Με βασικά εργαλεία το προσωπικό βίωμα, τη συνεργασία και τη δημιουργικότητα, το πρόγραμμα «Ψάξε, ψάξε και θα το βρεις – Παίζοντας με τη δημοσιογραφική πράξη» επιχειρεί να εισαγάγει τους μαθητές Γυμνασίου στην κριτική σκέψη σε σχέση με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

 

«Ως καταναλωτές των ειδήσεων θα πρέπει να στοχαζόμαστε πάνω στο κάθε τι που ακούμε ή διαβάζουμε. Πόσο μάλλον στην εποχή των social media που η ταχύτητα μετάδοσης της πληροφορίας είναι ακόμα μεγαλύτερη

 

Της Χριστίνας Ζαφειρούλη

 

«Το διάβασα στο facebook κι αφού το είδα εκεί νόμιζα ότι ήταν αλήθεια. Ετσι το κοινοποίησα για να το δουν κι όλοι οι φίλοι μου». Μία φράση που πολλοί έφηβοι, κι όχι μόνο, μπορεί να χρησιμοποιήσουν. Η νέα γενιά δέχεται καταιγισμό πληροφοριών καθημερινά από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αλλά κι από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πώς μπορούν οι έφηβοι του σήμερα, κι αυριανοί ενήλικες, να αξιολογήσουν σωστά τα ερεθίσματα που δέχονται και να αντιμετωπίσουν κριτικά τις ειδήσεις; Και τελικά κατά πόσο αντιλαμβανόμαστε κάθε φορά την υποκειμενική διάσταση της δημοσιογραφικής πληροφορίας; Με αυτά τα ζητήματα καταπιάνεται το πρόγραμμα «Ψάξε, ψάξε και θα το βρεις – Παίζοντας με τη δημοσιογραφική πράξη» που σχεδιάστηκε κι υλοποιείται από την ομάδα «Λόγου Παίγνιον» στο πλαίσιο εκπαιδευτικής παρέμβασης του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ. Πρόκειται για ένα τολμηρό πρόγραμμα που φέρνει τους μαθητές αντιμέτωπους με την υποκειμενικότητα στην είδηση και με την παραπληροφόρηση. Το πιλοτικό του μέρος θα ολοκληρωθεί σε 12 συναντήσεις με σχολεία αυτή την άνοιξη. «Δεν μας ενδιαφέρει να γίνουν τα παιδιά δημοσιογράφοι, αλλά να γνωρίσουν τη δημοσιογραφική διαδικασία» εξηγεί ο Δημήτρης Γκιώνης, αντιπρόεδρος του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ και συνεχίζει, λέγοντας ότι στόχος του προγράμματος είναι «να εξοικειώσουμε τους νέους με το έργο των δημοσιογράφων, ώστε να είναι σε θέση να κρίνουν και να μη δέχονται αβασάνιστα ότι τους σερβίρουν».

 

Μέσω της συμμετοχής των εφήβων σε δραστηριότητες, παιχνίδια και συζητήσεις, η ομάδα «Λόγου Παίγνιον» επιδιώκει να τους κάνει να αποκτήσουν μια δημιουργική και ηθική στάση απέναντι στη δημοσιογραφία. Οπως επισημαίνει η Ζωή Κοροβέση, δημοσιογράφος που συμμετέχει στο πρόγραμμα, «ως καταναλωτές των ειδήσεων θα πρέπει να στοχαζόμαστε πάνω στο κάθε τι που ακούμε ή διαβάζουμε. Πόσο μάλλον στην εποχή των social media που η ταχύτητα μετάδοσης της πληροφορίας είναι ακόμα μεγαλύτερη». Επιπλέον, το πρόγραμμα στοχεύει στο να αναδείξει την ανάγκη της επαγγελματικής δημοσιογραφίας στην εποχή της άνθησης της δημοσιογραφίας των πολιτών. «Με την είσοδο των νέων μέσων η δημοσιογραφία αλλάζει, είναι αναπόφευκτο και φυσικά ανοίγει δρόμους. Ωστόσο κι εδώ πρέπει να σταθούμε κριτικά καθώς όπως βλέπουμε στο πρόγραμμα, η απουσία δημοσιογραφικής κάλυψης δημιουργεί τεράστια προβλήματα στην ενημέρωση», τονίζει η Ζωή.

 

Οι 20 με 45 μαθητές που περνούν κάθε φορά τις πόρτες του Μορφωτικού Ιδρύματος καλούνται να προβληματιστούν πάνω σε καθημερινές πρακτικές, στις οποίες συχνά δεν δίνουν ιδιαίτερη σημασία. Το πρόγραμμα που διαρκεί συνολικά μιάμιση ώρα ξεκινά με τον χωρισμό των παιδιών σε τρεις ομάδες και καθεμία οδηγείται σε διαφορετική αίθουσα συνοδευόμενη από έναν εμψυχωτή. Οι τρεις ομάδες παρακολουθούν διαφορετικές εκδοχές – παρουσιάσεις μιας είδησης που θα μπορούσε να έχει προβληθεί σε οποιοδήποτε δελτίο ειδήσεων. Οι εμψυχωτές ζητούν από τις ομάδες να εκφράσουν τις εντυπώσεις τους, γράφοντας μια παράγραφο την οποία στη συνέχεια διαβάζουν στην ολομέλεια. Εκεί οι μαθητές ακούν τις παραγράφους των άλλων ομάδων και βλέπουν στη μεγάλη προβολή τις άλλες εκδοχές της είδησης. Αυτή η αποκάλυψη της ύπαρξης διαφορετικών εκδοχών και προσλήψεων οδηγεί τους μαθητές στο να αντιληφθούν ότι οι αντιδράσεις τους έχουν επηρεαστεί σε κάποιο βαθμό από την πλαισίωση της εκδοχής που είχαν παρακολουθήσει με την ομάδα και ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι τόσο να παράγει όσο και να καταναλώνει κανείς το δημοσιογραφικό περιεχόμενο.

 

Κι ενώ οι μαθητές αλληλεπιδρούν πάνω σ΄ αυτές τις διαπιστώσεις, η ομάδα «Λόγου Παίγνιον» επανέρχεται με μία ανατροπή. Ο κεντρικός εμψυχωτής τούς πληροφορεί πως κι οι τρεις εκδοχές ήταν παραπλανητικές σε σχέση με το τι πραγματικά συνέβη. «Το σοκ που δημιουργεί η ανατροπή αφυπνίζει διαδικασίες που έχουν να κάνουν με τη συνείδηση και το ασυνείδητο», μας εξηγεί ο Παναγιώτης Τσιρίδης, υπεύθυνος του προγράμματος. Και συνεχίζει, «αμέσως μετά ωστόσο τους δίνουμε τον λόγο, ζητώντας τους να μιλήσουν για τα δικά τους βιώματα ψευδών ειδήσεων κι έτσι οι συμμετέχοντες βγαίνουν από τον ρόλο του εξαπατημένου και μπαίνουν σε αυτόν του υποψιασμένου θεατή. Με αυτόν τον τρόπο μάς βλέπουν ως συμμάχους. Δεν μένουν στο «μας κοροϊδέψατε», αλλά σκέφτονται «κοίτα να δεις, δε το ΄χα σκεφτεί»».

 

Η ηλικία των μαθητών είναι ιδανική ώστε το βίωμα αυτό να είναι κάτι που θα τους ακολουθεί σε ολόκληρη τη ζωή τους. Ηδη από την προεφηβεία κι εφηβεία οι νέοι ενημερώνονται μέσω ίντερνετ κι αποτελούν ταυτόχρονα και δέκτες αλλά και μεταπομπούς ειδήσεων με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε μία κρίσιμη ηλικία για τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους. «Με συζήτηση οι ομάδες αποφασίζουν. Εμείς προωθούμε τον διάλογο μεταξύ των μαθητών με ανοιχτές ερωτήσεις. Ο προβληματισμός οπότε ανθεί. Ετσι, ακόμη κι ένα αντιδραστικό παιδί μπορεί να δώσει τροφή για περαιτέρω σκέψη», μας εξηγεί η εμψυχώτρια Δώρα Θανοπούλου. Κι εκεί ακριβώς κρύβεται το κλειδί στην επιτυχία του προγράμματος, στον διάλογο, τη συνεργασία και τον συναγωνισμό μεταξύ των συμμετεχόντων. «Το να συναγωνιστείς μία άλλη ομάδα δεν σε βάζει σε ανταγωνιστική διάθεσή, αλλά σε διάθεση συνεργασίας. Οπως λέει κι ο ψυχαναλυτής Donald Winnicott, δεν μπορείς να αναπτύξεις ηθικά τους νέους ανθρώπους μέσα από τη νουθεσία, αλλά μέσα από τη συνεργασία» σχολιάζει ο Παναγιώτης Τσιρίδης. Συγγραφέας και μουσικοπαιδαγωγός ο ίδιος, σχεδιάζει όλα τα προγράμματα της ομάδας «Λόγου Παίγνιον» με κεντρικό άξονα το παιχνίδι με τις τέχνες και την ενεργητική συμμετοχή των μαθητών.

 

Και τι μένει τελικά στους εφήβους; Οι αξιολογήσεις των μαθητών είναι ενδεικτικές του αντίκτυπου που έχει το πρόγραμμα. Χαρακτηριστική η περίπτωση ενός μαθητή της Β´ Τάξης του 3ου Γυμνασίου Καματερού που γράφει «βρήκα πολύ ενδιαφέρον το πρόγραμμα γιατί, με τη βοήθεια των δημοσιογράφων, μας έδωσε να καταλάβουμε τον σκοπό των διάφορων ειδήσεων και μας έκανε να γίνουμε πιο επιφυλακτικοί και πιο προσεκτικοί στο τι θα πιστεύουμε και υιοθετούμε από την κάθε είδηση. Πιστεύω ότι θα είχε μεγάλη σημασία αν το παρακολουθούσε κι ένας μεγάλος από την οικογένειά μου γιατί έτσι θα μπορούσε να αλλάξει όλο το κλίμα μέσα στην οικογένεια, έτσι ώστε να μπορώ κι εγώ να ζω μέσα σε μία πιο αληθινή πραγματικότητα».