Από τον περασμένο Μάιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε μια σειρά μέτρων για το σύνολο της αγροδιατροφικής αλυσίδας και, μεταξύ αυτών, για το φυτικό αναπαραγωγικό υλικό, συμπεριλαμβανομένων και των σπόρων.
Σήμερα το ζήτημα συζητείται στην Επιτροπή Γεωργίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ενώ θα είναι ένα από τα τελευταία καυτά θέματα που θα συζητηθούν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πριν από τις εκλογές του 2014. Θα παραμείνει ελεύθερη η διακίνηση των παραδοσιακών σπόρων ή, κατά την επιθυμία των πολυεθνικών, θα περάσει στην παρανομία; Για το θέμα μιλάει στην «Εφημερίδα των Συντακτών» η Βάσω Κανελλοπούλου, εκπρόσωπος της εναλλακτικής κοινότητας «Πελίτι».
«Από τη στιγμή που εγκριθεί ο Κανονισμός από το Ευρωκοινοβούλιο, οι εθνικές κυβερνήσεις δεν έχουν κανένα λόγο»
«Θέλουμε να υπάρχει το ελεύθερο ταξίδι του σπόρου, ώστε να προσαρμόζεται το φυτό με βάση το εύρος των γονιδίων του. Είναι και η μόνη εξασφάλιση απέναντι στην κλιματική αλλαγή και απέναντι στη μελλοντική επισιτιστική μας επάρκεια»
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Τάσο Σαραντή
• Πώς θα διαμορφωθεί το τοπίο, εφόσον και εάν ψηφιστεί ο νέος ευρωπαϊκός Κανονισμός που θα διέπει το εμπόριο των σπόρων;
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν 16 διαφορετικές ευρωπαϊκές Οδηγίες, οι οποίες ρυθμίζουν 250 είδη διατροφικών φυτών. Οι Οδηγίες έχουν διαφορά από τον Κανονισμό γιατί δίνουν κάποια ελευθερία κίνησης στο κάθε κράτος-μέλος. Μπορεί να καθυστερήσει να τις εναρμονίσει, μπορεί να κάνει κάποια παρέκκλιση. Ο Κανονισμός είναι ένα σιδερένιο χέρι, από τη στιγμή που εγκρίνεται από το Ευρωκοινοβούλιο, οι εθνικές κυβερνήσεις δεν έχουν κανένα λόγο. Ενώ η νομοθεσία μέχρι τώρα καλύπτει 250 είδη φυτών -δηλαδή τα κύρια γεωργικά φυτά-, από δω και πέρα θα καλύπτει 300 χιλιάδες είδη, δηλαδή θα καλύπτει και τα άγρια και την τσουκνίδα και την καλέντουλα. Είναι ένα σιδερένιο χέρι που δεν έχει δικαιολογία γιατί να είναι τόσο μακρύ.
• Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις από τον περιορισμό της παραγωγής και διανομής των τοπικών σπόρων μόνο στις περιοχές καταγωγής τους, όπως προβλέπει ο νέος Κανονισμός;
Υπάρχει το ντοματάκι Σαντορίνης, το οποίο είναι και Προστατευμένης Ονομασίας Προέλευσης. Αυτό θα έχεις δικαίωμα να το εγγράψεις στον κατάλογο ως Σαντορίνης, αλλά θα μπορείς να το καλλιεργείς μόνο στη Σαντορίνη. Εάν εγώ το πάρω σε ένα άλλο νησί που έχει τα ίδια ξεροθερμικά χαρακτηριστικά της Σαντορίνης και το καλλιεργήσω και πάει καλά (και σας μιλάω για μια πραγματική περίπτωση που έχει γίνει, έχει μεταφερθεί σε άλλα νησιά και πάει πολύ καλά), τότε δεν θα μπορώ να πουλήσω τον σπόρο γιατί θα είναι εκτός γεωγραφικής περιοχής προέλευσης. Αυτό γίνεται με αφορμή την προστασία του αρχικού γεωργού που το ανέπτυξε και, επίσης, για την προστασία της καθαρότητας του σπόρου και έχει μια λογική. Αλλά εμείς λέμε ότι ο σπόρος πρέπει να είναι ελεύθερος να ταξιδεύει γιατί αλλιώς δεν εξελίσσεται. Η εξέλιξη της φυτικής ζωής προήλθε από το ελεύθερο ταξίδι του σπόρου.
Η ντομάτα ήρθε στην Ελλάδα το 1818, πρωτοκαλλιεργήθηκε στο Μοναστήρι των Καπουτσίνων Γάλλων καλογέρων, εκεί που σήμερα βρίσκεται το Φανάρι του Διογένη στην Πλάκα. Την έφερε ένας Γάλλος καλόγερος (με σπόρους ή σπορόφυτα) εκεί από κάπου από την Ευρώπη, πιθανώς από τη Γαλλία, άρεσε πολύ και έτσι διαδόθηκε και τώρα έχουμε τοπικές ποικιλίες ντομάτας, όπως το ντοματάκι Σαντορίνης ή η ντομάτα Σίφνου, για τις οποίες είμαστε περήφανοι. Αυτός ο σπόρος κυκλοφόρησε, προσαρμόστηκε κάπου και μετά από δυο – τρεις δεκαετίες έβγαλε μια τοπική ποικιλία. Το ίδιο συνέβη με την πατάτα και τώρα έχουμε, ας πούμε, την πατάτα Νάξου. Λένε για να προστατευτεί η περιοχή προέλευσης. Δεν είναι η περιοχή προέλευσης, είναι η περιοχή προσαρμογής. Εμείς θέλουμε κι άλλες περιοχές προσαρμογής. Θέλουμε να υπάρχει το ελεύθερο ταξίδι του σπόρου για να μπορεί να προσαρμόζεται το φυτό με βάση το εύρος των γονιδίων του και αυτό είναι και η μόνη εξασφάλιση απέναντι στην κλιματική αλλαγή και απέναντι στη μελλοντική επισιτιστική μας επάρκεια. Διότι τα υβρίδια είναι πολύ παραγωγικά, αλλά δεν προσαρμόζονται.
• Ωστόσο ο γεωγραφικός δεν είναι ο μόνος περιορισμός που θέτει ο νέος ευρωπαϊκός Κανονισμός…
Ο νέος Κανονισμός βάζει ακόμη έναν πολύ περίεργο περιορισμό που αναφέρεται σε βιβλιογραφία. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Αν ας πούμε ισχύσει αύριο ο Κανονισμός, αυτόματα θα είναι εγγεγραμμένες σε έναν κατάλογο που θα υπάρχει όσες ποικιλίες έχουν προλάβει οι αγρότες να εγγράψουν. Στην Ελλάδα, που άνοιξε το θέμα τον Ιανουάριο του 2014, θα προλάβουν να εγγράψουν τις γνωστές παραδοσιακές ποικιλίες: τα φασόλια Πρεσπών, τα φασόλια Δομοκού, οι φακές Εγκλουβής, αυτά που είναι γνωστά και που είναι πολύ επιτυχημένα εμπορικά. Ενα σωρό άλλα δεν θα προλάβουν να τα εγγράψουν γιατί εκείνος που τα καλλιεργεί δεν έχει τη δυνατότητα να αντέξει τα γραφειοκρατικά και τα τεστ (γιατί προβλέπονται και κάποια τεστ), ούτε να αντέξει οικονομικά και πρακτικά ένας αγρότης που καλλιεργεί σε μικρή κλίμακα κάτι σε κάποια περιοχή. Λέει, λοιπόν, ο Κανονισμός ότι μετά την ύπαρξή του αν ψηφιστεί, για να γραφτεί μια παραδοσιακή ποικιλία πρέπει να υπάρχει βιβλιογραφία. Αυτό σημαίνει ότι αν πάτε εσείς αύριο σε ένα χωριό και βρείτε έναν παππού ο οποίος έχει έναν καταπληκτικό σπόρο δεν θα μπορεί να εγγραφεί, θα πάει χαμένος. Δεν θα μπορεί, δηλαδή, να μπει στο εμπόριο. Ενώ σήμερα, αυτό που γίνεται στην Ελλάδα και σε όλη την Ευρώπη είναι ότι νεκρανασταίνονται πολλοί σπόροι.
• Δεδομένων των αντιδράσεων που υπάρχουν από τα κινήματα και τους πολίτες που υπερασπίζονται την ελεύθερη διακίνηση των σπόρων, υπάρχει ενδεχόμενο να απορριφθεί η επικείμενη νομοθεσία;
Εκείνο που καταλαβαίνουμε είναι ότι γίνεται μια μεγάλη μάχη μέσα στο Ευρωκοινοβούλιο. Εξ ου και αλλάζουν οι ημερομηνίες των ψηφοφοριών. Εμαθα ότι στην προτελευταία συνεδρίαση της Επιτροπής Γεωργίας που έγινε γι’ αυτό το θέμα φώναξαν κάποιους από τους νομικούς συμβούλους του Ευρωκοινοβουλίου επειδή συζητάνε την απόρριψη του προτεινόμενου Κανονισμού (και είναι πρωτοφανές αυτό, γίνεται πάρα πολύ σπάνια) και δεν γνώριζαν πώς να το διατυπώσουν νομικά ώστε να έχει εγκυρότητα. Δηλαδή, θέλω να πω ότι και οι ίδιοι οι ευρωβουλευτές πρέπει να είναι μπλεγμένοι. Ηδη από την Επιτροπή Περιβάλλοντος απορρίφθηκε με 49-0 στις 30/1. Η Επιτροπή Γεωργίας δεν το απέρριψε αλλά εισηγήθηκε να συζητηθεί η απόρριψη. Αυτός ο Κανονισμός έχει μέσα 70 πράξεις εξουσιοδότησης. Αυτό σημαίνει ότι σε 70 περιπτώσεις θα μπορούν τα όργανα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να παίρνουν μια απόφαση που να τροποποιεί τον ψηφισμένο Κανονισμό. Είναι ακόμη ένας λόγος που είναι έξαλλοι οι ευρωβουλευτές γιατί αυτό ξεπερνάει τελείως το Κοινοβούλιο.
• Ποια είναι τα πλεονεκτήματα των παραδοσιακών σπόρων;
Ουσιαστικά αυτοί οι σπόροι είναι κατάλληλοι για μια γεωργία ήπια γιατί θέλουν πολύ λιγότερες εισροές σε σχέση με τους εμπορικούς. Οι εμπορικοί σπόροι, επειδή οι εταιρείες είναι κυρίως αγροχημικές ή φαρμακευτικές, εμπορεύονται τον σπόρο και το φυτοφάρμακο και το λίπασμα μαζί, έχουν μεγάλες εισροές σε αυτά. Οι παραδοσιακοί σπόροι έχουν μικρές εισροές, γιατί μεγάλωσαν σε πιο φυσιολογικές συνθήκες. Σε μια περίοδο κρίσης, ας πούμε οικονομικής ή πετρελαϊκής, έχεις ανάγκη να έχεις μια ανθούσα γεωργία και από αυτούς τους σπόρους που δεν έχουν ανάγκη από τόσο μεγάλες εισροές. Πρώτον, γιατί μπορείς να καλλιεργήσεις με λιγότερα χρήματα και δεύτερον, γιατί αν υπάρχει σε μια περίοδο ενεργειακό πρόβλημα όλες αυτές οι εισροές εξαρτώνται από το πετρέλαιο. Επομένως νομίζω ότι πρέπει να έχουμε και μια δικλίδα ασφαλείας έτοιμη με μια ανθούσα παράλληλη τέτοια γεωργία.
