19/06/14 ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

Βιοποικιλότητα και γλωσσική πολυμορφία

Οι ερευνητές έχουν εντοπίσει μια συσχέτιση μεταξύ των μεταβολών στο τοπικό περιβάλλον -συμπεριλαμβανομένης και της εξαφάνισης των ειδών- και της εξαφάνισης των γλωσσών που μιλιούνται από κοινότητες που το κατοικούν.
      Pin It

Του Τάσου Σαραντή

 

Είναι ζωτικής σημασίας η διατήρηση των πολιτισμών, αν θέλουμε να σώσουμε τη φύση

Είναι ζωτικής σημασίας η διατήρηση των πολιτισμών, αν θέλουμε να σώσουμε τη φύση

Την άμεση σχέση μεταξύ της εξαφάνισης των ενδιαιτημάτων και της απώλειας των γλωσσών υποδεικνύει μια νέα μελέτη τη στιγμή που μία στις τέσσερις από τις 7.000 ομιλούμενες γλώσσες του κόσμου βρίσκεται σήμερα σε κίνδυνο να… σωπάσει για πάντα. Οι ερευνητές έχουν εντοπίσει μια συσχέτιση μεταξύ των μεταβολών στο τοπικό περιβάλλον -συμπεριλαμβανομένης και της εξαφάνισης των ειδών- και της εξαφάνισης των γλωσσών που μιλιούνται από κοινότητες που το κατοικούν.

 

Σύμφωνα με τη μελέτη που πραγματοποίησαν ο Τζόναθαν Λοχ της Ζωολογικής Εταιρείας του Λονδίνου και ο Ντέιβιντ Αρμον του George Wright Society, η γλωσσική πολυμορφία μειώνεται τόσο γρήγορα όσο και η βιοποικιλότητα – περίπου 30% από το 1970, λένε. Κι ενώ περίπου το 21% όλων των θηλαστικών, το 13% των πτηνών, το 15% των ερπετών και το 30% των αμφιβίων απειλούνται, περίπου 400 γλώσσες πιστεύεται ότι έχουν εξαφανιστεί στο ίδιο χρονικό διάστημα.

 

Απειλείται η άγρια ζωή

 

Η Νέα Γουινέα, το δεύτερο μεγαλύτερο νησί στον κόσμο, δεν είναι μόνο η πιο ποικιλόμορφη γλωσσικά χώρα στον κόσμο αλλά κι ένας τόπος που διακρίνεται για τη βιολογική του αφθονία, με αναρριχώμενα σε δέντρα μαρσιποφόρα, παραδείσια πουλιά, σαρκοβόρα ποντίκια, γιγάντια περιστέρια, αρουραίους μεγαλύτερους από γάτες και περισσότερα είδη ορχιδέας από οποιοδήποτε άλλο μέρος του πλανήτη. Σήμερα, τόσο η άγρια ζωή της όσο και οι γλώσσες της απειλούνται με εξαφάνιση. Περισσότερο από το ήμισυ των γλωσσών της Νέας Γουινέας και μία στις τέσσερις εναπομείνασες γλώσσες του κόσμου απειλούνται, λέει ο Τζόναθαν Λοχ. Αυτό συγκρίνεται με τις εκτιμήσεις που δείχνουν ότι το ένα τέταρτο όλων των θηλαστικών, το ένα τρίτο όλων των καρχαριών και σαλαχιών και ένα στα επτά είδη πουλιών απειλούνται με εξαφάνιση. «Υπάρχουν αξιοσημείωτοι παραλληλισμοί μεταξύ της γλωσσικής πολυμορφίας και της βιοποικιλότητας», λέει ο Λοχ. «Και οι δύο είναι προϊόντα της εξέλιξης, έχουν εξελιχθεί με έναν εντυπωσιακά παρόμοιο τρόπο, ενώ και οι δύο αντιμετωπίζουν κίνδυνο εξαφάνισης».

 

Οι οικολόγοι φοβούνται ότι η απώλεια των ειδών, που οφείλεται σε ανθρώπινες δραστηριότητες, επιταχύνεται. Και οι γλωσσολόγοι λένε ότι ο πλούτος των ανθρώπινων γλωσσών του κόσμου διασφαλίζεται σήμερα από πολύ λίγους αυτόχθονες πληθυσμούς, οι περισσότεροι από τους οποίους ζουν επισφαλώς στις αναπτυσσόμενες χώρες. Από τις 7.000 γλώσσες που μιλιούνται σε ολόκληρο τον κόσμο, οι μισές έχουν πλέον λιγότερους από 10.000 ομιλητές, και από αυτές, 3.500 γλώσσες μιλιούνται μόνο από το 0,1% του παγκόσμιου πληθυσμού – που ισοδυναμεί με μια πόλη περίπου με το μέγεθος του Λονδίνου. Αυτά τα οκτώ εκατομμύρια άνθρωποι είναι πλέον υπεύθυνοι για να διατηρήσουν τον πλούτο της ανθρώπινης πολιτιστικής ιστορίας ζωντανό, αναφέρει η μελέτη.

 

Στο άλλο άκρο του φάσματος, λόγω της αποικιοκρατίας, της παγκοσμιοποίησης και της παγκόσμιας μετακίνησης στις πόλεις τα τελευταία 30 χρόνια, μια χούφτα παγκόσμιων γλωσσών κυριαρχεί όλο και περισσότερο: το 95% του παγκόσμιου πληθυσμού μιλά μία από τις μόλις 400 γλώσσες, η καθεμία μιλιέται από εκατομμύρια ανθρώπων και το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού μιλά μία από μόλις οκτώ γλώσσες: μανδαρίνικα, ισπανικά, αγγλικά, ινδικά, πορτογαλικά, μπενγκάλι, ρωσικά και ιαπωνικά.

 

«Η απώλεια του ανθρώπινου πολιτισμού είναι τρομακτική», λέει ο Λοχ. «Σχεδόν όλες οι απειλούμενες γλώσσες ομιλούνται από τους αυτόχθονες πληθυσμούς και, μαζί με τις γλώσσες, η παραδοσιακή γνώση των πολιτισμών αυτών τείνει να ξεχαστεί. Τα ονόματα, η προετοιμασία των φαρμάκων, οι μέθοδοι της γεωργίας, της αλιείας και του κυνηγιού εξαφανίζονται, δεν αναφέρω την τεράστια ποικιλία των πνευματικών και θρησκευτικών πεποιθήσεων και πρακτικών που είναι τόσο διαφορετικές και πολλές».

 

Χάνονται πολιτισμοί

 

Οι Λοχ και Αρμον υποστηρίζουν ότι, αν θέλουμε να σώσουμε τη φύση, μπορεί να είναι ζωτικής σημασίας η διατήρηση των πολιτισμών. «Το τεράστιο απόθεμα γνώσης που έχει εξελιχθεί και συσσωρευτεί για περισσότερο από δεκάδες χιλιάδες χρόνια θα μπορούσε να χαθεί μέσα στα επόμενα 100 χρόνια», λέει ο Αρμον. «Καθώς χάνουμε σπάνιες αυτόχθονες γλώσσες, χάνουμε τους πολιτισμούς και όλες τις γνώσεις που περιέχουν. Η γνώση των αυτοχθόνων πληθυσμών είναι πρωτοφανής. Οι οικολόγοι θα πρέπει να τη χρησιμοποιήσουν», λέει ο Λοχ.

 

Οι ερευνητές έχουν αναπτύξει έναν «δείκτη γλωσσικής πολυμορφίας», ο οποίος δείχνει ότι οι ταχύτερες μειώσεις έχουν συμβεί στην Αμερική και στην Αυστραλία. Οι γλώσσες που μιλιούνται στην Αφρική, την Ασία και την Ευρώπη τα πηγαίνουν καλύτερα.

 

Σε ό,τι αφορά τη βιοποικιλότητα, τα ποσοστά ταχύτερης μείωσης σημειώθηκαν στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού, της Λατινικής Αμερικής και της Υποσαχάριας Αφρικής. «Τα είδη των πληθυσμών στη Βόρεια Αμερική, την Ευρώπη και τη βόρεια Ασία ήταν πιο σταθερά. Η βιοποικιλότητα έχει μειωθεί πιο γρήγορα σε τροπικές περιοχές, αλλά παρέμεινε σταθερή στις εύκρατες περιοχές. Ωστόσο, η γλωσσική πολυμορφία έχει μειωθεί ραγδαία στον νέο κόσμο (Αμερική), αλλά πιο αργά στον παλιό κόσμο», λέει ο Αρμον.

 

Οι γλώσσες συνήθως δεν εξαφανίζονται επειδή ένα ολόκληρος πληθυσμός που τις μιλάει πεθαίνει, αλλά επειδή οι ομιλητές μιας μειονότητας, συνήθως ιθαγενών, στρέφονται προς μια πιο κυρίαρχη γλώσσα και, συνήθως μέσα σε λίγες γενιές, χάνουν τη μητρική τους.

 

Η μετανάστευση, η αστικοποίηση και οι εθνικές πολιτικές ενοποίησης υπήρξαν οι κύριοι οδηγοί της συρρίκνωσης των γλωσσών στην Αφρική, την Ασία και την Ευρώπη. Στην Αμερική και την Αυστραλία, ο κύριος οδηγός ήταν επίσης η μετανάστευση, αλλά όπου οι μετανάστες, κυρίως Ευρωπαίοι, ξεπερνούν κατά πολύ τους αυτόχθονες πληθυσμούς.

 

Scroll to top