Ο Joe Sacco καταγράφει και μεταφέρει σε κόμικς έναν ακήρυχτο πόλεμο που εξελίσσεται εν καιρώ φαινομενικής ειρήνης στη μεσογειακή γειτονιά μας, στη μικρή Μάλτα: θύματά του οι Αφρικανοί οικονομικοί μετανάστες και οι πρόσφυγες, αλλά και η διαρραγείσα κοινωνική συνοχή που οδηγεί σε ρατσιστικές συμπεριφορές

 

Μάλτα όπως… Ελλάδα

 

→Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης μετονομάζονται «χώροι φιλοξενίας» και οι πρόσφυγες «λαθρομετανάστες»

 

Και δημοσιογραφία και οπτική τεκμηρίωση και εικαστική πρωτοτυπία και αφηγηματική συνοχή και αποκαλυπτικά ντοκουμέντα και μυθοπλασία. Και πολλά ακόμη περιλαμβάνουν τα κόμικς του Joe Sacco που έγινε ιδιαίτερα γνωστός με τη μοναδική μεταφορά του πολύμηνου οδοιπορικού του, τη δεκαετία του 1990, στα κατεχόμενα της Παλαιστίνης σε κόμικς, συνέχισε σε άλλες εμπόλεμες ζώνες του πλανήτη (Βοσνία, Ιράκ, Τσετσενία, ξανά Παλαιστίνη κ.ά.), ενώ πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο του με τίτλο The Great War αναφορικά με τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και τα εκατομμύρια νεκρούς του. Η πιο πρόσφατη, ωστόσο, έκδοση έργου του Sacco στα ελληνικά είναι το άλμπουμ Οι Ανεπιθύμητοι, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Barricada Antifa και προέρχεται από τη συλλογή του με τίτλο Journalism. Στο Journalism, ο Αμερικανομαλτέζος δημιουργός επιλέγει να συγκεντρώσει σε έναν τόμο ιστορίες που κατά κανόνα δεν περιγράφουν τις εμπειρίες του από πολεμικές συρράξεις αλλά από μικρούς ακήρυχτους πολέμους που σοβούν εν καιρώ ειρήνης: τη δίκη Σέρβων πρώην αξιωματούχων στο δικαστήριο της Χάγης, τη φτώχεια στο Κουσίναγκαρ της Ινδίας, την «ειρήνη» που επιβάλλουν τα αμερικανικά στρατεύματα στο Ιράκ κ.ά. Σ’ αυτή τη συλλογή, η μεγαλύτερη ιστορία είναι οι Ανεπιθύμητοι και είναι η πρώτη του Sacco που αναφέρεται στη γενέτειρά του, τη Μάλτα. Πρωταγωνιστές είναι οι «ανεπιθύμητοι» πρόσφυγες από αφρικανικές χώρες που για ποικίλους λόγους (εμφύλιοι και διακρατικοί πόλεμοι, εισβολές Δυτικών, φτώχεια και υποσιτισμός – οι συνέπειες της μετα-αποικιοκρατίας και του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού) μεταναστεύουν στην Ευρώπη και έρχονται σε επαφή με το πιο αποκρουστικό και ρατσιστικό πρόσωπο της (υποτίθεται) πολιτισμένης και φιλόξενης Δύσης. Οπως αναφέρεται και στο προλογικό σημείωμα της εξαίρετης έκδοσης στα ελληνικά, «Στους Ανεπιθύμητους περιγράφεται η πορεία των Αφρικανών μεταναστών που ξεκινάνε από τις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, την Αλγερία και το Μαρόκο και προσεγγίζουν την Ευρώπη μέσω της Μεσογείου. Ο πρώτος σταθμός, έστω και κατά λάθος, είναι η Μάλτα. Ο πρώτος; Οχι ακριβώς ο πρώτος. Ισως η πρώτη ευρωπαϊκή γη. Γιατί για να φτάσουν μέχρι εκεί και να τους δουν από κοντά οι πρωτοκοσμικοί, οι μετανάστες αυτοί έχουν ήδη έρθει αντιμέτωποι με την καπιταλιστική μηχανή καταστροφής σε διάφορες μορφές της. Είτε πρόκειται για τα καθεστώτα των χωρών από τις οποίες προσπαθούν να αποδράσουν, είτε για τα κυκλώματα που τους περνάνε από τα σύνορα «με το αζημίωτο» […] Ισως και να είναι η πρώτη φορά στην ιστορία μετά το δουλεμπόριο που η μετανάστευση εργατών, η ατμομηχανή δηλαδή της καπιταλιστικής μηχανής, περιλαμβάνει σαν διαδικασία τόσο πολλή καταστροφή. Καταστροφή υλικού κεφαλαίου, ανθρώπων και σχέσεων». Στις ανθρώπινες αυτές σχέσεις εστιάζει και ο Sacco μεγάλο μέρος του έργου του, παίρνοντας συνεντεύξεις και καταγράφοντας αυτά που του αφηγούνται οι μετανάστες στη Μάλτα αλλά και οι ντόπιοι (πολίτες, διευθυντές φυλακών, ο νεοναζιστής ηγέτης του ακροδεξιού κόμματος, ένας ιερέας κ.ά.). Από την ασυμβατότητα αυτών των αφηγήσεων προκύπτει και η απαισιοδοξία για την επίλυση του δράματος των ανθρώπων που εγκατέλειψαν τη γη τους για να καταλήξουν χωρίς δίκες φυλακισμένοι σε απάνθρωπα στρατόπεδα συγκέντρωσης και με τη ρετσινιά του λαθρομετανάστη ή, στην καλύτερη περίπτωση, περιπλανώμενοι πένητες που αναγκάζονται να εργαστούν υπό καθεστώς παρανομίας για ένα κομμάτι ψωμί και με τον διαρκή κίνδυνο του λιντσαρίσματος ή της απέλασης. Παρ' όλα αυτά, ο Sacco, για πρώτη φορά στην καριέρα του, θες γιατί αναφέρεται στη χώρα καταγωγής του, θες γιατί αντιλαμβάνεται την αδιέξοδη πραγματικότητα σε συνθήκες ακραίων κοινωνικών, οικονομικών και ταξικών αντιθέσεων, δεν είναι ούτε άμεσα αλλά ούτε και έμμεσα τόσο έντονα καταγγελτικός, τουλάχιστον απέναντι στον εξόφθαλμα ρατσιστικό τρόπο αντιμετώπισης των μεταναστών από τη μαλτέζικη κοινωνία. Αφήνει περισσότερο στον αναγνώστη να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα, καταγράφοντας συχνά αποστασιοποιημένα και ψυχρά την ανείπωτη σκληρότητα και τις φρικιαστικές συνθήκες ζωής των ανθρώπων που «εγκλημάτησαν» αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον.

 

…………………………………………………………………………….

 

[email protected]