Αυτοί οι γραφειοκράτες, που έχουν ονομαστεί με πολύ ένδοξο τρόπο αρχαιολόγοι -όνομα συγγενές του Θεού-, βασικά είναι ανόητοι. Μου έδειξαν κάποιο νόμο 30 σελίδων -ειδική σύνθεση των αρχαιολόγων προφανώς. Πρέπει να δαπάνησαν εργατοώρες για το πώς θα κατορθώσουν να δυσκολέψουν τη ζωή και το έργο των καλλιτεχνών, πώς θα το ακυρώσουν.

Της Εφης Μαρίνου

Τις δύο προηγούμενες φορές («Βάκχες»-1997, «Φιλοκτήτης»-2008), παρά τις εντάσεις που δημιουργήθηκαν -ξανά με τους αρχαιολόγους-, ο Ματίας Λάνγκχοφ κατάφερε να κάνει τη δουλειά του. Επέστρεψε αυτό το φθινόπωρο στην Επίδαυρο για κάτι διαφορετικό και δεν ήθελε ούτε δημοσιότητα ούτε άσχετους μέσα στα πόδια του. Και πάλι, όμως, το «ραντεβού» με την Δ΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων ήταν αναπόφευκτο. Αλλά αυτήν τη φορά δεν κατάφερε να ολοκληρώσει το έργο του.

Η άδεια από το ΚΑΣ αφορούσε κινηματογράφηση στο θέατρο της Επιδαύρου, αλλά και στη Μικρή Επίδαυρο, ενός ντοκιμαντέρ για τον Λάνγκχοφ σε σκηνοθεσία Ολιβιέ Ζισουά (μια συζήτηση ανάμεσα στον Λάνγκχοφ και τον Γάλλο θεατρικό συγγραφέα Μισέλ Ντόιτς). Το συνεργείο αριθμούσε 13 άτομα γαλλικής, ελβετικής και ελληνικής υπηκοότητας. Παράλληλα, όμως, είχε ζητηθεί άδεια -όπως ισχυρίζεται η παραγωγή- για την παράλληλη κινηματογράφηση μερικών πλάνων, που θα χρησιμοποιούνταν για ένα βίντεο, άσχετο με το ντοκιμαντέρ. Αποτελεί μέρος της καινούργιας παράστασης του Λάνγκχοφ, που θα κάνει πρεμιέρα στο Παρίσι τον Ιανουάριο, και έχει τίτλο «CINEMA APOLLO». Μια συμπαραγωγή μεγάλων θεάτρων θα κάνει διεθνή περιοδεία και ίσως να στάθμευε και στην Ελλάδα, αφού ο Λάνγκχοφ είχε συζητήσει σχετικά με τον Γιώργο Λούκο.

Για τις ανάγκες αυτής της δεύτερης ταινίας συμμετείχαν στο συνεργείο τρεις ηθοποιοί του Λάνγκχοφ (Νικόλ Μερσέ, Πασκάλ Τοκατλιάν, Φρανσουά Σατό). Ο Λάνγκχοφ είχε ζητήσει από όλους, εκτός από τον Ελβετό διευθυντή φωτογραφίας, Πατρίκ Τρες, που χειριζόταν τη μία και μοναδική κάμερα, να απομακρυνθούν από το σημείο. Το γύρισμα διακόπηκε βίαια στις 2 τα ξημερώματα της περασμένης Πέμπτης από τον υπεύθυνο των αρχαιοφυλάκων, ο οποίος μάλιστα φωτογράφισε με φλας τη γυμνή ηθοποιό, προκαλώντας την έντονη διαμαρτυρία της. Εκλήθη η αστυνομία και συνελήφθησαν ο Ματίας Λάνγκχοφ, ο Ολιβιέ Ζισουά, η Γαλλίδα ηθοποιός Νικόλ Μερσέ και ο Πατρίκ Τρες. Οδηγήθηκαν στη Γενική Ασφάλεια Ναυπλίου κατηγορούμενοι για κινηματογράφηση «πορνό» στο μνημείο… Ο σκηνοθέτης και οι συνεργάτες του, 16 ώρες από τη σύλληψή τους, απολογήθηκαν για το «έγκλημα».

• Είναι η τρίτη φορά που η χώρα μας σας επιφυλάσσει «θερμή» υποδοχή.

Κι όμως, τις δυο προηγούμενες φορές με υποδέχτηκαν εκπληκτικά. Στις «Βάκχες» και τον «Φιλοκτήτη» η συνεργασία μου με τον θίασο, η σχέση μου τον Τύπο, ακόμα και οι καβγάδες μεταξύ των θεατών ήταν ευχάριστα. Ομως, αυτό που συνέβη τώρα είναι διαφορετικό. Δεν ήρθα για να δουλέψω μια παράσταση με ανθρώπους που είναι από εδώ, προοριζόμενη για το ελληνικό κοινό, αλλά για να κινηματογραφήσω μια μικρή σκηνή, που αφορά παράσταση που θα παιχτεί στη Γαλλία.

• Και αντ’ αυτού σας συνέλαβαν…

Εκείνο το βράδυ μέσα στο αρχαίο θέατρο, ένιωσα μ’ έναν τρόπο ότι δεν ήμουν στην Ελλάδα. Τώρα που το σκέφτομαι, ήταν σαν βρισκόμουν στο στούντιό μου ψάχνοντας να βρω μια πολύ σημαντική λεπτομέρεια στη δουλειά μου. Και την βρήκα! Το βίωμα εκείνης της νύχτας είναι σαν να χάζευα ένα αρχαίο ελληνικό αντικείμενο μέσα στο Βρετανικό Μουσείο! Αλλά ήμουν στην Ελλάδα, «ένοχος» ύστερα από μια πολιτική απόφαση, που μετατράπηκε σε αστυνομική δίωξη. Ηταν κάτι σκληρό. Από την άλλη, δεν είναι η πρώτη φορά που μου συμβαίνουν τέτοια πράγματα. Ισως στα 73 χρόνια μου να είμαι λίγο πιο αδύναμος απ’ ό,τι παλαιότερα. Σίγουρα δεν είναι μια ευτυχής εμπειρία. Και ίσως να αποτελεί την έκφραση ενός πολέμου ενάντια στην κουλτούρα, αν αντιλαμβανόμαστε την κουλτούρα ως τρόπο για να ζούμε καλύτερα και περισσότερο ελεύθεροι. Αυτό που μας επιφύλαξαν είναι μια πραγματικότητα, που κι αυτή, δυστυχώς, συνιστά ένα είδος κουλτούρας.

• Τι σκεφτόσαστε άραγε για τη χώρα μας, ενώ βρισκόσασταν μια ολόκληρη νύχτα μέσα στο κρατητήριο;

Παρά την ταλαιπωρία, έχω να σας πω ότι μέσα στο κεφάλι μου είμαι Ελληνας. Την Ελλάδα την αναζητείς με την ψυχή σου. Κι εγώ που πιστεύω λιγότερο στην ψυχή, αποφάσισα να την αναζητώ με τα πόδια μου. Ωστόσο είναι το ίδιο. Πέρασα, λοιπόν, 16 ώρες με μια ομάδα αστυνομικών, πολύ ενδιαφέρουσα. Κάποιοι ήταν ευγενέστατοι, άλλοι φαίνονταν να μη με συμπαθούν και πολύ, αλλά κατά τη διάρκεια αυτής της ιστορίας οι μόνοι που δεν εμφανίστηκαν, αν και η «παρουσία» τους ήταν αισθητή, ήταν οι αρχαιολόγοι.

• Πώς γίνεται να συγκρούεστε κάθε φορά με τους αρχαιολόγους;

Δυστυχώς ή ευτυχώς, στα 73 μου είμαι μεγαλύτερος γνώστης της αρχαίας Ελλάδας και της ιστορίας της απ’ ό,τι πολλοί αρχαιολόγοι. Οι ελληνικές τραγωδίες, και ειδικότερα ο Τρωικός Πόλεμος, αποτελούν το κέντρο της δουλειάς μου με θιάσους διαφόρων εθνικοτήτων. Αυτοί οι γραφειοκράτες, που έχουν ονομαστεί με πολύ ένδοξο τρόπο αρχαιολόγοι -όνομα συγγενές του Θεού-, βασικά είναι ανόητοι. Μοιάζουν με τους πολιτικούς, που θέλουν να σταθεροποιήσουν τις καρέκλες τους χωρίς να ενδιαφέρονται καθόλου για την εξέλιξή τους. Αλλά η κουλτούρα δεν είναι υπόθεση ιεραρχίας και σταθερότητας, αλλά διαδικασία αλλαγών, συνεχούς ανατροπής.

• Μήπως η ίδια η φύση της δουλειάς τους ευθύνεται για την υπερβάλλουσα αυστηρότητα;

Καθόλου. Είναι καθαρά θέμα εξουσίας και είναι αδαείς, όπως οι πολιτικοί. Αν ρωτήσεις οτιδήποτε τους Ολάντ ή Σαρκοζί, σου λένε: «Αφήστε να κάνουμε τη δουλειά μας».

• Η κατηγορία αφορά προσβολή του μνημείου με κινηματογράφηση γυμνού.

Εντελώς γελοία κατηγορία. Τι προσβολή, όταν μιλάμε για πέτρες; Πώς ευσταθεί η κατηγορία; Μου έδειξαν κάποιο νόμο 30 σελίδων – ειδική σύνθεση των αρχαιολόγων προφανώς. Πρέπει να δαπάνησαν εργατοώρες για το πώς θα κατορθώσουν να δυσκολέψουν τη ζωή και το έργο των καλλιτεχνών, πώς θα το ακυρώσουν. Μόλις είδαν οι αρχαιολόγοι το όνομά μου στην αίτηση για άδεια κινηματογράφησης, πρέπει να σκέφτηκαν: «Τώρα σ’ έχουμε στο χέρι». Και έστειλαν τους φύλακες να μας… δέσουν. Αλλά ξέχασαν εντελώς να μας πληροφορήσουν υπεύθυνα τι έχουμε δικαίωμα να κάνουμε και τι όχι μέσα στο θέατρο, για τη χρήση του οποίου πληρώσαμε τέλη. Οταν πηγαίνω στο αεροδρόμιο, γνωρίζω ότι απαγορεύονται τα όπλα και τα μαχαίρια. Αν συλληφθώ, θα έχω πρόβλημα, σωστό. Σ’ αυτή την περίπτωση, όμως, δεν είναι δική μας δουλειά να φανταζόμαστε τι προβλέπουν οι νόμοι. Κι αν είναι έτσι, αν είναι θέμα ερμηνείας δηλαδή, τι ανάγκη έχουμε τους νόμους; Οι αρχαιολόγοι κρύβονται, δεν έρχονται να συζητήσουν μαζί μου, γιατί θα μπορούσα να τους απαντήσω: «Οταν σκάβουμε τον λάκκο του άλλου μπορεί να πέσουμε εμείς μέσα».

• Εννοείτε ότι ήταν προμελετημένο;

Πιστεύω ότι αξιοποίησαν την ευκαιρία. Κι επειδή δεν πάσχω ακόμα από Αλτσχάιμερ, θυμάμαι πολύ καλά τι είχε πει και κάνει η προϊσταμένη αρχαιολογίας στις «Βάκχες». Στεκόταν στην είσοδο του θεάτρου απαγορεύοντάς μας να μπούμε για να εργαστούμε. Μου είπε: «Δεν μπορείτε να μπείτε μέσα». Χρειάστηκε να δώσει εντολή ο πρωθυπουργός Κ. Σημίτης για να μπούμε στο θέατρο και να γίνει η παράσταση. Ακούστε, όταν το κάρο του χασάπη διασχίσει τον δρόμο, οι σκύλοι έχουν μυρίσει τη μυρωδιά του κρέατος πολύ πριν πλησιάσει.

• Αν επιλέγατε να είστε περισσότερο προνοητικός και λιγότερο προκλητικός, θα είχε αποφευχθεί το επεισόδιο;

Μα δεν είμαι προβοκάτορας. Είμαι σώφρων και συνετός. Κάνω το αντίθετο της πρόκλησης, δεν έκανα κάτι κακό στο θέατρο της Επιδαύρου. Ηθελα να χρησιμοποιήσω τα σκαλοπάτια για να αναπαραστήσω το παλάτι της Κίρκης, που δεν μπορώ να βρω στη Γαλλία. Οι εικόνες του γυμνού δεν θα ήταν καθόλου προκλητικές, άλλωστε θα τις επεξεργαζόμουν. Ακριβώς επειδή δεν ήθελα να προκαλέσω, απομάκρυνα από το σημείο και τους συνεργάτες μου. Δημοσιότητα και φασαρία προκάλεσε μόνο η αστυνομική πράξη. Η διαμάχη αυτή είναι μια διαστρέβλωση του πραγματικού αρχαίου πολιτισμού, που ξεκινά από το μοντέλο της ξανθιάς ομορφιάς με τα γαλανά μάτια και φτάνει στις αρχαίες πέτρες. Πέτρες ως όπλα φασιστικής ιδεολογίας που γιγαντώνεται, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σ’ ολόκληρο τον κόσμο, και ευνουχίζει τους ανθρώπους, κυρίως τους νέους, όσους λένε «μπορούμε να κάνουμε με διαφορετικό τρόπο θέατρο, έρωτα, ζωή».

• Θα ασκηθούν μηνύσεις από την πλευρά σας;

Θεωρώ ότι ο Ολιβιέ Ζισουά πρέπει να το κάνει, αφού ανέλαβε τα πληρώσει τα τέλη για την ταινία που τελικά δεν είχαμε και η ζημιά είναι μεγάλη. Πρέπει να πω ότι η αστυνομία έκανε καλά τη δουλειά της. Φρόντισε να πάρει τις απολογίες μας, δίνοντάς μας χρόνο για να μπορέσουμε να εκφραστούμε. Ο αξιωματικός στην ανάκριση ήταν εξαιρετικά συμπαθής, προσπαθούσε να κάνει το καλύτερο για μας. Εχω, βέβαια, την εντύπωση ότι είχε εντολή από τον στρατηγό του να κάνει συγκεκριμένες ερωτήσεις και να πάρει συγκεκριμένες απαντήσεις. Τις πήρε. Αλλά αποχαιρετιστήκαμε ως φίλοι. Οταν γίνει η δίκη, δεν ξέρω σε ποια χώρα θα είμαστε, δεν ξέρω αν θα είμαστε ζωντανοί…

• Σε μια παλιά σας συνέντευξη, με αφορμή τις «Βάκχες», αναφερόμενος στην αρχαιολατρία κάποιων συμπατριωτών μου, μου είχατε πει ότι δεν θα ήταν άσχημη ιδέα να μετατραπεί η Ακρόπολη σε εργοστάσιο παραγωγής γερμανικών λουκάνικων…

Δεν το θυμάμαι, αλλά, ναι, μου θυμίζει τον εαυτό μου αυτό που λέτε…

Και ο Ολιβιέ Ζισουά συμπληρώνει: «Τώρα εξηγούνται όλα…».

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Η παράσταση για την οποία προοριζόταν η γυμνή σκηνή

• Ποιο είναι το θέμα της και πώς συνδέεται με το φιλμ που γυρίζατε στην Επίδαυρο;

Θα μπορούσα να σας πω ότι το θέμα είναι «Ο Οδυσσέας και η Κίρκη» ή «Ο πόλεμος της Τροίας» ή «Να ανοίξω το κεφάλι μου και ν’ αφήσω να περπατήσουν οι άνθρωποι μέσα του»… Ας πούμε μια φόρμα υπαίθριου χώρου, σαν να πρόκειται να μας πάρουν το σκαλπ, ώστε να γίνει η σκέψη μας ελεύθερη. Η ταινία αφορά την «Περιφρόνηση» του Μοράβια, διασχίζει την ιστορία του κινηματογράφου και, όλα αυτά, μέσα από το 9ο κεφάλαιο της Οδύσσειας. Η παράσταση δεν θέλω να είναι ούτε θέατρο ούτε κινηματογράφος. Περισσότερο κολάζ προσπαθώ να δημιουργήσω, με πρωταγωνιστές στο φιλμ τους Νικόλ Μερσέ και Φρανσουά Σατό. Ηθελα η παράσταση να παρουσιαστεί και στην Ελλάδα, έχω ήδη προσκαλέσει τον Γιώργο Λούκο στην πρεμιέρα. Κάνω έρευνες σε πολλές τοποθεσίες και χώρες, για να βρεθεί αυτό που θα ενσωματώσω στην παράσταση. Μετά από όλα αυτά που έγιναν, δεν παίρνω το αεροπλάνο για τη Γαλλία. Ταξιδεύω στην Κεφαλονιά, διερευνώντας την παραλία που βγήκε ο Οδυσσέας. Για μένα η ιστορία της Κεφαλονιάς παίζει πολύ σπουδαίο ρόλο και λόγω της σφαγής των Ιταλών από τους Γερμανούς στον πόλεμο. Θα επισκεφτώ, βέβαια, και την Ιθάκη. Το νησί της Κίρκης εικάζεται ότι ήταν πολύ κοντά στην Ιθάκη. Ομως είναι νωρίς, δεν θέλω να πω περισσότερα για την παράσταση.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΓΙΑ ΤΟΝ ΛΑΝΓΚΧΟΦ

Ολιβιέ Ζισουά: Θυμήθηκα τη Μακρόνησο

Ο κινηματογραφιστής Ολιβιέ Ζισουά, σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ για το έργο του Ματίας Λάνγκχοφ, είναι ο σκηνοθέτης του εξαιρετικού ντοκιμαντέρ «Σαν πέτρινα λιοντάρια στην μπασιά της νύχτας», με θέμα τη Μακρόνησο, που βγήκε στις ελληνικές αίθουσες το 2013. Ιδού πώς συνδέει την πρόσφατη εμπειρία του με τον αλήστου μνήμης τόπο εξορίας.

«Είναι μια σύμπτωση, που κατά τη γνώμη μου λέει πολλά. Οι πολιτικοί κρατούμενοι στη Μακρόνησο, στο πλαίσιο της “αναμόρφωσής” τους ήταν αναγκασμένοι να κατασκευάζουν μινιατούρες με Παρθενώνες και άλλα αρχαιοελληνικά αντικείμενα. Και τώρα που ήρθα να κάνω μια ταινία για τον Ματίας Λάνγκχοφ, βρίσκομαι ξανά μέσα στο… θέμα της Μακρονήσου.

»Ο Λάνγκχοφ δεν είναι απλά ένας καλός Ελληνας, αλλά ένας υπερέλληνας, που έχει αφιερώσει τη ζωή του σκηνοθετώντας αρχαίο δράμα σε όλες τις χώρες του κόσμου. Και τώρα που ήρθαμε να μιλήσουμε για το ελληνικό θέατρο, τι μας απαντούν; Οτι είμαστε πάρα πολύ κακοί Ελληνες και μας βάζουν φυλακή. Για μένα το μεγάλο ερώτημα είναι πόσο ορθά και χρήσιμα γίνεται η χρήση των αρχαιολογικών χώρων στην Ελλάδα. Ερώτημα που χρήζει απάντησης».

ΕΛΛΗΝΙΔΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ

Ελένη Γιώτη*: Τεράστια οικονομική και ηθική ζημιά

Η άδεια για τις λήψεις μέσα στο θέατρο, σύμφωνα και με την Ελένη Γιώτη, διευθύντρια παραγωγής στην Ελλάδα για το ντοκιμαντέρ του Ολιβιέ Ζισουά, ελβετική παραγωγή της GoldenEggProduction, συμπεριλάμβανε και τις σκηνές με το περίφημο γυμνό: «Δεν κατατέθηκε κάποιο σενάριο, αλλά η περιγραφή του ντοκιμαντέρ και η άδεια για λήψη κάποιων πλάνων της δεύτερης ταινίας του Λάνγκχοφ. Ετσι λοιπόν δεν μπορεί να ισχύει η κατηγορία ότι κινηθήκαμε με δόλο και παραλείφθηκαν επίτηδες κάποια πλάνα. Η οικονομική και ηθική ζημιά είναι τεράστια. Δύο ταινίες και μια παράσταση βρίσκονται σε πολύ σοβαρό κίνδυνο. Είναι ευνόητο ότι οι καλλιτέχνες δεν γίνεται να μείνουν αδρανείς. Μάλλον θα προβούν σε μηνύσεις, όσο κι αν δεν το επιθυμούν. Δεν υπήρξε κανένας απολύτως κίνδυνος για τον αρχαιολογικό χώρο. Σεβόμαστε τη δουλειά των αρχαιολόγων, αλλά δεν συμφωνούμε ότι η προστασία σημαίνει και απαγόρευση. Αντίθετα, τέτοιες συμπεριφορές εκθέτουν ανεπανόρθωτα τους χώρους και αποτελούν ένδειξη ενός μαύρου εθνικισμού, που ολοένα απλώνεται διατρανώνοντας ότι η πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας αφορά μόνο τους νεοέλληνες. Οτι μόνον εκείνοι γνωρίζουν τι αποτελεί προσβολή και τι επιτρέπεται στον καλλιτέχνη. Και είναι αστείο πραγματικά για έναν τόσο καταξιωμένο δημιουργό όπως είναι ο Ματίας Λάνγκχοφ να μιλάμε για πορνογραφία. Να πρέπει στον 21ο αιώνα να εξηγούμε τη σχέση του γυμνού σώματος με την τέχνη».

*Η σκηνοθέτης Ελένη Γιώτη ήταν συν-σεναριογράφος του ντοκιμαντέρ του Ολιβιέ Ζισουά για την Μακρόνησο.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

«Οι προτάσεις των Βρυξελλών είναι γελοίες»

«Ενώ η Αθήνα δίνει την όψη μιας οποιασδήποτε ευρωπαϊκής πρωτεύουσας, από την άλλη διαπιστώνεις τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης. Η ομορφιά της ζωής σαν να πεθαίνει. Η ελληνική κρίση είναι κρίση της Ευρώπης. Της Γαλλίας και της Γερμανίας και των άλλων ισχυρών, που θέλουν να πληρώσει το τίμημα η Ελλάδα για να μπορώ εγώ να συνεχίζω να ζω με τον ίδιο τρόπο στο Παρίσι… Οι προτάσεις των Βρυξελλών είναι όλες γελοίες. Είναι τρελό να θέλεις να εντάξεις στο ίδιο σύστημα χώρες τόσων διαφορετικών νοοτροπιών. Οταν υπάρχει ένα μικρό σκουληκάκι στο βαρέλι του κρασιού, θα κάνει μια τρύπα και την επομένη το πρωί το βαρέλι θα είναι άδειο. Η ανάγκη για το άλλο, το όχι ίδιο με εμάς, παραμένει. Είμαστε καλά όταν είμαστε καλοί με κάποιον διαφορετικό. Ως δίδυμοι ή κλώνοι δεν έχει πλέον νόημα να συμβιώνουμε».