koniordou

09/09/14 ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

Λυδία Κονιόρδου

Δέχομαι την κριτική, όχι τον εξευτελισμό

Σοκαρισμένη και θυμωμένη με τον τρόπο που υποδέχτηκαν δημοσιογράφοι και κριτικοί τον «Ιππόλυτο», την παράστασή της με το Εθνικό στην Επίδαυρο, η μεγάλη ηθοποιός υπερασπίζεται τη δουλειά της και την ελευθερία της να πειραματίζεται με το αρχαίο δράμα.
      Pin It

24-1Της Εφης Μαρίνου – Φωτογραφία: Ορφέας Εμιρζάς

 

Ο «Ιππόλυτος» του Ευριπίδη από το Εθνικό Θέατρο ολοκληρώνει μέχρι τις 17 Σεπτεμβρίου την περιοδεία του στην Αττική. Αμέσως μετά την πρεμιέρα του στην Επίδαυρο, η κριτική και τα σχετικά δημοσιεύματα δεν χαρίστηκαν στην παράσταση. Η Λυδία Κονιόρδου, σκηνοθέτις και πρωταγωνίστριά της, έχει δοκιμαστεί με επιτυχία σε πολλά διαφορετικά πράγματα από τον καιρό της περίφημης «Ηλέκτρας» του Θεσσαλικού Θεάτρου. Επίμονη, αφοσιωμένη, σχεδόν εμμονική στη δουλειά της, τολμά κάθε φορά να εξελίσσεται, να καταπιάνεται με καινούργιες φόρμες. Τώρα υπερασπίζεται τον «Ιππόλυτο» έχοντας την καλή μαρτυρία του κοινού, όπως λέει, και αναρωτιέται για την ακραία πολεμική που έγινε στην παράσταση από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

 

«Ηταν μια σοκαριστική έκπληξη η πρεμιέρα της Επιδαύρου. Συνέβη κάτι αντιφατικό. Ενώ εμείς νιώσαμε μια μεγάλη αποδοχή της παράστασης από τον κόσμο, τα δημοσιεύματα της Δευτέρας μιλούσαν για κάτι εντελώς διαφορετικό. Το κοινό επί δύο ώρες παρακολουθούσε καρφωμένο στις θέσεις του και στο τέλος το χειροκρότημα ήταν θερμό για όλους, τους δύο Χορούς, ειδικά για τη Λήδα Πρωτοψάλτη. Στον δρόμο προς τα καμαρίνια και στον Λεωνίδα έβλεπα πρόσωπα χαμογελαστά, όχι σφιγμένα. Στα 35 χρόνια που πηγαίνω στην Επίδαυρο μπορώ να διακρίνω τη συγκατάβαση από την ειλικρίνεια. Κι ενώ είχαμε τη σιγουριά της επικοινωνίας με τον κόσμο, ξαφνικά ήρθε η ομοβροντία κατακρήμνισης αλλά και εξευτελισμού της παράστασης από τα ΜΜΕ».

 

• Αμφισβητείτε το δικαίωμα στην κριτική;

 

Καθόλου, πώς θα μπορούσα; Ο κριτικός δικαιούται να γράφει ό,τι θέλει και κρίνεται γι’ αυτά. Αμφισβητώ τις δημοσιογραφικές ανταποκρίσεις από την πρεμιέρα, διαμετρικά αντίθετες από το γεγονός, καθώς και επιμέρους ανακριβή πράγματα που γράφτηκαν. Από την παρατήρηση περί αγύμναστου Χορού –είναι αστείο- μέχρι τα της μετάφρασης. Σε κάποιο σημείο αναρωτήθηκαν για τα «ενετικά καράβια». Μα αυτό που ειπώθηκε είναι «ενετικά μουλάρια». Κι επειδή τη φράση τη λέω εγώ, τουλάχιστον η άρθρωσή μου είναι καλή, είμαι σε θέση να το γνωρίζω. Ο καθένας μηδένιζε την παράσταση επικαλούμενος διαφορετικούς λόγους: τη μετάφραση, τη μουσική, το σκηνικό. Τα δημοσιεύματα ήταν γραμμένα λες και στόχος τους ήταν: «γιατί δεν πρέπει να δείτε τον «Ιππόλυτο»».

 

• Μήπως επειδή η παράσταση δημιούργησε όντως σε κάποιους αυτή την εικόνα;

 

Τόσο διαμετρικά αντίθετη μ’ αυτήν του κοινού; Η παράσταση λειτούργησε στόμα με στόμα. Στην Καβάλα κόπηκαν περισσότερα εισιτήρια από όσα έπρεπε, το ίδιο και στο Δίον. Πώς γίνεται σε όλη την περιοδεία το κοινό να ανταποκρίνεται θερμότατα, να έρχονται άνθρωποι να με ρωτούν γιατί γράφτηκαν όλα αυτά στην πρεμιέρα της Επιδαύρου; Μήπως επειδή κάποιοι με έχουν καταχωρήσει σε μια συγκεκριμένη κατηγορία;

 

• Μα η δουλειά σας, διαφορετική κάθε φορά, δεν σας κατηγοριοποιεί.

 

Στη Νέα Σκηνή του Εθνικού μπορεί να «επιτρέπεται» να ρισκάρω, όχι όμως και στην αλάνα της Επιδαύρου. Εκεί πρέπει να κάνω αυτό που περιμένουν από εμένα. Κάθε φορά τολμώ. Δεν βγαίνω να παίξω αυτό που νομίζω ότι θέλει ο κόσμος. Μετά τον θρίαμβο της «Ηλέκτρας» έπαιξα πίσω από μια κούκλα. Το ίδιο με την «Αλκηστη», τους «Πέρσες», τον «Ιωνα». Εργάζομαι 20 χρόνια πάνω στην εξέλιξη της φόρμας, όπως διδάχτηκα στον Κουν. Δεν έκανα τον «Ιππόλυτο» σύμφωνα με την πεπατημένη. Ηταν μια τολμηρή ανάγνωση, άσχετα αν δεν το διαδηλώνει, αλλά όχι άσχετη με την προηγούμενη δουλειά μου.

 

24-2• Κι αν τώρα δεν σας βγήκε;

 

Δεν έχω αντίρρηση. Αλλά ο μεγαλύτερος κριτής είναι η επικοινωνία με τον κόσμο. Οταν δεν χαϊδεύεις τα αυτιά του και αυτός παρακολουθεί χωρίς να βήξει, όταν σου λέει τι ωραία παράσταση, πώς αμφισβητείς το κριτήριό του; Οσο για αυτά που ακούω, ότι δήθεν μιμούμαι τον Μπομπ Ουίλσον, είναι αστειότητες. Επειδή δούλεψα μαζί του δεν σημαίνει ότι τον αντιγράφω. Είναι μια φόρμα που δουλεύω από το ‘95. Την αντιθετικότητα, την κίνηση, τη μάσκα, το μακιγιάζ σαν πορσελάνινη κούκλα. Και τότε δεν είχα δει τίποτα δικό του, αν εξαιρέσουμε το «Βλέμμα του βωβού».

 

• Εσείς πού αποδίδετε τα κακά δημοσιεύματα;

 

Δεν μπήκαν στον κόπο να καταλάβουν. Διαγράφεις μια παράσταση επειδή δεν σου αρέσει ένα κοστούμι; Η μετάφραση είναι πιστή στο κείμενο, λέξη λέξη, χωρίς ωραιοποίηση, ποιητικούρες, ανύπαρκτους λυρισμούς, παρά μόνον στα υπέροχα χορικά. Ο Ευριπίδης, τηρουμένων των αναλογιών, είναι σαν τον Λόρκα. Δεν ωραιοποιεί, η ποίηση προκύπτει μέσα από την απρόβλεπτη συνύπαρξη λέξεων και το τολμηρό περιεχόμενο. Ο λόγος, άμεσος, λιτός, απλός και τολμηρός. Οταν αποκαλεί τις γυναίκες «φυτά», το μεταφράζεις «γλάστρες» στη νεοελληνική, γιατί αλλιώς θα αναφέρεσαι σε «φυτά» της εντατικής. Αν έβλεπα ότι είναι πάνδημη η αποδοκιμασία, θα έλεγα εντάξει, δεν τα καταφέραμε. Τόσο έξω πέφτω εγώ, ο κόσμος, άνθρωποι που τιμώ και δεν μου χαρίζουν κάστανα;

 

• Το θεωρείτε προσωπική επίθεση; Γιατί εκτιμώ ότι ο δημοσιογραφικός κόσμος καθόλου δεν σας βλέπει εχθρικά, το αντίθετο μάλιστα.

 

Η αλήθεια είναι ότι έχω προβληματιστεί. Τελευταία έχουν δημιουργηθεί κάποια στεγανά στον χώρο. Και στους «Πέρσες» βίωσα κάτι σχετικό και φυσικά δεν ξεχνώ την επίθεση στη «Μήδεια». Ακόμα και στην «Ηλέκτρα», μια κριτική έλεγε: «Ο Τσιάνος κατάφερε να κρύψει όλα τα ελαττώματα της Κονιόρδου». Νομίζω ότι από μένα περιμένουν άλλα πράγματα, πιο συμβατικά μάλλον. Αν έκανε το ίδιο κάποιος καταχωρημένος στη συνείδησή τους ως καινοτόμος, θα αντιμετωπιζόταν μέσα στο πλαίσιο της καινοτομίας.

 

• Αδικη προσέγγιση. Από εσάς περιμένουν καινοτόμες προτάσεις, άλλωστε τις πραγματοποιείτε, ακόμα και στην Επίδαυρο.

 

Με τα ίδια εργαλεία δόμησης και ανάλυσης που δούλεψα άλλες παραστάσεις, δούλεψα και τον «Ιππόλυτο». Βεβαίως, σε μεγάλο θέατρο, με λιγότερα χρήματα και συμπιεσμένο στο μισό τον χρόνο προετοιμασίας. Είχαμε την πολυτέλεια ενός πολυπληθούς θιάσου αφού, σωστά, η πολιτική του Εθνικού είναι να δημιουργούνται θέσεις εργασίας. Οσο για τα κοστούμια, που κατηγορηθήκαμε για επίδειξη πλούτου, όλα έγιναν από ό,τι βρέθηκε στο βεστιάριο. Δεν υπήρχαν άλλα χρήματα για το κοστούμι μου. Μεταποιήθηκε παλαιότερο κι έκανα τον σταυρό μου που βρέθηκε κι αυτό. Μέσα στην κρίση δεν θα κάναμε σπατάλες, ξιπασιές.

 

• Ακόμα κι αυτό που εσείς εννοείτε «ανταπόκριση», τα κείμενα δηλαδή των συντακτών του θεατρικού ρεπορτάζ, εμπεριέχουν ώς έναν βαθμό άποψη, μια κριτική ματιά πάνω σ’ αυτό που παρακολούθησαν. Τίποτα δεν είναι ξερό, χωρίς προσωπικό βλέμμα.

 

Εγώ πίστευα ότι ο δημοσιογράφος καλείται να περιγράψει αντικειμενικά αυτό που είδε.

 

• Το αντικειμενικό για εσάς, που βρίσκεστε εν θερμώ στην ορχήστρα, συχνά δεν ταυτίζεται με το αντικειμενικό των δημοσιογράφων που παρακολουθούν εν ψυχρώ.

 

Το τελευταίο που επιθυμώ είναι να κατηγορήσω συναδέλφους σας. Ομως δικαιούμαι να κρίνω το απλό γεγονός της υποδοχής που έτυχε η παράσταση στην Επίδαυρο. Τόλμησα να εκτεθώ και ήθελα να πιστεύω ότι η καλλιτεχνική δουλειά, αποτέλεσμα σοβαρής και επίπονης έρευνας, δεν θα τύχει ανάρμοστης αντιμετώπισης. Να δεχτώ οποιαδήποτε κριτική, αλλά όχι τον εξευτελισμό. Να κρεμάς κουδούνια σε μια παράσταση, να ειρωνεύεσαι αλαζονικά, να γελοιοποιείς…

 

• Επιμένετε σε ακραίους χαρακτηρισμούς.

 

Ας το πούμε λοιπόν αιχμηρότητα, που όμως μοιάζει σαν «συμφωνημένη». Παλιά κάθε εφημερίδα είχε τη δική της οπτική. Εδώ υπήρχε μια παράξενη ομοφωνία. Στην αρχή ομολογώ ότι άρχισα να αμφιβάλλω. Στη συνέχεια, εισπράττοντας θετικά μηνύματα από τον κόσμο, ησύχασα. Ε, δεν είμαι ψώνιο. Κάνω αυτήν τη δουλειά 38 χρόνια. Ξέρω πότε κάτι είναι καλό ή όχι, πότε περνάει και πότε όχι. Γιατί εμένα λοιπόν; όπως λέει και ο Ιππόλυτος… Γιατί δεν απορούν με άλλους, που εξελίσσονται κάνοντας διαφορετικά πράγματα; Επειδή κάποιοι έχουν αποφασίσει ότι θα είμαι η ιέρεια, θα ανάβω τη δάδα στην Ολυμπία; Μου στερούν την ανάγκη να πειραματίζομαι, να διευρύνομαι; Μήπως βάζουμε τον κάθε καλλιτέχνη σε συρτάρι αφήνοντας ένα συγκεκριμένο περιθώριο να κινηθεί;

 

• Νομίζω ότι είστε υπερβολική.

 

Εχω απηυδήσει. Το προσπερνάς μία, δύο, τρεις, πέντε, πόσες ακόμα; Οταν δουλεύεις νυχθημερόν με πολλές δυσκολίες και περικοπές για μια παράσταση που θα τιμά εσένα, τους συναδέλφους, το θέατρο που σε εμπιστεύτηκε, και βιώνεις αυτή την κατακρήμνιση, αναρωτιέσαι: αξίζει τον κόπο να το κάνω; Τολμώ να πω ότι μετά απ’ αυτή την εμπειρία δημιουργήθηκε μέσα μου μια σχάση. Μια ουσιαστική έλλειψη επικοινωνίας. Με τον «Ιππόλυτο» ολοκληρώθηκε ένας κύκλος, χρειάζομαι επανεκκίνηση. Τώρα αισθάνομαι την ανάγκη είτε να σταματήσω το θέατρο είτε να ξεκινήσω σαν να μην ξέρω τίποτα.

 

24-4• Θα μπορούσατε χωρίς θέατρο;

 

Βεβαίως και θα μπορούσα. Οπως και να ξεκινήσω από το μηδέν με το τίποτα για ένα φτωχό θέατρο.

 

• Δηλαδή;

 

Ολο αυτό με προβλημάτισε βαθύτατα. Τι είναι θέατρο, κείμενο, επικοινωνία. Τι προσλαμβάνουν οι δημοσιογράφοι και τι ο απλός κόσμος. Η απόσταση που τους χωρίζει είναι ίδια με αυτή πολιτικών και πολιτών. Στην αντικειμενικά δύσκολη εποχή μας, όλοι υπερβαίνουμε εαυτούς στο θέατρο. Οι άνθρωποι που γράφουν λειτουργούν με στερεότυπα, οι δε νεότεροι δεν μελετούν το έργο που έχει πίσω του ένας καλλιτέχνης. Αν δεν σκηνοθετούσα, ίσως με αντιμετώπιζαν διαφορετικά.

 

• Mα το θέατρο βρίθει ηθοποιών που σκηνοθετούν…

 

Κι όμως, σε όλες τις συνεντεύξεις με ρωτούν πώς συνδυάζονται σκηνοθεσία και παίξιμο. Οταν ως ηθοποιός ακολουθώ σαν καλή μαθήτρια τον σκηνοθέτη δεν υπάρχει πρόβλημα. Το πρόβλημα προκύπτει όταν καταθέτω πρόταση. Δεν υπάρχει ένας τρόπος παρουσίασης του αρχαίου δράματος. Θα ήταν ό,τι πιο αντιδημιουργικό, ρατσιστικό, φασιστικό, χρυσαυγίτικο. Σαν να λες ότι όλοι πρέπει να είμαστε λευκοί ή να ανήκουμε μόνο σ’ αυτό το κόμμα. Και το εισιτήριο για να περάσεις τον Ρουβίκωνα απαιτεί σπάσιμο αβγών. Θέλουμε να συνεχίζεται η τραγωδία στον αυτόματο για να μην ενοχλήσουμε;

 

• Πάντως οι επικριτές της παράστασής σας δεν θέλουν αυτό…

 

Ε, λοιπόν, δεν μίλησα καθόλου για το πώς σκέφτηκα πάνω στο έργο. Η άποψή μου ήταν ότι πρέπει ο γυναικείος και ο αντρικός Χορός να αντιτίθενται. Ο πρώτος ενέχει τον ρόλο της σιωπηρής πλειοψηφίας, συνένοχης στο έγκλημα. Δίπλα στη Φαίδρα, καλοβαλμένη αριστοκράτισσα και συγχρόνως διάφανη, οι γυναίκες, σαν νούφαρα, λάμπουν πίσω και μέσα από την εξωτερική καλλιέπεια ως αέρινες, άμυαλες. Η σκηνογράφος κατέληξε στο γυμνό τσέρκι, ρούχο πομπώδες, λίγο υπερβολικό, ανοιχτό. Αντίθετα, ο αντρικός Χορός –θα τον προτιμούσα ολόγυμνο- κυνηγά και χαίρεται την ελεύθερη ζωή στη φύση. Ο Ευριπίδης παίζει με το φως και τη σκιά. Δύο ακραία γυμνοί και για διαφορετικούς λόγους Χοροί, που την κρίσιμη στιγμή, όταν τιμωρείται ο Ιππόλυτος, αρχίζει γι’ αυτούς η αντίστροφη μέτρηση. Οι γυναίκες νιώθουν να συμπιέζεται η ενοχή από τη σιωπή μέσα τους, οι άντρες ακινητοποιούνται. Εγραψαν γι’ αυτή την παύση της κίνησης ότι ξεχάσαμε το πρώτο μέρος. Μα πώς να κινηθούν σοκαρισμένοι από τον θάνατο του ινδάλματός τους;

Η ανάγκη για το καινούργιο γίνεται εμπόριο

 

• Πιστεύετε ότι υπάρχει τάση πριμοδότησης των νέων;

 

Η ηλικιακή ποδοσφαιροποίηση είναι ανόητη και άδικη. Ο,τι πιο αντιδημιουργικό και τραυματικό εκατέρωθεν. Πάντα η μια γενιά έδινε τα εργαλεία της στην επόμενη για να δουλέψει μ’ αυτά, να πετάξει, να βελτιώσει, να προσθέσει, να δημιουργήσει καινούργια. Φοβάμαι πολύ μήπως οι νέοι καίγονται στην πυρά χάριν μιας εμπορευματοποιημένης ανάγκης για το καινούργιο. Το σύστημα αναγνωρίζει αμέσως ότι ο πολιτισμός γυρίζει σελίδα και οικειοποιείται έγκαιρα το νέο. Θα του ρουφήξει το αίμα ως βαμπίρ και μετά θα το πετάξει σαν στυμμένη λεμονόκουπα για τον επόμενο νέο.

 

24-3• Περιγράφετε μια ζοφερή προοπτική.

 

Χωρίς μνήμη δεν υπάρχει μέλλον. Αν δεν μπορούμε να δούμε τι αφήνουμε πίσω, τι δεχόμαστε και τι όχι, αλλά διαγράφουμε με μια μονοκοντυλιά τα πάντα ως σκουπίδια, τότε τα πράγματα είναι δραματικά. Θα πάμε όλοι σπίτι μας. Και οι καλλιτέχνες, απαξιωμένοι και αποθαρρυμένοι, και οι γράφοντες. Υπάρχει χώρος για όλων των ειδών τις εκφράσεις. Ο Μπαχ στην εποχή του θεωρούνταν συντηρητικός. Δεν θα έπρεπε να συνθέτει; Αυτός ο πόλεμος ας μη συμπαρασύρει τις δουλειές ανθρώπων που δεν κοροϊδεύουν τον κόσμο. Αλλωστε, στην τέχνη δεν είναι τόσα τα λεφτά ούτε τόσο μεγάλη η εξουσία που διακυβεύονται.

 

 

* INFO: Επόμενες παραστάσεις: Σήμερα: Βύρωνας, Θέατρο Βράχων «Μελίνα Μερκούρη». 13/9: Ηλιούπολη, Θέατρο Αλσους «Δημήτρης Κιντής». 15/9: Παπάγου, Κηποθέατρο. 17/9: Νέα Σμύρνη, Θέατρο Αλσους. «Ιππόλυτος» του Ευριπίδη. Μετάφραση: Νικολέττα Φριντζήλα. Σκηνικά: Βασίλης Ματζούκης. Κοστούμια: Ελλη Παπαγεωργακοπούλου. Μουσική: Τάκης Φαραζής. Κίνηση: Μαριάννα Καβαλλιεράτου. Παίζουν: Λυδία Κονιόρδου, Νίκος Κουρής, Λήδα Πρωτοψάλτη, Θέμης Πάνου, Μάρθα Φριντζήλα, Φανή Αποστολίδου, Φαίδων Καστρής, Μιχάλης Σαράντης.

 

[email protected]

 

Scroll to top