27/07/14 ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

Σκλάβοι του σεξ: όταν η ηδονή γίνεται κατανάλωση

Πώς επιλέγουμε τον αριθμό των ερωτικών μας συντρόφων και πόσο συνειδητή ή ελεύθερη μπορεί να θεωρείται αυτή η «επιλογή» μας μεταξύ μονογαμίας ή πολυγαμίας; Μπορούμε άραγε να διακρίνουμε σαφώς τις νευροβιολογικές από τις κοινωνικές-πολιτισμικές παραμέτρους που εμπλέκονται στις ποικίλες εκδηλώσεις της σύγχρονης σεξομανίας; Οπως.
      Pin It

Γράφει ο Σπύρος Μανουσέλης

 

Οι σύγχρονες επιστημονικές προσεγγίσεις και κυρίως οι κυρίαρχες κοινωνικές «εξηγήσεις» της ερωτικής συμπεριφοράς των ανθρώπων παραπαίουν και ισορροπούν επικίνδυνα μεταξύ δύο εκ διαμέτρου αντίθετων πόλων: από τη μία μεριά υπάρχουν οι υλικότατες βιοψυχολογικές μας ανάγκες για σεξ που, σε τελευταία ανάλυση, ρυθμίζονται από τον εγκέφαλό μας, και από την άλλη τα ρομαντικά ιδεολογήματα περί «αιθέριων» ερωτικών παθών, τα οποία υποτίθεται πως ουδεμία σχέση έχουν με τη βιολογία μας.

 

Αν, ωστόσο, αποδεχτούμε αυτήν τη σχιζοειδή διάκριση, τότε οφείλουμε να εξηγήσουμε από τι ακριβώς εξαρτάται η ερωτική συμπεριφορά μας και με ποια κριτήρια αποφασίζουμε αν είναι ή όχι «φυσιολογική». Αραγε ο ανθρώπινος ερωτισμός διαμορφώνεται κάθε ιστορική εποχή αποκλειστικά από εξωγενείς κοινωνικούς-πολιτισμικούς παράγοντες ή είναι, αντίθετα, σε μεγάλο βαθμό βιολογικά προκαθορισμένος;

 

Ετσι μανιχαϊστικά διατυπωμένα τα παραπάνω ερωτήματα φαίνεται να επιδέχονται δύο μόνο, αμοιβαία αποκλειόμενες, απαντήσεις: στη σεξουαλική μας ζωή μπορούμε να είμαστε είτε «κοινωνικές μαριονέτες» είτε «βιοχημικές μαριονέτες»! Πάντως, εξετάζοντας ορισμένες παθολογικές εκδηλώσεις της ερωτικής συμπεριφοράς, θα διαπιστώσουμε ότι η πραγματικότητα σπανίως ταυτίζεται ή, έστω, «χωράει» στις ιδεοληπτικές προκαταλήψεις μας.

 

Σεξομανείς λόγω… εθισμού

 

epΣε μια εποχή απροκάλυπτης και συστηματικής προβολής της ερωτικής ελευθερίας, τουλάχιστον στη Δύση, οι ειδικοί ανακάλυψαν μια «νέα» σεξουαλική πάθηση, τον εθισμό ή την εξάρτηση από το σεξ (sexual addiction).

 

Εθισμό στο σεξ παρουσιάζουν άτομα και των δύο φύλων, τα οποία, ενώ κάνουν σεξ με το αντικείμενο του πόθου τους, δεν μπορούν να ικανοποιηθούν ερωτικά και συνεπώς αποζητούν διαρκώς νέες και ενδεχομένως πιο ακραίες ερωτικές εμπειρίες. Η ερωτική ζωή αυτών των ανδρών και των γυναικών περιστρέφεται βασανιστικά γύρω από την ατελέσφορη αναζήτηση σεξουαλικής ικανοποίησης. Αναζήτηση μάταιη και δυστυχώς βλαπτική για τους ίδιους αλλά και για όσους σχετίζονται ερωτικά μαζί τους.

 

Ισως γι’ αυτό οι ειδικοί περιγράφουν συνήθως την ψυχαναγκαστική σεξουαλική παρόρμηση ως ερωτομανία, υπερσεξουαλικότητα, δονζουανισμό, νυμφομανία, ενώ εξίσου απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς επιφυλάσσουν για τα θύματα αυτής της ερωτικής διαταραχής: σεξομανείς, εξαρτημένοι από το σεξ, ακόμη και ναρκομανείς του έρωτα. Οσο για τους ετερογενείς παράγοντες που εμπλέκονται στην εμφάνιση αυτής της ερωτικής διαταραχής, οι ειδικοί άλλοτε την αποδίδουν σε βιολογικές προδιαθέσεις, σε ορμονικές-εγκεφαλικές δυσλειτουργίες, και άλλοτε σε παιδικά τραύματα ή ακόμη και στην απαξίωση των καθιερωμένων κοινωνικών προτύπων.

 

Πάντως, το επίσημο και έγκυρο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM) περιλαμβάνει μια σειρά από ιδιαίτερα αμφιλεγόμενες «διαταραχές», όπως ο εθισμός στο σεξ, ο φθόνος του πέους, η υστερία και ο ναρκισσισμός. Ομως, ο «εθισμός στο σεξ» εξακολουθεί να μην αναγνωρίζεται από πολλούς διεθνούς κύρους ειδικούς ως πάθηση ή, έστω, ως σύνδρομο.

 

Σε κάθε περίπτωση, για να αποφασίσουν για την παρουσία ή όχι σεξουαλικής εξάρτησης, οι ειδικοί γιατροί και ψυχολόγοι καταφεύγουν και σε άλλα κριτήρια. Εκτός από την τυφλή εμμονή με το σεξ, θα πρέπει ένα άτομο να εμφανίζει, επιπρόσθετα, μια αλλοτριωμένη και εντελώς διαστρεβλωτική αντίληψη για τις συνέπειες των ίδιων του των πράξεων: ό,τι δεν συμβάλλει ή δεν ενισχύει την άμεση ικανοποίηση των σεξουαλικών του/της ορέξεων το θεωρεί αυτομάτως απορριπτέο και εχθρικό.

 

Ωστόσο, μολονότι οι ειδικοί δεν διαθέτουν έναν κοινά αποδεκτό ορισμό -άρα, ούτε διάγνωση ούτε θεραπεία!- για τον «μη φυσιολογικό» εθισμό στο σεξ, θεωρούν βέβαιο ότι πρόκειται για μια συμπεριφορά που σχετίζεται στενά με άλλες μορφές εξάρτησης, π.χ. τον εθισμό από εξαρτησιογόνες ουσίες. Οπως ακριβώς συμβαίνει με κάθε τοξικομανή, ο/η ερωτομανής εμφανίζει όλα τα τυπικά συμπτώματα της ψυχοσωματικής εξάρτησης, δηλαδή εθισμό και σύνδρομο στέρησης από το σεξ.

 

Ειδικότερα, η σεξουαλική «στέρηση» εκδηλώνεται με την υπερβολική νευρικότητα, την κακοδιαθεσία και ενίοτε με την εξαιρετικά βίαιη συμπεριφορά του ανικανοποίητου σεξομανούς. Επιπλέον, αρκετές ειδικές μελέτες επιβεβαιώνουν ότι τόσο στην εξάρτηση από το σεξ όσο και στην εξάρτηση από ορισμένα «σκληρά» ναρκωτικά εμπλέκονται οι ίδιες εγκεφαλικές δομές.

 

Στην πραγματικότητα όμως, υπάρχουν και κάποιες αξιοσημείωτες διαφορές ανάμεσα στην ψυχοσωματική εξάρτηση από το σεξ και στην εξάρτηση από τις ναρκωτικές ουσίες. Για παράδειγμα, είναι βέβαιο ότι για να υπάρξει εθισμός και εξάρτηση π.χ. από την ηρωίνη ή την κοκαΐνη, απαιτείται αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα συστηματικής λήψης αυτών των ουσιών από τον χρήστη. Προφανώς αν ίσχυε το ίδιο για το σεξ, τότε θα έπρεπε όλοι ανεξαιρέτως να είμαστε «σεξουαλικά εξαρτημένοι» και ύστερα από αρκετές συνουσιακές εμπειρίες να επιδεικνύουμε «ανώμαλη» ερωτική συμπεριφορά!

 

Ετσι όμως επανέρχεται το ερώτημα μήπως τελικά, και παρά τις ρομαντικές ή ιδεοληπτικές αυταπάτες μας, σε ό,τι αφορά την ερωτική μας συμπεριφορά δεν είμαστε τίποτε περισσότερο από άβουλες «βιοχημικές μαριονέτες»;

 

Από τα όσα είπαμε, ελπίζουμε να έγινε φανερό ότι οι νευρολογικές και οι βιοχημικές εξηγήσεις, μολονότι αναγκαίες και εξαιρετικά χρήσιμες, δεν επαρκούν από μόνες τους για την κατανόηση της πολύπλοκης και πολύμορφης ερωτικής συμπεριφοράς των ανθρώπων. Αναμφίβολα, ο εγκέφαλός μας είναι η πραγματική «ερωτική μηχανή», η λειτουργία της οποίας -καλή ή κακή- είναι βέβαιο ότι εξαρτάται από τη χημεία του· ωστόσο, ούτε εξαντλείται ούτε και προδιαγράφεται από αυτήν.

 

Η υποβάθμιση του σεξ σε καταναλωτικό προϊόν

 

Από τις πιο έγκυρες διεθνώς έρευνες σχετικά με το ψυχολογικό και κοινωνικό προφίλ των σεξομανών προκύπτει ότι τα άτομα αυτά συνήθως έχουν βιώσει διάφορες τραυματικές εμπειρίες κατά την παιδική τους ηλικία, τις οποίες αργότερα επιχείρησαν να «διαχειριστούν» μέσω κάποιας μορφής ψυχαναγκαστικής σεξουαλικής εξάρτησης.

 

Μάλιστα, οι κοινωνικοί ψυχολόγοι επιμένουν ότι η εμφάνιση και η έξαρση αυτών των φαινομένων εξαρτάται αποκλειστικά από κοινωνικούς και ιστορικούς παράγοντες. Υποστηρίζουν, για παράδειγμα, ότι οφείλονται πρωτίστως στο ταχύτατο πέρασμα από τη σεξοφοβική κουλτούρα, που επικρατούσε στον δυτικό κόσμο μέχρι τη δεκαετία του 1960, στη σεξοφιλική «ελευθεριακή» κουλτούρα της εποχής μας.

 

Στις μέρες μας όποιος δεν έχει τουλάχιστον επτά «ολοκληρωμένες» και «ικανοποιητικές» σεξουαλικές συνευρέσεις την εβδομάδα θεωρείται σχεδόν «μη φυσιολογικός» και ασφαλώς σεξουαλικά καταπιεσμένος. Πάντως, το γεγονός ότι η κοινωνικά επιβεβλημένη «οργιαστική» δραστηριότητα δημιουργεί νέες διαταραχές, π.χ. μεγάλο άγχος ή και πανικό για τη σχεδόν αθλητική υπέρβαση των σεξουαλικών μας επιδόσεων, δεν φαίνεται να απασχολεί σοβαρά τους όψιμους οπαδούς της «ελεύθερης έκφρασης» του ερωτισμού μας.

 

Οσον αφορά την παλιομοδίτικη έννοια του «μη φυσιολογικού» στις ερωτικές μας πρακτικές, αυτή εκ των πραγμάτων στερείται νοήματος σε μια εποχή όπου οι ερωτικές μας επιθυμίες χειραγωγούνται από τα ΜΜΕ και διαμεσολαβούνται από το διαδίκτυο. Πράγματι, οι σύγχρονοι «σκλάβοι του σεξ» είδαν την είσοδο του διαδικτύου στην ερωτική τους ζωή ως μεγάλη ανατροπή: μια τεχνολογική αναβάθμιση που απελευθερώνει την «προκάτ» ερωτική φαντασία τους και ικανοποιεί τις πιο ακραίες ερωτικές φαντασιώσεις τους!

 

Δεν είναι λοιπόν καθόλου περίεργο ότι γίνεται πολύς λόγος για το πρωτόγνωρο φαινόμενο της «Διαδικτυακής Σεξουαλικής Εξάρτησης» (Internet Sexual Addiction): η ανώνυμη, και άρα απενοχοποιητική πρόσβαση στο «κυβερνοσέξ» αποτελεί για όλο και περισσότερα άτομα μια μορφή φυγής από τη συνήθως κοινότοπη ή ανύπαρκτη ερωτική τους πραγματικότητα.

 

Ολο και περισσότερα άτομα -κάθε ηλικίας και φύλου- χωρίς πραγματική ερωτική ζωή στρέφονται σήμερα στο διαδίκτυο επιζητώντας να αναπληρώσουν «εικονικά» τις ανεκπλήρωτες σεξουαλικές τους ορέξεις. Με τον καιρό ο εθισμός στο εικονικό σεξ παραλύει τις όποιες δυνατότητες είχαν αυτά τα άτομα για πραγματικές ερωτικές επαφές και ασφαλώς είναι απολύτως καταστροφικός όταν πρόκειται για άτομα νεαρής ηλικίας!

 

Είναι λοιπόν σαφές ότι, παρά την πλήρη «απελευθέρωση» των ερωτικών μας ηθών, το σεξ παραμένει ένα θέμα ταμπού, αν και με το ακριβώς αντίθετο νόημα απ’ ό,τι κατά το παρελθόν: ενώ πριν από το 1960 κανείς δεν μιλούσε δημόσια για αυτό, σήμερα φλυαρούμε ατελείωτα και φαινομενικά χωρίς κανένα κόστος!

 

Στις μέρες μας όχι απλώς επιτρέπεται αλλά σχεδόν επιβάλλεται να μιλάμε ατελείωτα για το σεξ: πώς, με ποιους ή με πόσους πρέπει να το κάνουμε ώστε να «αναβαθμίσουμε» τις ερωτικές μας εμπειρίες, πότε πρέπει να αρχίζει η ερωτική ζωή των εφήβων και γιατί οφείλουν να παρατείνουν τις σεξουαλικές τους εμπειρίες οι υπερήλικες κ.ο.κ.

 

Ομως, όλη αυτή η λογοδιάρροια περί σεξ μας εμποδίζει -και υπόρρητα μας απαγορεύει- να σκεφτούμε ή να αμφισβητήσουμε το πραγματικό νόημα των κυρίαρχων ερωτικών προτύπων-επιταγών της εποχής μας.

 

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

 

Πώς εξηγείται η θερινή «ερωτοπληξία»;

 

Αραγε γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι συνδέουν τον ερχομό της άνοιξης με το ξύπνημα των αισθήσεων, με μια ακατανίκητη επιθυμία για ζωή και για έρωτα; Το ότι η άνοδος της θερμοκρασίας και η σταδιακή αύξηση της διάρκειας της ημέρας κατά τους εαρινούς και θερινούς μήνες επηρεάζουν ολόκληρη τη φύση είναι σε όλους γνωστό εμπειρικά. Λιγότερο κατανοητό είναι το πώς αυτή η περιοδική εποχική αλλαγή επιδρά στις σεξουαλικές και ψυχολογικές διαθέσεις των ανθρώπων.

 

Υπάρχει, άραγε, για τους ανθρώπους μια ιδανική εποχή για τις ερωτικές τους συνευρέσεις, όπως συμβαίνει με τα περισσότερα θηλαστικά;

 

Οπως ανακάλυψαν σχετικά πρόσφατα, κατά την πορεία της εξέλιξης των ανώτερων θηλαστικών διαμορφώθηκαν σταδιακά δύο εξειδικευμένα εγκεφαλικά κυκλώματα που από κοινού ρυθμίζουν την ερωτική συμπεριφορά των ζώων.

 

Οι χρονοβιολογικοί ρυθμοί του σεξ

 

Το πρώτο νευρωνικό κύκλωμα είναι σε θέση να αναγνωρίζει και να προετοιμάζει τον οργανισμό για την έλευση θερμότερων εποχών.

 

Το δεύτερο νευρωνικό κύκλωμα επιτρέπει στον οργανισμό να εκτιμά το ενεργειακό κόστος αλλά και τα ενεργειακά αποθέματα που απαιτούνται για τη συνουσία και την αναπαραγωγή.

 

Αυτά τα δύο νευρωνικά κυκλώματα εντοπίστηκαν σε μια αρχαϊκή δομή του εγκεφάλου, τον υποθάλαμο. Πρόκειται για μια εγκεφαλική δομή αποφασιστικής σημασίας για την ομοιοστατική ισορροπία του οργανισμού: δέχεται όλες τις εξωγενείς πληροφορίες από το περιβάλλον και τις αντιπαραβάλλει με τις εσωτερικές παραμέτρους του οργανισμού, ρυθμίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τις ενδοκρινικές και τις σπλαχνικές αντιδράσεις του.

 

Ο υποθάλαμος επομένως ελέγχει την επιβίωση και εγγυάται την ισορροπημένη ανάπτυξη του οργανισμού, καθορίζοντας το πότε ή πόσο πρέπει να τρέφεται, αλλά και πότε ή πόσο συχνά πρέπει να συνουσιάζεται.

 

Οπως από καιρό είχε διαισθανθεί και περιγράψει η ερωτική λογοτεχνία, διατροφή και σεξ είναι δύο στενότατα συνυφασμένες βιολογικές λειτουργίες!

 

Η «διαπλοκή» τροφής-σεξ επιβεβαιώθηκε επιστημονικά από τις μελέτες των καθηγητών R. Foster και Τ. Roenneberg. Πριν από τέσσερα χρόνια, οι δύο ερευνητές των χρονοβιολογικών εγκεφαλικών μηχανισμών έδειξαν ότι η δραστηριότητα αυτών των δύο κυκλωμάτων του υποθαλάμου επηρεάζει αποφασιστικά την ενεργοποίηση ή την απενεργοποίηση των εγκεφαλικών δομών που σχετίζονται με το σεξ και τη γονιμότητα. Με άλλα λόγια, τα συγκεκριμένα εγκεφαλικά κυκλώματα καθορίζουν τους αναπαραγωγικούς ρυθμούς των διαφόρων θηλαστικών (ετήσιοι, εποχικοί ή διαρκείς).

 

Αρχίζουμε λοιπόν να κατανοούμε το γιατί και κυρίως το πώς η διάρκεια της ημέρας (φωτοπερίοδος) καθορίζει την ερωτική συμπεριφορά των ανώτερων θηλαστικών. Πράγματι, τα περισσότερα θηλαστικά διαθέτουν ειδικά εγκεφαλικά κυκλώματα για να αναγνωρίζουν την αύξηση της διάρκειας της ημέρας το καλοκαίρι, γεγονός που, με τη σειρά του, δημιουργεί τις αναγκαίες προϋποθέσεις για μια επιτυχή και γόνιμη συνουσία.

 

Το εύλογο ερώτημα είναι αν οι ίδιοι ή έστω κάποιοι ανάλογοι εγκεφαλικοί μηχανισμοί ρυθμίζουν και την ανθρώπινη ερωτική συμπεριφορά. Μάλιστα, σε δυσχερέστερες κοινωνικές συνθήκες, η αυξημένη ερωτική δραστηριότητα των προγόνων μας το καλοκαίρι (π.χ. τον Ιούλιο ή τον Αύγουστο) αποτελούσε την εγγύηση ότι τα κυήματα που θα γεννιούνταν ύστερα από εννιά μήνες θα έρχονταν στον κόσμο την άνοιξη, γεγονός που εξασφάλιζε τη μεγαλύτερη βιωσιμότητά τους

 

Πάντως, σύμφωνα με τα επίσημα δημογραφικά και στατιστικά δεδομένα, η ερωτική δραστηριότητα των ανθρώπων αυξάνει σημαντικά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Για παράδειγμα, διάφορες μελέτες στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη επιβεβαιώνουν ότι οι πωλήσεις προφυλακτικών αυξάνονται κατακόρυφα κατά τους θερινούς μήνες. Το γεγονός όμως αυτό θα μπορούσε κάλλιστα να εξηγηθεί όχι με βιολογικούς αλλά με κοινωνιολογικούς όρους (διακοπές, περισσότερος ελεύθερος χρόνος κ.ο.κ.).

 

Επομένως, η αυξημένη συνουσιακή δραστηριότητά μας το καλοκαίρι μπορεί ενδεχομένως να εξηγηθεί και βιολογικά, εφόσον βέβαια τη θεωρήσουμε ως ένα κατάλοιπο του εξελικτικού μας παρελθόντος.

 

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

Οι «Μηχανές του Νου» χρειάζονται επειγόντως διακοπές. Η στήλη Επιστήμης της «Εφ.Συν» θα επιστρέψει ανανεωμένη στις 23 Αυγούστου.

 

Scroll to top