Μουσείο και σχολή στα Λαγκάδια
Του Δημήτρη Γκιώνη
Ηταν μια εποχή, όχι πολύ μακρινή, που η ελληνική περιφέρεια, ορεινή και νησιώτικη, παρά τις ταλαιπωρίες, έσφυζε από ζωή. Φτωχοζωή βέβαια, αγροκτηνοτροφική κυρίως και μεταπρατική, καθώς η κάθε περιοχή είχε να προσφέρει και ν’ ανταλλάξει με τη γειτονική κάτι άλλο – κυρίως διατροφικά είδη και μαστοριλίκι.
Και φτάνω στο θέμα του σημερινού σημειώματος, που αφορά τα Λαγκάδια, ένα πανέμορφο αρκαδικό αμφιθεατρικό ορεινό χωριό, που για πολλά χρόνια έβγαζε και «εξήγανγε» μαστόρους της πέτρας – για τις δικές τους κατασκευαστικές ανάγκες, αλλά και των ολόγυρα, που κι αυτοί κάτι άλλο είχαν να προσφέρουν και ν’ ανταλλάξουν. Ωσπου ενέσκηψε η Κατοχή και ο Εμφύλιος και, συνακόλουθα, με τις αχρείες πολιτικές, η εσωτερική και η εξωτερική μετανάστευση και ο απορφανισμός της περιφέρειας από το πιο εύρωστο ανθρώπινο δυναμικό. Και ιδού τώρα στην πρωτεύουσα (για να σταθώ μόνο στο εσωτερικό της χώρας), θύματα μιας κρίσης με άδηλο μέλλον.
«Ανθη της πέτρας»
Κάποιοι, ήδη, πλην της μετανάστευσης σ’ άλλη γη σ’ άλλα μέρη, έχουν επιλέξει την επαρχία – είτε επειδή έχουν ρίζες είτε επωφελούμενοι από κάποια –λυμφατικά για την ώρα– επιδοτούμενα προγράμματα. Κι ας προστεθεί (κάτι που επανειλημμένα έχω επικαλεστεί), αρχοντικά οι εκεί περισσότερες κατοικίες σε σχέση με το παρελθόν. Βάλτε και τη συντόμευση των αποστάσεων.
Εχουμε λοιπόν εδώ μια ομάδα επιστημόνων, λογίων και πολιτών, που συνάχθηκαν και αποφάσισαν να αξιοποιήσουν και να αναδείξουν το έργο και τη συμβολή των Λαγκαδινών μαστόρων της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και την καταγραφή των Λαγκαδίων στη συλλογική συνείδηση ως εμβληματικού τόπου για την τέχνη και την προβολή της πέτρας, όχι μόνο ως δομικού υλικού, αλλά και ως μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης. Και, ας προστεθεί, μιας τέχνης που στον καιρό της οι κάτοικοι δεν την είχαν σε πολλή εκτίμηση, αφού ασβέστωναν τις θαυμάσιες πετροκατασκευές στο εξωτερικό των κτισμάτων, για να φαίνονται πιο… όμορφα. Είδη όμως η πέτρα έχει ανακτήσει την τιμή της σε κάθε… αξιοσέβαστη κατασκευή.
«Ανθη της πέτρας» (που θυμίζει Σεφέρη) το όνομα της κίνησης που, σύμφωνα με τα στοιχεία που μου δίνει ο πρόεδρός της, Γιάννης Τσιαούσης, επίκουρος καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης, προχωρά στη δημιουργία ενός Ιδρύματος– Μουσείου Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής, με έδρα τα Λαγκάδια. Το ίδρυμα αυτό σχεδιάζεται ν’ αποτελέσει το κέλυφος που θα φιλοξενήσει μια συστηματική προσπάθεια μελέτης και ανάδειξης της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της χώρας μας, όπου διάφοροι επιστημονικοί φορείς (πολυτεχνικά ιδρύματα, πανεπιστήμια κ.λπ.) θα έχουν ενεργό ρόλο. Στο πλαίσιο του ιδρύματος προβλέπεται η διοργάνωση σεμιναρίων, θερινών σχολείων αλλά και λειτουργία σχολής μαθητείας και τέχνης της πέτρας.
Το πρόγραμμα
Για τη δημοσιοποίηση της προσπάθειας πραγματοποιήθηκε συνάντηση με ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών, όπως οι Α. Δεληβορριάς (διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη), Σπ. Μερκούρης (πρόεδρος του Ιδρύματος Μ. Μερκούρη), Δ. Ταλαγάνης, Ν. Τάτσης, Μ. Φασιανού, Σ. Χηνιάδου – Καμπάνη, Τ. Παπαϊωάννου και άλλοι καθηγητές του ΕΜΠ, πανεπιστημιακών, λογοτεχνών κ.ά., στην οποία συνάντηση εκφράστηκε η θερμή υποστήριξη και η συμμετοχή στην όλη προσπάθεια.
«Εχουμε», λέει ο κ. Τσιαούσης, «προχωρήσει στην εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου προγράμματος αρχειοθέτησης και ψηφιοποίησης του αρχειακού υλικού που έχει φτάσει στα χέρια μας (συμφωνητικά, συμβόλαια, φωτογραφίες κ.λπ.) και το αποτέλεσμα, όπως αρχίζει να φαίνεται, είναι πράγματι εντυπωσιακό». Ταυτόχρονα, οι επισκέψεις «αναγνώρισης» που έχουν ξεκινήσει τα «Ανθη της Πέτρας», σε περιοχές έντονης δραστηριοποίησης των Λαγκαδινών μαστόρων, δημιουργούν σχέσεις με τις τοπικές κοινωνίες και τους φορείς τους και, σε συνδυασμό με την αναμόχλευση της συλλογικής μνήμης, διευκολύνουν το έργο των ειδικών επιστημόνων.
Η όλη προσπάθεια, προσθέτει ο κ. Τσιαούσης, βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον εθελοντισμό. Τα λειτουργικά έξοδα καλύπτονται από τις συνδρομές των μελών, ενώ οι πρώτες χορηγίες αξιοποιούνται για την εκτέλεση των αρχικών βημάτων στις δράσεις που προαναφέρθηκαν. «Η συνεργασία με φορείς, όπως τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τα πανεπιστημιακά ιδρύματα και διάφοροι ιδιωτικοί φορείς, σε συνδυασμό με την απόλυτη διαφανή και λιτή οικονομική λειτουργία, μας έχουν επιτρέψει να επιβιώνουμε και να προχωράμε σ’ αυτό το πολύ δύσκολο οικονομικό τοπίο».
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Στο πλαίσιο
*Νέος καλλιτεχνικός διευθυντής στην Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, μετά το ανοίκειο εξωπέταγμα του Βασίλη Χριστόπουλου, ο οποίος αναμφισβήτητα άφησε έργο. Το όνομα του νέου (που ηλικιακά δεν είναι και τόσο νέος – πενηντάρης): Στέφανος Τσιαλής, εκ του εξωτερικού κι αυτός, αλλά, ομολογώ, άγνωστος όχι μόνο σ' εμένα, αλλά και σε μουσικούς που ρώτησα. Με πλούσιες, ωστόσο, περγαμηνές στο βιογραφικό του, στις οποίες περιλαμβάνονται –και δίνεται έμφαση– σε συνεργασίες με τον Μίκη Θεοδωράκη.
*Αλλά γιατί αυτό το επτασφράγιστο μυστικό της επιλογής του; Γνωστό πως για το ίδιο οφίτσιο φερόταν ο μαέστρος Λουκάς Καρυτινός – ως και ο πιο κοντά στον πρωθυπουργό. Επειτα όμως από τα όσα κοινολογήθηκαν δήλωσε ότι δεν ενδιαφέρεται. Εικάζω ότι, κατόπιν τούτου, οι έχοντες το απάνω χέρι θέλησαν να καταδείξουν ότι δεν ευνοείται κάποιος κολλητός (προεκλογική περίοδος γαρ…) κι εδώ εξηγείται γιατί «παίζει» και το όνομα του Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος ωστόσο σε κατηγορηματική δήλωσή του τονίζει ότι δεν στηρίζει κανένα κόμμα στις επικείμενες εκλογές – δημοτικές και ευρωεκλογές…
*Ο νεοδιορισμένος διευθυντής είχε έναν καλό λόγο για τον προκάτοχό του («αναλαμβάνω την ορχήστρα σε πολύ καλό επίπεδο μετά από το σημαντικό έργο του απερχόμενου διευθυντή»), σε αντίθεση με τον προϊστάμενο υπουργό Πολιτισμού, ο οποίος συμπεριφέρθηκε σαν να είχε προηγούμενα μαζί του, δοθέντος και ότι δεν είχε παραστεί σε καμιά συναυλία της ΚΟΑ. Μετέωρο, πάντως, παραμένει το ερώτημα αν η επιλογή του νέου ήταν δική του ή κάποιου από το Μαξίμου. Και, σαν κατακλείδα, το στίγμα: δεν αποπέμπεις ποτέ έναν επιτυχημένο.
ΚΑΙ… Κατέρχονται για να ανέλθουν.
