Του Μπάμπη Μιχάλη

 

Δύο ημέρες μετά την απόφαση της αμερικανικής Fed να τερματίσει το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, την περασμένη Παρασκευή η Τράπεζα της Ιαπωνίας (BOJ) ανακοίνωσε αιφνιδιαστικά τη μεγέθυνση του δικού της αντίστοιχου προγράμματος αγοράς ομολόγων του ιαπωνικού Δημοσίου από τα 60-70 τρισ. γεν στα 80 τρισ. γεν ή 721 δισ. $ ετησίως.

 

Η κίνηση της Κεντρικής Τράπεζας της Ιαπωνίας έπεσε σαν μάννα εξ ουρανού για τις αγορές. Το Χρηματιστήριο του Τόκιο σημείωσε άνοδο 4,8%, στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 7 ετών, στην Ευρώπη οι μεγάλες αγορές σημείωσαν τη μεγαλύτερη ημερήσια άνοδό τους για φέτος, ενώ στη Νέα Υόρκη οι δείκτες Dow Jones και S&P 500 εκτοξεύτηκαν σε νέα ιστορικά ρεκόρ.

 

Από την άλλη πλευρά όμως η κίνηση αυτή ήταν και μια προειδοποίηση για το πόσο δύσκολη και σύνθετη μπορεί να είναι η προσπάθεια εξόδου της παγκόσμιας οικονομίας από το τούνελ του αποπληθωρισμού, στο οποίο φαίνεται ότι βυθίζεται σιγά σιγά.

 

Από τις αρχές του 2013 η κυβέρνηση του Σίνζο Αμπε αγωνίζεται με επιθετικά μέτρα να βγάλει την ιαπωνική οικονομία από τη μακροχρόνια περίοδο της στασιμότητας και των πτωτικών τιμών, που ξεκίνησε μετά το σκάσιμο της φούσκας μετοχών και ακινήτων στις αρχές της δεκαετίας του ’90.

 

Πρόσωπο-κλειδί

 

Μέρος αυτής της στρατηγικής αποτέλεσε η επιλογή του Χαρουχίκο Κουρόντα στη θέση του κεντρικού τραπεζίτη και η υπόσχεσή του για άνοδο του πληθωρισμού στο 2%. Οι προσπάθειες κυβέρνησης και Κεντρικής Τράπεζας στέφθηκαν αρχικά από κάποια επιτυχία, άρχισαν όμως να βυθίζονται σε τέλμα νωρίτερα φέτος -με πτώση της κατανάλωσης και των αναπτυξιακών ρυθμών- όταν αποφασίστηκε η αύξηση του φόρου κατανάλωσης.

 

Ανάλογη πολιτική αγοράς ομολόγων και άλλων τίτλων, που τροφοδότησε το χρηματοπιστωτικό σύστημα με ρευστότητα μεγαλύτερη των 3 τρισ. δολαρίων, ακολούθησε τα τελευταία χρόνια και η αμερικανική Fed. Ολοκληρώνοντας την πολιτική αυτή την περασμένη Τετάρτη, η Fed υπερηφανεύτηκε ότι οδήγησε σε τόνωση της οικονομίας και μείωση της ανεργίας – στο 5,9% από 8,1%.

 

Ωστόσο, αρκετοί οικονομολόγοι θεωρούν τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής κατώτερα των προσδοκιών, αφού η ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας παραμένει ακόμη (6 χρόνια αφότου η Fed ξεκίνησε τις αγορές) αβέβαιη. Οι οικονομολόγοι αναρωτιούνται μάλιστα αν η χορήγηση περισσότερου χρήματος στο χρηματοπιστωτικό σύστημα αποτελεί τελικά τη λύση στο πρόβλημα, όταν η καταναλωτική εμπιστοσύνη συνεχίζει να επιδεινώνεται και η ζήτηση παραμένει αναιμική.

 

Ο προβληματισμός αυτός δεν αφορά βέβαια μόνο την Τράπεζα της Ιαπωνίας και τη Fed αλλά και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία πιέζεται έντονα τον τελευταίο καιρό από τις δυνάμεις της αγοράς προκειμένου να προχωρήσει σε ανάλογες κινήσεις ποσοτικής χαλάρωσης.

 

Πολύ λίγα, πολύ αργά

 

Αυτό που διαφαίνεται όμως όλο και πιο καθαρά στον ορίζοντα είναι ότι οι προσπάθειες των Κεντρικών Τραπεζών να τονώσουν με τη χορήγηση περισσότερου και φτηνότερου χρήματος την ανάπτυξη στην οικονομία δεν επαρκεί. Η ποσοτική χαλάρωση έφερε ρεκόρ στα Χρηματιστήρια και αμύθητα πλούτη στους δισεκατομμυριούχους επενδυτές, δεν έφερε όμως περισσότερες και ποιοτικότερες θέσεις εργασίας, υψηλότερες αμοιβές και μεγαλύτερη κατανάλωση, υψηλότερη ζήτηση, ανάπτυξη.

 

Η ευθύνη τόσο των κεντρικών τραπεζιτών για τη σκοπιμότητα εφαρμογής αυτής της πολιτικής και την αποτυχία της όσο και των κυβερνήσεων για την άρνησή τους να προχωρήσουν σε σοβαρές πολιτικές δημοσιονομικής επέκτασης είναι τεράστια.