Του Δημήτρη Αγγελίδη
Στις 3 Σεπτεμβρίου του 2011, ένας αλλοδαπός συνελήφθη και μεταφέρθηκε στο Α.Τ. Κυψέλης. «Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του, πολλοί αστυνομικοί που φορούσαν μπαλακλάβα τον πήγαν στις τουαλέτες, τον έγδυσαν και του έριξαν με το λάστιχο κρύο νερό. Στη συνέχεια, ισχυρίστηκε ότι του είχαν δέσει τα πόδια μεταξύ τους και τον χτυπούσαν στις πατούσες με κλομπ, και ότι είχαν δέσει το πέος του με κλωστή και το τραβούσαν επανειλημμένα. Επιπλέον, είπε ότι οι αξιωματικοί τον προσέβαλαν και γελούσαν κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας.
Το αρχικό του αίτημα να δει δικηγόρο απορρίφθηκε. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της σύλληψης, το πόδι του είχε ραγίσει, ωστόσο οι αστυνομικοί προφανώς συνέχισαν να τον κλοτσούν αφού τον είχαν ακινητοποιήσει. Του αρνήθηκαν πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο αστυνομικό τμήμα και δεν του έκαναν τον κατάλληλο ιατρικό έλεγχο όταν μεταφέρθηκε στις Φυλακές Κορυδαλλού στις 7 Σεπτεμβρίου του 2011».
Αυτά που έζησε ο συγκεκριμένος κρατούμενος κατά τη σύλληψη και την κράτησή του συμπυκνώνουν αρκετές από τις παθογένειες του ελληνικού συστήματος κράτησης, όπως καταγράφονται αναλυτικά στην έκθεση – ακτινογραφία της Επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (CPT).
Οι δύο ερωτήσεις
H έκθεση συντάχθηκε ύστερα από την επίσκεψη της Επιτροπής σε χώρους κράτησης τον Απρίλιο του 2013, μέρος των τακτικών ανά δύο χρόνια επισκέψεών της στην Ελλάδα. Υιοθετήθηκε τον Ιούλιο του περασμένου καλοκαιριού, αλλά δημοσιοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα, με περισσότερο από έναν χρόνο καθυστέρηση, κι αυτό με τρόπο μάλλον ανορθόδοξο.
Ενώ για περισσότερα από δέκα χρόνια το ελληνικό κράτος, αφού υποβάλει τις παρατηρήσεις του που ενσωματώνονται στο τελικό κείμενο, ζητά τη δημοσιοποίηση της έκθεσης, δηλώνοντας ουσιαστικά τη συναίνεσή του στη δημοσιοποίηση, στην προκειμένη περίπτωση η έκθεση κρατήθηκε στα συρτάρια των αρμόδιων υπουργείων.
Χρειάστηκαν δύο κοινοβουλευτικές ερωτήσεις της βουλευτή της ΔΗΜΑΡ, Μαρίας Γιαννακάκη, στον υπουργό Δικαιοσύνης Χαράλαμπο Αθανασίου, μία επιπλέον επισήμανσή της στη Βουλή, και μια Αίτηση Κατάθεσης Εγγράφου, για να καταθέσει ο υπουργός την έκθεση στην εθνική αντιπροσωπεία στις 5 Αυγούστου, και μάλιστα στα αγγλικά και χωρίς να συμπεριλάβει τις απαντήσεις του ελληνικού κράτους. Ο υπουργός δεν παρέλειψε να επισημάνει πως «η χώρα μας παγίως συναινεί στην άμεση δημοσιοποίηση των αναφορών της CPT αποδεικνύοντας την ειλικρινή διάθεση συνεργασίας που έχει», ωστόσο η μεγάλη καθυστέρηση και ο τρόπος που ακολουθήθηκε άλλα δείχνουν…
«Τώρα που δημοσιοποιείται, μπορούν να την επικαλεστούν στις δεκάδες προσφυγές τους στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) εκατοντάδες πολίτες που έζησαν τις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης ή/και την ατιμωρησία», σχολιάζει το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι, που έχει αναρτήσει στην ιστοσελίδα του ολόκληρη την έκθεση (http://cm.greekhelsinki.gr/index.php?sec=192&cid=3858 ).
Οι 95 σελίδες της έκθεσης (περιλαμβάνονται 15 σελίδες με αναλυτικές συστάσεις της Επιτροπής για τη διόρθωση της κατάστασης) αποτυπώνουν μια εικόνα αστυνομικής κακομεταχείρισης στους χώρους κράτησης, καταπάτησης των πιο στοιχειωδών δικαιωμάτων των κρατουμένων, και συνθηκών που ισοδυναμούν με «απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση».
Χαστούκια και κλοτσιές
«Δυστυχώς, παρά τις άφθονες ενδείξεις για το αντίθετο, οι ελληνικές αρχές έχουν μέχρι σήμερα αρνηθεί σταθερά να πάρουν υπόψη ότι η κακομεταχείριση αποτελεί σοβαρό πρόβλημα στην Ελλάδα και δεν έχουν αναλάβει την απαιτούμενη δράση. [...] Η έλλειψη δράσης από τις αρχές για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος σημαίνει ότι υπάρχουν αξιωματικοί που εργάζονται σε πολλά τμήματα Ασφαλείας που φαίνεται ότι δρουν γνωρίζοντας καλά ότι δεν θα καταστούν υπεύθυνοι αν κακομεταχειριστούν σωματικά έναν κρατούμενο».
Οι ισχυρισμοί των κρατουμένων επαναλαμβάνονται σταθερά: χαστούκια, κλοτσιές, γροθιές, χτυπήματα με κλομπ, απειλές, προσβολές, ρατσιστικοί χαρακτηρισμοί. Η επιτροπή αναφέρει καταγγελίες σωματικής κακομεταχείρισης στα Α.Τ. της Κυψέλης και της Ομόνοιας και στην Αστυνομική Διεύθυνση της οδού Μοναστηρίου της Θεσσαλονίκης, για τις οποίες είχαν τότε διαταχθεί ΕΔΕ.
Αναφέρεται, επίσης, σε περιπτώσεις κακομεταχείρισης στο Α.Τ. Αγίου Παντελεήμονα, και σε ρατσιστική συμπεριφορά στα Α.Τ. Δραπετσώνας, Κορυδαλλού και Ομόνοιας, που συχνά συνοδεύονταν από κακομεταχείριση.
Τα θύματα δεν προχωρούν σε μήνυση είτε από τον φόβο της εκδίκησης είτε από άγνοια της δυνατότητας αυτής και της διαδικασίας που πρέπει να ακολουθήσουν. Αλλωστε, η διερεύνηση των περιστατικών πάσχει από προχειρότητα και έλλειψη ανεξαρτησίας των αρχών που διερευνούν τα περιστατικά.
Η Επιτροπή ζητά να σταλεί μήνυμα μηδενικής ανοχής στην κακομεταχείριση και επισημαίνει ότι παραμένουν ανενεργές οι θεσμικές εγγυήσεις της κράτησης, ιδίως το δικαίωμα του κρατούμενου να ενημερώνει μέσα σε 24 ώρες συγγενή του ή τρίτο πρόσωπο και να έχει πρόσβαση σε δικηγόρο μέσα σε λίγες ώρες από τη σύλληψη. Στην πράξη, αναφέρει η έκθεση, η επικοινωνία δικηγόρου και πελάτη εμποδίζεται και η παρουσία των διορισμένων από το κράτος δικηγόρων είναι διακοσμητική.
Η κακομεταχείριση
Σύμφωνα με την έκθεση, περισσότεροι από 750 άνθρωποι κρατούνταν για μήνες σε κρατητήρια που προβλέπονται για κράτηση 24 ωρών, στις γνωστές συνθήκες έλλειψης επαρκούς χώρου, σίτισης, υγιεινής, ζεστού νερού, προαυλισμού, επικοινωνίας, συνθήκες για τις οποίες εξέφρασαν την οργή τους και πολλοί αστυνομικοί. Προβλήματα σαν αυτά, όπως και περιπτώσεις κακομεταχείρισης, παρατηρούνται και σε προαναχωρησιακά κέντρα κράτησης, όπου το προσωπικό φύλαξης δεν έχει περάσει ειδική εκπαίδευση και η ιατρική περίθαλψη είναι ανεπαρκής.
Τέλος, όσον αφορά τις φυλακές, η Επιτροπή επισημαίνει πως συνεχίζονται οι θεμελιώδεις ελλείψεις που έχει επισημάνει επανειλημμένα, μιλώντας για οξύ πρόβλημα υπερπληθυσμού και υποστελέχωσης των ιδρυμάτων.
