου μέχρι και την ανακοίνωση του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ (1/6/12) και εν συνεχεία έντονα καθοδικό, επί 2½ εβδομάδες, ενδεχομένως μέχρι και την ημέρα των εκλογών. Ο πρωταρχικός λόγος για την αντιστροφή της εκλογικής δυναμικής του ΣΥΡΙΖΑ, θα πρέπει να αναζητηθεί στην πρωτοφανή εκστρατεία φόβου που αναπτύχθηκε εναντίον του, όταν διαφάνηκε το ενδεχόμενο εκλογικής του νίκης.

 

Η επιχείρηση προπαγάνδας που εξαπολύθηκε, από το εσωτερικό και το εξωτερικό, με βάση το δίλημμα «ευρώ ή δραχμή», αποδείχθηκε αποτελεσματική. Συνυπολογίζοντας και την επίδραση της αυξημένης αποχής (νέοι, ετεροδημότες), που λειτούργησε επίσης εις βάρος του, έχει εκτιμηθεί στατιστικά ότι μέσα σε 2 εβδομάδες ο ΣΥΡΙΖΑ απώλεσε συνολικά 4,5 μονάδες και η εκλογική του επιρροή συρρικνώθηκε τελικά στο 26,9%.

 

2. Το φθινόπωρο του 2012 (κυρίως το δίμηνο Οκτωβρίου-Νοεμβρίου) αποδείχθηκε περίοδος όξυνσης της κοινωνικής δυσαρέσκειας και έντασης των κοινωνικών κινητοποιήσεων. Τον Οκτώβριο του 2012, το 1/4 του εκλογικού σώματος (25%, περίπου 2.150.000 άνθρωποι) συμμετείχαν σε κοινωνικές κινητοποιήσεις (επρόκειτο για το 2ο υψηλότερο ποσοστό κοινωνικής συμμετοχής, στην τετραετία του Μνημονίου). Οπως ήταν αναμενόμενο, λοιπόν, στη μέτρηση Νοεμβρίου 2012 της Public Issue η εκλογική επιρροή του ΣΥΡΙΖΑ προσέγγισε το μέγιστο καταγεγραμμένο ποσοστό της διετίας, 33%.

 

Ωστόσο, και η νέα ανοδική φάση της εκλογικής του επιρροής ανακόπηκε και εν συνεχεία η τάση αντιστράφηκε. Η συμφωνία του Eurogroup (26-27/11/12) όσον αφορά τη ρύθμιση του ελληνικού χρέους οδήγησε σε σχετική βελτίωση του γενικού πολιτικού κλίματος. Η μερίδα της ελληνικής κοινής γνώμης, που θεωρούσε το ενδεχόμενο χρεοκοπίας του ελληνικού κράτους απίθανο, αυξήθηκε θεαματικά μετά τη συμφωνία. Ταυτόχρονα, μειώθηκε και το ποσοστό των πολιτών που εκτιμούσε ως πιθανό το ενδεχόμενο αποχώρησης της Ελλάδας από το ευρώ. Οι ενδείξεις «κόπωσης» του εκλογικού σώματος πλήθυναν, ενώ παρατηρήθηκε σημαντική κάμψη των κοινωνικών κινητοποιήσεων και πτώση του ενδιαφέροντος για την πολιτική.

 

Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν κατάφερε να διατηρήσει τα πολιτικά και εκλογικά κέρδη που αποκόμισε, κατά την περίοδο όξυνσης της κοινωνικής δυσαρέσκειας, ούτε είχε πείσει ότι αποτελεί εναλλακτική λύση για τη διακυβέρνηση της χώρας.

 

Στη μέτρηση του Ιανουαρίου 2013 καταγράφηκε η αντιστροφή της τάσης: σημαντική ενίσχυση της πρόθεσης ψήφου για τη Ν.Δ. και σημαντική υποχώρηση για τον ΣΥΡΙΖΑ. Στην απαρχή του περσινού έτους, τα δύο μεγαλύτερα κόμματα εμφανίσθηκαν, εκλογικά, ισοδύναμα. Ο νέος (συρρικνωμένος) δικομματισμός έδειξε απολύτως ισορροπημένος.

 

Η κυπριακή κρίση (Μάρτιος 2013) άσκησε με τη σειρά της σημαντική επίδραση στις διαθέσεις του εκλογικού σώματος. Πυροδότησε τις ανησυχίες του και ενεργοποίησε πάλι τα φοβικά αντανακλαστικά του. Παράλληλα, η αναποτελεσματικότητα των κοινωνικών κινητοποιήσεων οδήγησε σε κάμψη της συμμετοχής και ενίσχυσε την τάση κοινωνικής απογοήτευσης και εξατομίκευσης. Η ενίσχυση της οικονομικής επισφάλειας και ανησυχίας λειτούργησε πάλι εις βάρος του ΣΥΡΙΖΑ, με αποτέλεσμα για μια ακόμη φορά την εκλογική του υποχώρηση και την απώλεια της πρώτης θέσης. Παράλληλα, η έλλειψη δυναμικής που καταγράφηκε στις διακυμάνσεις της επιρροής του άφησε έδαφος για την αναζωπύρωση των αντικομματικών διαθέσεων του εκλογικού σώματος. Η αποδοκιμασία των πολιτικών κομμάτων, συνολικά, εκδηλώθηκε όχι μόνον με την εδραίωση του φαινομένου της Χρυσής Αυγής, αλλά και με την επανεμφάνιση υψηλού ποσοστού των εκτός βουλής κομμάτων (στοιχείο που εμφανίζεται και σήμερα). Από την άνοιξη του 2013 η εκλογική του επιρροή χαρακτηρίσθηκε συνεχώς από στασιμότητα (27,5%-28%). Χωρίς περαιτέρω δυναμική ανόδου παρέμεινε ουσιαστικά –μέχρι, αλλά και μετά την κρίση της ΕΡΤ- στα επίπεδα των εκλογών.

 

3. Η σημερινή ανοδική φάση του ΣΥΡΙΖΑ ξεκίνησε το περασμένο φθινόπωρο. Τον Σεπτέμβριο του 2013, προηγήθηκε πάλι ελαφρώς της Ν.Δ. (με 29% έναντι 28%), για να διευρύνει εν συνεχεία, σημαντικά, κατά τη διάρκεια του τελευταίου τριμήνου του 2013, το προβάδισμά του, έναντι της Ν.Δ., η οποία στο ίδιο χρονικό διάστημα υπέστη και πάλι σοβαρή κοινωνική καθίζηση της επιρροής της. Ο ιδιαίτερα σημαντικός δείκτης της παράστασης νίκης, ο οποίος αποτυπώνει πάντοτε αξιόπιστα την κοινωνικά περιρρέουσα ατμόσφαιρα, αποτελεί εμπειρική ένδειξη ότι η τάση μάλλον συνεχίζεται.

 

Σήμερα, η εκλογική επιρροή του ΣΥΡΙΖΑ για 3η φορά από τον Μάιο του 2012, υπερβαίνει το κρίσιμο όριο του 30%. Ωστόσο, το πλαίσιο των επερχόμενων εκλογικών αναμετρήσεων παραμένει ακόμη απολύτως ρευστό. Το ερώτημα εάν θα διατηρήσει, θα διευρύνει περαιτέρω ή θα απολέσει, για άλλη μια φορά, την εκλογική δυναμική του, προφανώς δεν μπορεί να απαντηθεί από τις δημοσκοπήσεις.

 

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

 

* Πολιτικός επιστήμων, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ινστιτούτου Δημοσκοπήσεων Public Issue

 

TH ΔΕΥΤΕΡΑ: Οι διακυμάνσεις της επιρροής της Ν.Δ.