Της Παρής Σπίνου
Πόσες φορές δεν έχουμε περάσει από την Ομόνοια και την πλατεία Συντάγματος, δεν έχουμε διασχίσει τις κεντρικές λεωφόρους με τις θεόρατες πολυκατοικίες, φτάνοντας στο «Χίλτον» με τρομερό μποτιλιάρισμα! Πράγματα καθημερινά, δεδομένα σήμερα, κάποτε όμως αποτελούσαν τα θαύματα της μοντέρνας πρωτεύουσας -νοσταλγικά προβάλλει στις ταινίες της «Φίνος Φιλμ»- που γεννήθηκε από το οικονομικό «μπουμ» των αθηναϊκών 60ς.
Σήμερα, με την ασφαλή απόσταση των 50 ετών, μια έκθεση έρχεται να επαναπροσεγγίσει και να κεντρίσει τη σκέψη για την περίοδο εκείνη με τις εντυπωσιακές αλλαγές και τις μοναδικές αντιφάσεις. «Αθήνα. Το πνεύμα του ’60: Μια πρωτεύουσα αλλάζει» είναι ο τίτλος της και εγκαινιάζεται τη Δευτέρα στην Ελληνοαμερικανική Ενωση, με την επιμέλεια του δημοσιογράφου και συγγραφέα Νίκου Βατόπουλου. Παρουσιάζονται φωτογραφίες από ιδιωτικά κυρίως αρχεία με χαρακτηριστικές όψεις και τοπόσημα της πρωτεύουσας. Διαφημίσεις καταστημάτων και καταναλωτικών προϊόντων, εξώφυλλα περιοδικών της εποχής («Ρομάντσο», «Εικόνες», «Πάνθεον» κ.λπ.), καρτ ποστάλ, χάρτες, τουριστικά φυλλάδια, γραμματόσημα, πρωτότυπες εκδόσεις, θεατρικά προγράμματα αναπαράγουν το κλίμα της δεκαετίας του ’60 στην Αθήνα. Από το αρχιτεκτονικό σκηνικό και την κοινωνική σύνθεση μέχρι τον διεθνή προσανατολισμό της.
Είναι μια εποχή που η πρωτεύουσα βιώνει πρωτόγνωρες αλλαγές σε ραγδαίους ρυθμούς. Ψηλώνει με πολυκατοικίες, εξαπλώνεται, υποδέχεται εσωτερικούς μετανάστες. Ο πληθυσμός της πλησιάζει τα 2 εκατ. Οι βασικές αρτηρίες γεμίζουν τροχοφόρα, οι κεντρικές πλατείες επανασχεδιάζονται, η Ομόνοια αποκτά σιντριβάνι, ο Ιλισός καλύπτεται.
«Η ανοικοδόμηση στεγάζει τους νέους κατοίκους, δημιουργεί και συντηρεί επαγγέλματα, αλλοιώνει την ιστορική φυσιογνωμία της πρωτεύουσας, αλλά παράλληλα συμβάλλει και στον εκσυγχρονισμό της καθημερινότητας και την εδραίωση της Αθήνας ως μητρόπολης» μας λέει ο Ν. Βατόπουλος, που έχει προσφέρει το αρχείο του για την έκθεση. «Ερασιτεχνικές φωτογραφίες από μπαλκόνια με θέα ανεγειρόμενες πολυκατοικίες είναι κάτι σύνηθες, όπως και η αντίληψη ότι η Αθήνα φορτώνεται μεν προβλήματα, αλλά αυτό είναι απλώς το κόστος της προόδου».
Μικρές επαναστάσεις συμβαίνουν στη ζωή των νέων πρωτευουσιάνων, που αρχίζουν να γνωρίζουν τα σουπερμάρκετ, τον στιγμιαίο καφέ, τα αντιηλιακά, ενώ εξοπλίζουν τα διαμερίσματά τους με ηλεκτρικές συσκευές. «Εως το 1966, που κάνει την εμφάνισή του το πρώτο πειραματικό σήμα του ΕΙΡ, το περίπτερο είναι ο απόλυτος «καθεδρικός ναός» της πληροφόρησης, μαζί φυσικά με το ραδιόφωνο. Τα πρώτα οργανωμένα κύματα τουριστών κάνουν την άφιξή τους, όμως και οι Αθηναίοι ενδιαφέρονται για ταξίδια και διακοπές. Οι δε οικογενειακές έξοδοι την Κυριακή για φαγητό στα κοντινά προάστια αποτελούν τελετουργία.
Η νέα αστική κοινωνία αυτοπροσδιορίζεται ως «μοντέρνα» και αισθάνεται ρήγμα ακόμη και με την πρώτη μεταπολεμική γενιά. Παράλληλα ζει μια καλλιτεχνική άνθηση, με πνευματικά περιοδικά, εικαστική κίνηση, θέατρο, κινηματογράφο και μουσική. Οι πρώτες μπουάτ κάνουν την εμφάνισή τους και τα «Αστέρια» στη Γλυφάδα συγκεντρώνουν τη χρυσή νεολαία. Στο Φεστιβάλ Αθηνών εμφανίζονται κάθε καλοκαίρι μεγάλα ονόματα της τέχνης, που προκαλούν και την αντίστοιχη κοσμική κίνηση. Αστέρες του κινηματογράφου φωτογραφίζονται στην Ακρόπολη, το Σούνιο ή την Υδρα».
Εχοντας μεγαλώσει στο κέντρο της Αθήνας τη δεκαετία του ’60, ο Ν. Βατόπουλος υπογραμμίζει ότι η έκθεση είναι δειγματοληπτική, προσφέρει μια αύρα εποχής και στόχος είναι να συμβάλει σε δημόσιο διάλογο που θα βοηθήσει την αυτογνωσία μας. «Αυτό που με ελκύει στο να ξαναδώ τη δεκαετία του 1960 είναι οι βαθιές της αντιφάσεις» τονίζει. «Σήμερα προβάλλονται εντυπωσιακές οι επιδόσεις εκείνων των χρόνων σε ό,τι είχε να κάνει με την οικονομική επιτάχυνση, αλλά και την πνευματική αναγέννηση έως τη δικτατορία. Η Αθήνα μεταμορφώθηκε χάρη σε μια σειρά παραγόντων: εσωτερική μετανάστευση, οικοδομή, επενδύσεις, αλυσίδα παραγωγής, τουρισμός. Η αντίφαση είναι ότι όλη αυτή η ανάταση συνέβη με κόστος στο ιστορικό αποτύπωμα της πόλης, αλλά και αυτή η ανάγνωση είναι μονοσήμαντη. Εγιναν σαφώς τραγικά λάθη στην πρόβλεψη και στην προστασία, αλλά υπήρχε και ένα πολύ θετικό αντίβαρο. Αυτό πήγαζε από τη δύναμη που δίνει η πίστη στο αύριο. Ακριβώς στον αντίποδα του σήμερα. Εκείνα τα χρόνια είχαν έντονο το στοιχείο της μεταβολής. Είναι μια λέξη-κλειδί. Από το 1955 ώς το 1965, η αθηναϊκή κοινωνία άλλαξε δέρμα, ρυθμό και προσανατολισμό. Πιστεύω ότι δεν έχουμε ακόμη μελετήσει ποια ακριβώς ήταν τα καύσιμα εκείνης της εποχής».
INFO: Γκαλερί Κένεντι Ελληνοαμερικανικής Ενωσης (Μασσαλίας 22, Κολωνάκι, τηλ.210-3680052). Εγκαίνια 3/11, στις 20.30. Διάρκεια μέχρι 13/12. Στις 21/11 (19.00) ο Ν. Βατόπουλος θα μιλήσει με θέμα «Η Αθήνα της δεκαετίας του 1960» και στις 5/12 (19.30) θα ξεναγήσει το κοινό στην έκθεση.
