Του Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή

Δεν είναι σπάνιο να διαρρέουν εισηγήσεις, αναφορές και σχέδια δράσης από το μέγαρο Μαξίμου, έργα συμβούλων και ειδικών του πρωθυπουργικού περιβάλλοντος. Θα υποτεθεί εδώ πως οι διαρροές στηρίζονται σε καλές προθέσεις. Στηρίζονται δηλαδή στην απόδειξη ότι παράγονται ιδέες, προβάλλονται σκέψεις και καταγράφονται στρατηγικές για την πρόοδο της χώρας σε τομείς προτεραιότητας της οικονομίας, της κοινωνίας, του πολιτισμού. Αν η στατιστική προσφέρει κάποια ένδειξη αξιολόγησης αυτών των εγγράφων, δεν είναι δύσκολο να προσέξει κανείς πως οι ελλείψεις τους είναι μεγάλες και το περιεχόμενό τους άσαρκο, βαρετό και ανέλπιδο. Να μερικές ουσιώδεις ελλείψεις: η δομή του κειμένου δεν έχει λογική συνοχή, αφού η αρχή ξεκινάει από το συμπέρασμα και το τέλος επανέρχεται στο συμπέρασμα με προσθήκες ή βελτιώσεις. Η γλώσσα του κειμένου, όταν δεν στρεβλώνεται από το μακροπερίοδο των φράσεων, έχει αποχρώσεις κηρύγματος από άμβωνος και, ιδιαιτέρως δυσάρεστο, στηρίζεται στην πάγια απολογία ότι αυτό που δεν έγινε τότε, αλλά διορθώνεται τώρα (και, ακόμα χειρότερο, έχει πια διορθωθεί διά παντός περίπου!) αποτελεί δέσμευση και όρκο σχεδόν για το μέλλον. Λες και η βεβαιότητα του μέλλοντος τελεί υπό τον αμετακίνητο Θεό της Ελλάδας. Χαρακτηριστικό είναι πως οι αριθμοί λείπουν, εκεί όπου είναι απαραίτητοι, όπως π.χ. για το εκτιμώμενο κόστος προτεινόμενων δράσεων, για τις πηγές χρηματοδότησης (εθνικές, ιδιωτικές, ευρωπαϊκές), την αναμενόμενη κατανομή τους, τον χρονισμό τους, την καταβολή τους. Εκεί όπου εμφανίζονται αριθμοί, περιορίζονται, στην καλύτερη περίπτωση, στα έτη 2010, 2011 και 2012, χωρίς να υπάρχει μια υπόθεση –έστω– της εξέλιξής τους κατά τα επόμενα δύο έτη. Ταυτοχρόνως, εκεί όπου διασταυρώνονται αριθμοί, γίνεται προβολή τους στο μέλλον (ώς το 2020), δίχως αναφορά στις πιθανές ευαισθησίες τέτοιας προβολής ούτε στους πιθανούς κινδύνους που προβλέπονται σε δημοσιευμένες εκθέσεις ευρωπαϊκών και διεθνών οργανισμών.

Αν παραμείνουμε στην άποψη ότι οι καλές προθέσεις δεν αμφισβητούνται, αν οι ελλείψεις που αναφέρθηκαν δεν είναι επιτέλους για θάνατο και μπορούν να διορθωθούν, τα κείμενα του πρωθυπουργικού περιβάλλοντος είναι εμφανώς πολιτικές εξαγγελίες, προσφιλείς στα κομματικά συναπαντήματα. Πάει να πει πως η πιθανότητα διόρθωσής τους είναι περιορισμένη, επειδή απαιτείται απόσταση παιδείας, η οποία, αν δεν λείπει τελείως, είναι καχεκτική και έχει φυλλορροήσει. Ωστόσο, αν θελήσει κάποιος να συστήσει μια σύντομη βελτίωση, δεν έχει παρά να προτείνει τον μπούσουλα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που ορίζει τον πίνακα περιεχομένων, τους τίτλους των κεφαλαίων, ακόμα και τον αριθμό των σελίδων ανά κεφάλαιο σε μελέτες, αναφορές και έγγραφα προς δημοσίευση. Μπορεί το ευρωπαϊκό συνονθύλευμα να έχει τα χάλια του, έχει πάντως το λούστρο μιας παιδείας που υπολογίζει στην κατανόηση των λόγων της. Αν αυτή η κατανόηση δεν ήταν τόσο εύκολη, δεν θα πρόσφερε την ικανοποίηση να γνωρίζουμε τον ποιητή και να του ζητάμε εξηγήσεις, για τις οποίες υπάρχει διαδικασία υποβολής του αιτήματος και διαδικασία απάντησης εντός συγκεκριμένου χρόνου.

Ας πούμε πως αυτά που γράφει το πρωθυπουργικό περιβάλλον είναι προς εσωτερική διανομή, κατανάλωση, κουβέντα και πως ο πτωχός χρειάζεται χρόνο για να κατανοήσει το πτωχόν του έργου του. Τα πράγματα καθίστανται σοβαρά όταν κείμενα σχεδιασμού στρατηγικής γράφονται στα αγγλικά και προσφέρονται ως δείγματα αποφάσεων σε αρεστές ή δυσάρεστες ευρωπαϊκές προσωπικότητες (στους δανειστές, δηλαδή). Σε έναν κόσμο «πολιτικής ορθότητας», οι λεκτικές αποχρώσεις της γραπτής αγγλικής αποκαλύπτουν, όσο και κρύβουν, δράσεις που οφείλουν να μην ενοχλούν, ώστε να είναι συναινετικές. Ενα παράδειγμα μπορεί να μην αρκεί, αλλά δείχνει γλωσσική ανεπάρκεια, που υποψιαζόμαστε πως είναι συνήθης. Οταν λοιπόν παραδίδουμε κείμενο αρκετών σελίδων σε κορυφαία ευρωπαϊκή προσωπικότητα για να τονίσουμε ότι πρόκειται να δώσουμε βαρύτητα στον πολιτισμό μας και στην πολιτιστική κληρονομία μας, ο τίτλος «Exploitation of cultural heritage» είναι επιεικώς απαράδεκτος. Δεν «εκμεταλλευόμαστε» τον πολιτισμό μας: τον αξιοποιούμε, τον αναδεικνύουμε. Η ευρωπαϊκή άποψη χρησιμοποιεί τον όρο «valorization» συνοδευόμενο από επεξηγήσεις, όπως «upgrade» («αναβάθμιση»). Το πρωθυπουργικό γραφείο έχει άμεση ανάγκη «επιμελητή κειμένων» στην ελληνική και αγγλική. Αυτό λέγεται «editor».