06/07/14 ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

Ααμιρ Μούφτι

«Οσοι υπέγραψαν το Δουβλίνο ΙΙ πρέπει να δικαστούν για εσχάτη προδοσία»

Ο Ααμίρ Μούφτι, καθηγητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο UCLA και μαθητής του εμβληματικού πολιτικού στοχαστή Εντουαρντ Σαΐντ, θα μιλήσει σήμερα στο πλαίσιο του 18ου Αντιρατσιστικού Φεστιβάλ στην Πανεπιστημιούπολη, στη συζήτηση με θέμα: «Μετανάστευση και νέα αποικιοκρατία». Στη συνέντευξη o Μούφτι αναδεικνύει τις δομικές ανισορροπίες του.
      Pin It

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Στάθης Γουργουρής

 

• Πώς ασχοληθήκατε με το πρόβλημα της πακιστανικής μετανάστευσης στην Ελλάδα;

 

muftiΠάντα ενδιαφερόμουν για το πρόβλημα της μετανάστευσης στην Ευρώπη συγκριτικά, κυρίως στη Γαλλία και τη Βρετανία. Κάποια στιγμή άρχισα να το εξετάζω και σε άλλες χώρες, ώστε να αποκτήσω μια ευρύτερη συγκριτική προοπτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

 

Συνειδητοποίησα την κατάσταση της πακιστανικής μετανάστευσης στην Ελλάδα μετά την επίσκεψή μου το 2010, όταν γινόταν και η συζήτηση για το τζαμί. Μου φάνηκε τότε –δεν ισχύει πια– ότι η συζήτηση για το αν πρέπει να υπάρχει τζαμί στην Αθήνα αγνοούσε πλήρως την ύπαρξη δεκάδων αυτοσχέδιων τζαμιών που ήδη υπήρχαν στην πόλη. Tρία από αυτά μου έδειξαν ένα βράδυ γύρω στο Μοναστηράκι κάτι παιδάκια από το Μπανγκλαντές που πουλούσαν φτηνά παιγνίδια.

 

Κατάλαβα ότι η πρόσφατη μετανάστευση Αφρικανών και Ασιατών στην Ελλάδα, που δεν ακολουθούσε την ιστορική πορεία χωρών οι οποίες υπήρξαν αυτοκρατορίες, δημιουργούσε μια ξεχωριστή συνθήκη νέων αντιλήψεων για την Ε.Ε. γενικά.

 

• Οι ανακαλύψεις της έρευνάς σας σάς εξέπληξαν;

 

Η πιο ευχάριστη έκπληξη ήταν η ανακάλυψη του επιπέδου πολιτικής οργάνωσης των μεταναστών εργατών. Η οργάνωση της οποίας προΐσταται ο Τζαβέντ Ασλάμ εδώ και μερικά χρόνια έχει φέρει στο φως τη δοκιμασία όλων των μη Ευρωπαίων μεταναστών εργατών, όχι μόνο των Πακιστανών, και κυρίως το εύρος της οργανωμένης βίας εναντίον τους, που δεν συναντάς σε μεγαλύτερες ευρωπαϊκές χώρες. Τους αξίζουν συγχαρητήρια, όπως και στους Ελληνες ακτιβιστές που ασχολούνται καθημερινά με αυτές τις κοινότητες. Εχω σκεφτεί ότι ο αγώνας που γίνεται σε αυτή τη μικρή χώρα θα μπορούσε να είναι η εμπροσθοφυλακή μιας πανευρωπαϊκής πάλης υπέρ των δικαιωμάτων των μεταναστών.

 

Η άλλη ανακάλυψη έχει να κάνει με το πώς οι διαφορές Βορρά – Νότου στην Ε.Ε. λειτουργούν στη βάση του μεταναστευτικού προβλήματος. Σε έναν λογικό κόσμο, οι πολιτικοί των νοτίων χωρών που υπέγραψαν το πρωτόκολλο του Δουβλίνου πρέπει να καταδικαστούν για εσχάτη προδοσία. Εφόσον η τεράστια πλειοψηφία παράνομων μεταναστών, προσφύγων κλπ. στην Ε.Ε. γίνεται μέσα από τις διόδους της Μεσογείου και όχι από τη Γριλανδία ή τον Βόρειο Πόλο, η Συνθήκη του Δουβλίνου αποδεικνύει ατράνταχτα την ανισότητα που ενδημεί στην Ε.Ε. ως γεωπολιτικό οικοδόμημα.

 

Μια αριστερή μεταναστευτική πολιτική στην Ευρώπη, μαζί με την υπεράσπιση των ευάλωτων κοινωνικών στρωμάτων, πρέπει να αγωνιστεί για ένα πιο ισότιμο μοίρασμα αυτού του πληθυσμού στην Ευρώπη γενικά. Δεν το εννοώ από τη σκοπιά του εθνικού συμφέροντος. Και οι ίδιοι οι θιγόμενοι το προτιμούν από το να στοιβάζονται στους δρόμους των Αθηνών.

 

Πληθυσμοί μετακινούνται από την περιφέρεια του κόσμου στα κέντρα της, αλλά η Ευρώπη περιορίζεται στη δική της εσωτερική περιφέρεια.

 

Πρόκειται για εντελώς παράλογη αντιμετώπιση ενός παγκόσμιου προβλήματος. Από ό,τι ξέρω, μέσα στις τόσες απαιτήσεις που επιβάλλει το Μνημόνιο στο ελληνικό κράτος, μια σοβαρή απαίτηση για την ανθρώπινη μεταχείριση των μεταναστών απουσιάζει πλήρως.

 

• Τι μαθαίνουμε από το «ελληνικό μεταναστευτικό πρόβλημα» για το ευρωπαϊκό πείραμα γενικά;

 

Στη Γαλλία και στη Βρετανία, ο ρυθμός της μετανάστευσης δημιουργήθηκε πριν από την Ε.Ε., στις δεκαετίες 1950-1960. Τότε έγινε η επανασύσταση της σχέσης μεταξύ της αυτοκρατορικής μητρόπολης και της περιφέρειας στη μετα-αποικιοκρατική εποχή. Δεν είναι τυχαίο ότι το πρώτο κύμα τέτοιας μετανάστευσης ήρθε από τις πρώην αποικίες – από τη Βόρεια και Δυτική Αφρική στη Γαλλία, από την Ινδία και την Καραϊβική στη Βρετανία. Το λεγόμενο «πρόβλημα» σε αυτές τις χώρες έχει να κάνει με δεύτερης και τρίτης γενιάς απογόνους των μεταναστών. Είναι θέμα της ιστορικής σχέσης Γαλλίας – Αγγλίας με λαούς που κάποτε κυβερνούσαν πέρα από τη θάλασσα: πώς μπορούν κάποιοι, κάποτε υποτελείς, να είναι τώρα συμπολίτες;

 

Η ελληνική περίπτωση καθρεφτίζει ένα πραγματικά ευρωπαϊκό φαινόμενο. Αυτοί οι μετανάστες προσπαθούν να εισέλθουν στον ευρωπαϊκό χώρο αυτόν καθαυτόν, όχι στην Ελλάδα, η οποία εντέλει δεν έχει καμία σημαντική ιστορική σχέση με τις πατρίδες τους. Το ερώτημα είναι τι σημαίνει για μια κοινωνία να θεωρείται ευρωπαϊκή μόνο και μόνο επειδή είναι μέλος μιας, ας πούμε, εταιρείας. Μπαίνοντας σε ένα ευρωπαϊκό σύστημα, μια κοινωνία σαν την Ελλάδα κατ' ουσίαν γίνεται μια πρώην μητρόπολη στα μάτια των μεταναστών, το οποίο είναι άδικο για την Ελλάδα, αν σκεφτούμε πόση ξένη κυριαρχία έχει υποστεί στη δική της ιστορία.

 

pakistanoiΟπότε, το ερώτημα της μετανάστευσης ρίχνει ξεχωριστό φως στον εξευρωπαϊσμό της Ελλάδας, η οποία με πολλές έννοιες υπήρξε κοινωνία της «Ανατολής» για πολλούς αιώνες, μέσω της Βυζαντινής και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Οπως κάποτε ο εθνικισμός, τώρα ο ευρωπαϊσμός παρουσιάζει μια εξέχουσα δυνατότητα να εξαλείφει το παρελθόν τη στιγμή που καθιερώνεται στην κοινωνία. Το συνταρακτικότερο επιχείρημα της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα υπήρξε η διαρκής απειλή της αφαίρεσης της ευρωπαϊκότητάς της. Εξωση από την ευρωζώνη ήταν ο βασικός δείκτης, αλλά υπήρχαν και άλλοι. Οταν η Λαγκάρντ σύγκρινε την Ελλάδα με τον Νίγηρα, ή ο Ντ’ Εστέν δήλωνε μετανιωμένος που είχε επιτρέψει στην Ελλάδα να μπει στην Κοινότητα, διακυβευόταν η απειλή της αφαίρεσης της ευρωπαϊκότητας.

 

Δηλαδή, εν μέσω της κρίσης φάνηκε πεντακάθαρα ότι η ευρωπαϊκότητα της Ελλάδας καθοριζόταν από κάποιον άλλον και μπορούσε να αφαιρεθεί. Νομίζω ότι στη συστηματική τους προσπάθεια να εξαλείψουν τους «μαυριδερούς», οι συμμορίες της Χρυσής Αυγής φτιάχνουν ένα επιχείρημα που δεν διαφέρει από το σχόλιο του Παπανδρέου ότι «η Ελλάδα δεν θα γίνει ποτέ Ινδία ή Μπανγκλαντές».

 

• Πώς αυτή η υπόθεση διαφωτίζει τη δική σας έρευνα;

 

Η υπόθεση με έχει βοηθήσει να ξανασκεφτώ την κινητικότητα στον κόσμο του ύστερου καπιταλισμού. Οσο περισσότερο το κεφάλαιο ενισχύει τη δυνατότητά του να λειτουργεί σαν να υπάρχει σε έναν κόσμο άνευ συνόρων, τόσο δύσκολο γίνεται για τις μάζες των ανθρώπων να διαπερνούν τα πραγματικά σύνορα. Οι οικονομικές και πολιτικές ανισορροπίες του σύγχρονου καπιταλισμού καθιστούν αναγκαίες τις μαζικές μεταναστεύσεις. Αλλά οι δομές του νεοφιλελευθερισμού καθιστούν αυτή την κινητικότητα επικίνδυνη για τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς.

 

Κάθε φορά που ακούω για «κόσμο χωρίς σύνορα» σκέφτομαι τα πνιγμένα κορμιά στον Εβρο, ή στο Αιγαίο, ή στη Λαμπεντούζα, τα οποία γίνονται αόρατα ακριβώς λόγω του «ενιαίου κόσμου». Το πρόσφατο βιβλίο μου είναι μια κριτική του ευτυχισμένου λόγου περί παγκόσμιου λογοτεχνικού δικτύου. Για μένα, η «παγκόσμια λογοτεχνία» ήταν ανέκαθεν μια κυριαρχία των συνόρων. Στο επόμενο βιβλίο μου, όπου εξετάζω την έννοια της εξορίας στη σκέψη του Εντουαρντ Σαΐντ, η σημασία της κριτικής συνίσταται στο να μπορέσει να παραμείνει ανέστια κατά κάποιον τρόπο και να απορρίψει, όπως έλεγε ο Σαΐντ, «τη σχεδόν θρησκευτική εξουσία τού να νιώθει κανείς άνετος εν μέσω των οικείων του».

 

Scroll to top