- Εφημερίδα των Συντακτών - http://archive.efsyn.gr -

«Η αγορά σήμερα έχει πάρει τη θέση της επανάστασης»

02/02/14 ΠΟΛΙΤΙΚΗ,ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ


Τον συναντούμε στη βιβλιοθήκη του Γαλλικού Ινστιτούτου της Αθήνας, του οποίου είναι προσκεκλημένος. Παρά το βαρύ πρωινό του πρόγραμμα, γεμάτο συνεντεύξεις, και την προγραμματισμένη απογευματινή διάλεξη με θέμα «Η σκέψη του παρόντος», μας απαντά μιλώντας με πάθος για τη χειραφέτηση, την αισθητική, την αυτονομία και την επικοινωνία.

 

«Η κρίση είναι ένας πόλεμος που διεξάγουν οι χρηματοπιστωτικές αγορές

 

«Θα είναι ενδιαφέρον εάν με τον ΣΥΡΙΖΑ αλλάξουν οι κανόνες του παιχνιδιού στην Ευρώπη

 

Στον Τάσο Τσακίρογλου

 

• Μια πολύ βασική έννοια στην ανάλυσή σας είναι αυτή της «χειραφέτησης». Τι ακριβώς σημαίνει και ποιες είναι οι προϋποθέσεις της;

 

Το πιο σημαντικό στην έννοια της «χειραφέτησης» είναι ότι δεν αναφέρεται στο «σπάσιμο» από το παλιό, από το παρελθόν, αλλά από την απαλλοτρίωση των ίδιων των διανοητικών ικανοτήτων των ανθρώπων. Αυτός είναι ο λόγος που επέμεινα στο θέμα της κοινωνικής χειραφέτησης, για παράδειγμα των εργατών στον 19ο αιώνα. Ομως η χειραφέτηση δεν αφορά μόνο την πάλη για καλύτερες συνθήκες εργασίας και ζωής, αλλά τη συνολική ικανότητα των ανθρώπων να διαχειρίζονται τις κοινές υποθέσεις και όλα όσα τους αφορούν. Στην αρχαιότητα σήμαινε την απελευθέρωση των δούλων από τους αφέντες τους, αλλά στη σύγχρονη εποχή εννοούμε κυρίως την ατομική χειραφέτηση, την εμπιστοσύνη στην ικανότητα των ανθρώπων να αυτοκυβερνώνται. Την ικανότητά τους να σκέφτονται ως μέλη μιας κοινότητας και όχι μόνο να υπερασπίζονται τα ατομικά τους συμφέροντα.

 

ΖΑΚ ΡΑΝΣΙΕΡ

• Σήμερα στην Ευρώπη όλες οι κυβερνήσεις εφαρμόζουν το ίδιο πρόγραμμα καταστροφής κάθε δημόσιου αγαθού και κάθε είδους αλληλεγγύης. Πώς μπορούμε να αντισταθούμε σ’ αυτή την τάση και να υπερασπιστούμε την κοινωνική συνοχή;

 

Σήμερα εφαρμόζεται μια πολιτική που έχει επιβληθεί από την Ευρωπαϊκή Ενωση και εκφράζει τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Τα κράτη αποτελούν τα εργαλεία εφαρμογής αυτής της πολιτικής. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει δυνατότητα αντίστασης μόνο εάν κινητοποιηθούν ανεξάρτητες κοινωνικές δυνάμεις, αυτόνομες σε σχέση με τον κομματικό ανταγωνισμό για την κατάκτηση του κρατικού μηχανισμού. Αυτές οι κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις πρέπει να έχουν το δικό τους αυτόνομο πρόγραμμα, ανεξάρτητο από την ατζέντα του κράτους. Αυτό είναι πολύ σημαντικό και για το κίνημα στην Ελλάδα, το οποίο πρέπει να έχει τη δική του ατζέντα και τα δικά του ΜΜΕ.

 

• Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν μια ισχυρή πιθανότητα να αποτελέσει ο ΣΥΡΙΖΑ τη βάση για την επόμενη κυβέρνηση. Ποια είναι η σημασία μιας τέτοιας προοπτικής για την Ευρώπη;

 

Δεν μπορώ να γνωρίζω ακριβώς. Δεν ξέρω πόσο μπορείς να εμπιστευτείς ένα κόμμα που είναι μέρος του κοινοβουλευτικού συστήματος. Μπορώ μόνο να ξέρω τι έχει συμβεί γενικότερα στην Ευρώπη. Συχνά αριστερά κόμματα που πήραν την εξουσία νομοθέτησαν την πολιτική της Ε.Ε. και του χρηματοπιστωτικού τομέα. Είναι βέβαια πιθανό ο ΣΥΡΙΖΑ να κάνει κάτι διαφορετικό. Ισως εφαρμόσει μια πολιτική διαφορετικού είδους και όχι όπως αυτή που εφαρμόστηκε για παράδειγμα στην Αργεντινή, χώρα που δεν είναι ακριβώς ο παράδεισος. Ισως όμως ο ΣΥΡΙΖΑ κάνει ό,τι έκαναν και άλλα αριστερά κόμματα, για παράδειγμα στη Γαλλία.

 

• Εννοείτε διάφορα σοσιαλιστικά κόμματα;

 

Ναι. Ισως θυμάστε τη Γαλλία το 1991. Τότε το Σοσιαλιστικό Κόμμα εξελέγη με ένα ριζοσπαστικό πρόγραμμα περί εθνικοποιήσεων κ.λπ. κ.λπ. Εμοιαζε με πρόγραμμα της άκρας Αριστεράς, αλλά είδαμε όλοι τι έγινε στη συνέχεια. Ισως όμως και να μπορείς να εμπιστευτείς τον ΣΥΡΙΖΑ. Δεν ξέρω. Συνήθως δεν εμπιστεύομαι τα αριστερά κόμματα. Μπορούν να κάνουν κάτι μόνο εάν υφίστανται ισχυρές πιέσεις από άλλες, αυτόνομες, δυνάμεις.

 

• Εννοείτε «από τα κάτω»;

 

Τι σημαίνει από τα κάτω; Εννοώ από αυτόνομες δυνάμεις. Διότι στη Γαλλία αυτή τη στιγμή κινήματα «από τα κάτω» είναι αυτά της Ακροδεξιάς. Οι τελευταίες μαζικές κινητοποιήσεις έγιναν ενάντια στους γάμους μεταξύ ομοφύλων. Μάλιστα στην ηγεσία τους δεν βρισκόταν καν το Εθνικό Μέτωπο της Λεπέν, αλλά δυνάμεις ακόμα πιο ακροδεξιές. Γι’ αυτό είναι σημαντικό για την Αριστερά να υπάρξει ως αυτόνομη δύναμη, με τη δική της ατζέντα, με την ικανότητά της να κινητοποιεί τον κόσμο. Γι’ αυτό είναι δύσκολο να εμπιστευτείς ένα κυβερνητικό κόμμα το οποίο θα είναι μέρος της Ε.Ε. και θα δείχνει υπευθυνότητα απέναντί της και απέναντι στις αγορές. Φυσικά, θα είναι ενδιαφέρον εάν κάτι αλλάξει. Εάν ένα αριστερό κόμμα κατορθώσει να αλλάξει τους κανόνες του παιχνιδιού. Εάν δούμε τι έγινε με τα σοσιαλιστικά κόμματα, στη Γαλλία ή την Ισπανία, τότε θα πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί.

 

• Στην Ελλάδα η κυβέρνηση αντιμετωπίζει τη Χρυσή Αυγή με δικαστικά και κατασταλτικά μέτρα αλλά, την ίδια στιγμή, υιοθετεί σχεδόν όλη τη ρατσιστική της ατζέντα. Υπάρχει αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης του ρατσισμού;

 

Ο μόνος τρόπος είναι να αντιπαλεύεις αυτές τις κρατικές πρακτικές. Φυσικά, στην Ελλάδα δεν μπορεί να υπάρξει κάποιος τρόπος φυσικής αντιπαράθεσης μ’ αυτούς τους φασίστες νεαρούς με τα μηχανάκια που επιτίθενται σε μετανάστες, ώστε να τρομοκρατήσεις τους τρομοκράτες (γέλια). Βέβαια, ορισμένες φορές χρειάζεται να το κάνεις και αυτό. Την ίδια στιγμή πρέπει να δημιουργείς την αίσθηση μιας κοινότητας διαφορετικής απ’ αυτήν της «εθνικής κοινότητας» την οποία ορίζει το κράτος. Πολλές φορές η Αριστερά προσαρμόζεται στην πολιτική της Δεξιάς, γιατί ο μόνος τρόπος για να διαφοροποιηθείς από τη Δεξιά είναι να εμφανίζεσαι πιο δεξιός. Γι’ αυτόν τον λόγο είναι αναγκαίο να έχεις μια ισχυρή αντιρατσιστική δράση. Πρωτίστως όμως χρειάζεται η οικοδόμηση της πίστης σε μια κοινότητα βασισμένη στην αλληλεγγύη. Ο κίνδυνος είναι να εμφανίζεται η Ακροδεξιά ως η μοναδική εναλλακτική λύση, σε περίπτωση που δεν υπάρχει μια ισχυρή και αυτόνομη Αριστερά.

 

• Στις μέρες μας βλέπουμε μια αναβίωση του επιστημονισμού, της αυθεντίας της επιστήμης, ο οποίος εμφανίζεται με τη μάσκα των Οικονομικών και του νεοφιλελεύθερου δόγματος που έχουν υιοθετήσει. Τι λέτε γι’ αυτό;

 

Η επιστήμη μπορεί προσφέρει νομιμοποίηση για μια πολλαπλότητα πολιτικών. Βέβαια αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι η εξίσωση που κάνει ανάμεσα στην κρατική πολιτική και ένα οικονομικό δόγμα, το οποίο, με τη σειρά του, υποτίθεται ότι βασίζεται στην επιστήμη. Κάποτε υποτίθεται ότι η επιστήμη ήταν ενσωματωμένη στον μαρξισμό και στην «επιστημονική προσέγγιση» του κόσμου. Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι ότι η αγορά έχει πάρει τη θέση της επανάστασης.

 

Πάντα η οικονομία ήταν μια μορφή πολιτικής, όμως δεν υπάρχει κάποια επιστήμη που θα μας πει πώς πρέπει να είναι οργανωμένη η κοινωνία. Το θέμα της κοινωνικής οργάνωσης είναι θέμα κοινωνικών αγώνων.

 

• Στο έργο σας συσχετίζετε την αισθητική με την πολιτική. Ποια ακριβώς είναι η σχέση τους;

 

Για μένα η αισθητική δεν αφορά το πώς βλέπουμε την τέχνη ή το Ωραίο. Η αισθητική αφορά τις κατηγορίες (categories) μέσω των οποίων βλέπουμε τους ανθρώπους, τις καταστάσεις και τα γεγονότα. Η πολιτική είναι πάντα θέμα αισθητικής. Ας πάρουμε για παράδειγμα την έννοια της «κρίσης». Η λέξη είναι ένας τρόπος για να περιγράψουμε την κοινωνία. Η κρίση δεν είναι παρά ένας πόλεμος τον οποίο διεξάγουν οι κυβερνήσεις και οι χρηματοπιστωτικές αγορές.

 

Η «κρίση» είναι μια επιστημονική έννοια για να περιγράψει την κοινωνική παθολογία. Είναι ένα είδος ιατρικού όρου για να περιγράψουμε την κοινωνία.

 

• Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τη διαστρέβλωση της πραγματικότητας και τη νομιμοποίηση του υπάρχοντος καθεστώτος των ανισοτήτων από τα κυρίαρχα ΜΜΕ, τα οποία κατέχουν ως επί το πλείστον οι υπερ-πλούσιοι;

 

Φυσικά χρειαζόμαστε ανεξάρτητα ΜΜΕ. Η πάλη για τα μίντια δεν είναι μια πάλη για την αλήθεια και το ψέμα, αλλά μια μάχη που αφορά το πώς περιγράφουμε την κατάσταση. Δηλαδή ως κάτι του οποίου είμαστε μέρος ή όχι. Φυσικά είναι σημαντικό να έχουμε διαφοροποιημένα ΜΜΕ. Τώρα με το ίντερνετ υπάρχει πλουραλισμός στη δημιουργία της πληροφορίας και στον διάλογο, καθώς πολλά απ’ αυτά τα μέσα είναι αυτόνομα σε σχέση με τα κυρίαρχα ΜΜΕ.

 

Αυτό είναι σημαντικό στη σημερινή κατάσταση, όπως είναι, επίσης, σημαντικό το να ενισχυθούν τα ανεξάρτητα μέσα.

 

…………………………………………………….

 

Ποιος είναι

 

Γεννημένος το 1940, είναι ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Paris 8 και υπήρξε μαθητής και συνεργάτης του Λουί Αλτουσέρ στη δεκαετία του 1960, με τον οποίο ήρθε σε ρήξη με αφορμή τη στάση του τελευταίου στην εξέγερση του Μάη του 1968. Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του «Ο μερισμός του αισθητού», Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2012, «Το μίσος για τη δημοκρατία», Πεδίο, 2010 και «Ο αδαής δάσκαλος», Νήσος, 2008.

 


Σύνδεσμος άρθρου : http://archive.efsyn.gr/?p=171046