- Εφημερίδα των Συντακτών - http://archive.efsyn.gr -

Γενετικός καπιταλισμός

06/04/14 ART,ΑΝΟΙΧΤΟ ΒΙΒΛΙΟ,ΘΕΜΑΤΑ

Νίκος Α. Μάντης
«Αγρια Ακρόπολη»
Μυθιστόρημα Καστανιώτης, 2013, σελ. 222

 

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

 

Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει μια προκατάληψη για τα έργα επιστημονικής φαντασίας: αφενός, αυτά έχουν συνδυαστεί με τον χώρο της παραλογοτεχνίας, όπου περισσότερο έως πλήρως μετράει η υπόθεση και η επινόηση νέων κόσμων παρά η αισθητική πλευρά του κειμένου. Αφετέρου, ο τρόπος με τον οποίο έχουν δουλευτεί παραπέμπει σε μια α-ιδεολόγητη γραφή, που δεν προβληματίζει, που δεν διεγείρει κανένα άλλο πνευματικό ή αισθηματικό κέντρο παρά μόνο αυτό της φαντασίας. Προκατάληψη ή αλήθεια;

 

Το νέο βιβλίο του Νίκου Μάντη παραπέμπει σε ένα ουτοπικό μέλλον, όπου οι άνθρωποι έχουν χωριστεί με επιστημονικό τρόπο (δηλαδή με μια μορφή θετικιστικής ιδεολογίας) σε ανθρώπους (homo sapiens, κοινώς Σαπ) και υπανθρώπους (homo neanderthalensis, κοινώς Ταλ). Ετσι, στο μακρινό 2159 μ.Χ. κάθε μητρόπολη χωρίζεται κάθετα σε ορόφους, στο ισόγειο των οποίων ζουν οι Ταλ, στον πρώτο οι κατώτεροι Σαπ με σταδιακή ιεράρχηση μέχρι τον Θόλο, όπου μετά από τεστ νοητικής και ψυχικής νοημοσύνης ζει και εργάζεται το 5% του πληθυσμού.

 

Στη Νέα Αθήνα, ο Μάνο ζει στο ισόγειο αλλά φυσιογνωμικά μοιάζει πιο πολύ με Σαπ. Οταν ανακαλύπτει ότι είναι υβρίδιο, ένωση Σαπ με Ταλ, δέχεται την πρόταση του αδελφού του να πάρει τη θέση του στον πρώτο όροφο με το όνομα Αλεξ, καθώς αυτός θα φύγει έξω από το σύστημα. Ετσι, ανεβαίνει, μορφώνεται περαιτέρω, ζει καμιά φορά οριακά και έκφυλα, περνάει τα τεστ και στο τελευταίο μέρος του βιβλίου φτάνει στον Θόλο ως ανώτερο στέλεχος.

 

Το μυθιστόρημα του Ν. Μάντη δεν αποτελεί απλώς μεταφορά στο μέλλον και σκηνοθεσία μιας δυστοπικής κοινωνίας. Δεν είναι απλώς η εξωτική παρουσίαση μιας μελλοντικής πραγματικότητας, όπου η περιπέτεια συνδυάζεται με πρωτόγνωρες συνθήκες, καινοφανή σκηνικά, τεχνολογικές εξελίξεις, επιστημονικές κατακτήσεις, νέες μορφές ζωής, διαπλανητικά ταξίδια κ.λπ. Είναι πρώτιστα μια αλληγορία, που στηρίζεται σε έναν αντικατοπτρισμό της σημερινής τάξης, προβεβλημένης στο απώτατο μέλλον.

 

Το νέο αυτό πρότζεκτ φαίνεται συμπαγές και πειστικό. Οι όροι με τους οποίους σχεδιάστηκε κρίνονται αληθοφανείς, χωρίς σοβαρά κενά, χωρίς άλματα ή άλλου είδους εσωτερικές ρωγμές. Ο κόσμος του 22ου αιώνα παρουσιάζεται σαν ένα νέο σύστημα από κάστες, ινδικού στιλ, όπου η τοποθέτηση σε μια από αυτές είναι γενετικά προσδιορισμένη και επομένως στεγανή και αναμφισβήτητη. Ζούμε στους καιρούς του «γενετικού καπιταλισμού», όπου δοκιμάζονται οι αξίες της ισότητας και πάνω απ’ όλα επανακαθορίζεται η έννοια «ανθρώπινο ον». Οσοι θεωρούνται απόβλητοι, υποβιβάζονται σε ένα υπο-είδος, ανάμεσα στον πίθηκο και στον άνθρωπο, χρησιμοποιούνται για χειρωνακτικές εργασίες, σαν τους «Δημιουργούς» στην Πολιτεία του Πλάτωνα, γίνονται πειραματόζωα και όλα αυτά με τη δικαιολογία ότι δεν είναι άνθρωποι, είναι ας πούμε ζώα, ώστε να επιτρέπεται στο όνομα της επιστήμης η εκμετάλλευσή τους.

 

Μίλησα πρωτύτερα για αλληγορία. Πέρα από τον ηθικό προβληματισμό για το αν κάποιος γεννιέται ή γίνεται, αν υπάρχει δηλαδή ένας γενετικός ντετερμινισμός, ο Ν. Μάντης –νομίζω– επιχειρεί και μια αντανάκλαση της κοινωνίας μας, εμπνευσμένος ίσως από τον υποβιβασμό λ.χ. των μεταναστών σε υποχείρια ανδράποδα. Τελικά, αναρωτιέται ρητορικά, υπάρχουν κατώτερα εκ φύσεως ανθρώπινα όντα, που δικαιωματικά υποβιβάζονται σε μια κατηγορία μη-ανθρώπου; Αυτό το επίσημο είδος ρατσισμού γίνεται σύστημα στην κοινωνία του 22ου αιώνα, όσο κι αν μερικοί προσπαθούν να το ανατρέψουν.

 

Τελικά το μέλλον φτιάχνεται με παροντικά ή και με παρελθοντικά υλικά; Η δυστοπική κοινωνία του Ν. Μάντη, είπα και προηγουμένως, θυμίζει στην υπερβολή της τη σημερινή πραγματικότητα, ενώ δεν λείπουν σκόπιμα και οι αναφορές στην αρχαιότητα (Αγρια Ακρόπολη, Νέα Αθήνα, Συρακούσες, Αλεξάνδρεια κ.λπ.). Η βιολογική διαστρωμάτωση είναι διαχρονικό φαινόμενο, υπήρξε και θα υπάρξει, η ανθρωπότητα πάντοτε ανακαλύπτει τρόπους να το νομιμοποιήσει και πάντα θα καταβάλλεται προσπάθεια το ένα ανθρώπινο στρώμα να επιβληθεί στο άλλο.

 

Το τέλος του βιβλίου δεν είναι ανατρεπτικό. Δεν αλλάζει το σύστημα, ούτε δείχνει έναν ηθικό ηρωισμό. Κάνει κύκλο και ξαναγυρίζει μέσω της καθόδου στον Αδη εκεί απ’ όπου όλα ξεκίνησαν. Η ζωή δεν είναι παρά μια βιολογική μαύρη τρύπα που ρουφά το «είναι» μας.

 


Σύνδεσμος άρθρου : http://archive.efsyn.gr/?p=187640