«Μεγαλώνοντας σ' ένα αλλοτριωτικό πλαίσιο έχουμε αποκτήσει “αποσκευές”, όπως η άγνοια, η ανασφάλεια και οι προκαταλήψεις που μάς εμποδίζουν να κατακτήσουμε την αυτοδιαχείριση. Αυτό όμως δεν αποτελεί λόγο για να μην προχωρήσουμε μπροστά, κατανοώντας τις ατέλειες και τις αποτυχίες μας». Με τα λόγια αυτά ο Αμερικανός διανοητής και ακτιβιστής περιγράφει τη φιλοσοφία της προσπάθειας που έχουν αναλάβει με τον Νόαμ Τσόμσκι και άλλους συντρόφους τους για τη συγκρότηση μιας διεθνούς Οργάνωσης με στόχο την αυτοδιαχείριση.

 

Συνέντευξη στον Τάσο Τσακίρογλου

 

- Η Συμμετοχική Οικονομία (Participatory Economics-PARECON) αποτελεί ένα νέο μοντέλο για το μέλλον;

 

^[1]Ναι. Η Συμμετοχική Οικονομία έχει στόχο να αντικαταστήσει τον καπιταλισμό και τον σοσιαλισμό του 20ού αιώνα. Θεσμοί-κλειδιά που την αποτελούν είναι τα αυτοδιαχειριζόμενα συμβούλια των εργαζομένων και των καταναλωτών και ένας νέος καταμερισμός εργασίας που αποκαλείται «σύνθεση ισορροπημένης εργασίας». Σύμφωνα μ' αυτόν, γίνεται για όλους μια δίκαιη κατανομή αυξομείωσης καθηκόντων και αμοιβής περισσότερο ανάλογα με τον χρόνο, τη δυσκολία και την πίεση της εργασίας, παρά με την ιδιοκτησία, την εξουσία ή ακόμα και την παραγωγικότητα. Τέλος, υπάρχει ένας νέος τρόπος συλλογικής και συνεργατικής διαπραγμάτευσης των οικονομικών αποτελεσμάτων, η οποία ονομάζεται «συμμετοχικός σχεδιασμός». Μέσω αυτών των επιλογών, η Συμμετοχική Οικονομία επιτυγχάνει την αταξικότητα, εξαλείφοντας όχι μόνο το «μονοπώλιο της ιδιοκτησίας» στα μέσα παραγωγής, σύμφωνα με το οποίο η τάξη των καπιταλιστών τοποθετείται πάνω από τους εργαζόμενους, αλλά και το «μονοπώλιο της ανάθεσης καθηκόντων» που συνεπάγονται αυτοπεποίθηση, γνώση, πρόσβαση στην καθημερινή λήψη αποφάσεων, στις κοινωνικές επαφές κ.λπ., το οποίο εγκαθιστά αυτό που ονομάζω «τάξη-συντονιστή» πάνω από τους εργαζόμενους.

 

- Είναι δυνατόν να επιτευχθούν η «άμεση δημοκρατία» και η «αυτοδιαχείριση» σε ένα κοινωνικό περιβάλλον πολιτικής αλλοτρίωσης και πολιτικού αυταρχισμού;

 

Πρόκειται για μια δύσκολη και εξαιρετικά σημαντική ερώτηση. Εάν εννοείτε αν μπορούμε να πετύχουμε πλήρη και ολοκληρωμένη αυτοδιαχείριση, έτσι όπως ίσως θα τη γνωρίσουμε σε μια μελλοντική κοινωνία που θα είναι δομημένη με τρόπο που θα δώσει αυτό το επιθυμητό αποτέλεσμα, τότε η απάντηση είναι, δυστυχώς, «όχι». Η πραγματικότητα της σύγχρονης ζωής μπαίνει στη μέση με δύο τρόπους. Πρώτον, κάτι που φυσικά έχει υπογραμμιστεί συχνά, είναι η ανελέητη, αμείλικτη και καταπιεστική συμπεριφορά των σύγχρονων ελίτ που υπερασπίζονται τον εαυτό τους και οι δυσκολίες να την αντιμετωπίσεις. Αλλά, δεύτερον, και, όπως πιστεύω, το δυσκολότερο από τα δύο προβλήματα, είναι και οι δικές μας ανεπάρκειες. Είναι το γεγονός πως έχοντας μεγαλώσει σε ένα αλλοτριωτικό πλαίσιο, έχουμε αναπτύξει συνήθειες, ανασφάλειες, άγνοια, προκαταλήψεις και πολλά άλλα, τα οποία δεν θα υπάρχουν σε μια πραγματικά αυτοδιαχειριστική ανατροφή μας. Ολες αυτές, λοιπόν, οι «αποσκευές» μας καθιστούν τη συμμετοχή μας σε μια πλήρως επιτυχή και συνειδητή αυτοδιαχειριστική προσέγγιση πολύ δύσκολη. Στην πραγματικότητα, όπως υπονοεί και η ερώτησή σας, δεν είμαστε άτομα προετοιμασμένα και πλήρως ικανά να κατακτήσουμε την αυτοδιαχείριση τώρα. Αλλά η σκληρή αλήθεια ότι δεν μπορούμε ακόμα να επιτύχουμε μια πλήρη αυτοδιαχείριση και να κατακτήσουμε μια κατάσταση σοφίας, δεν αποτελεί λόγο για να μην προσπαθούμε για μια σημαντική βελτίωση σε σχέση με τα σημερινά πρότυπα, κινούμενοι έτσι προς τον τελικό μας στόχο. Πιστεύω ότι πρέπει να έχουμε επίγνωση ότι πρέπει να κινηθούμε προς τα μπρος, κατανοώντας ότι θα υπάρξουν ατέλειες και αποτυχίες, μάχες και απογοητεύσεις. Πρέπει να είμαστε έτοιμοι, καθώς προχωράμε, να καλλιεργήσουμε, να αντέξουμε και να ξεκαθαρίσουμε τις επιπτώσεις των ατελειών μας χωρίς αλληλοκατηγορίες. Και αυτό δεν είναι κάτι το αδύνατο. Είναι ουσιώδες.

 

- Πώς μπορούμε να συνδυάσουμε το όραμα της Συμμετοχικής Οικονομίας για μια αταξική και αυτοδιαχειριζόμενη κοινωνία με τα καθήκοντα του σήμερα, δηλαδή με κάποια «μεταβατικά» αιτήματα;

 

Το να έχει κάποιος ένα όραμα για την οικονομία τού επιτρέπει να γνωρίζει τι σημαίνει να ενσωματώνεις τους σπόρους τού μέλλοντος στο παρόν, με το να κάνεις αυτούς τους σπόρους ορατούς. Μπορούμε να θέτουμε αιτήματα που ανακουφίζουν τον πόνο και τα δεινά τού «τώρα», αλλά αυτό οδηγεί επίσης στις δομές του μέλλοντος, όπως κάνουν οι «συνθέσεις ισορροπημένης εργασίας», η πραγματικά δίκαιη αμοιβή ή η αυτοδιαχείριση. Αυτό δεν επηρεάζει μόνο το πώς μιλάμε για τα πράγματα, αλλά και τους μακροπρόθεσμους στόχους μας. Επίσης το τι επιδιώκουμε να κερδίσουμε σήμερα και το πώς συγκροτούμαστε, έτσι ώστε οι οργανώσεις μας να είναι προετοιμασμένες για να δώσουν τη μάχη και να κερδίσουν την κοινωνία που θέλουμε.

 

- Μπορεί η Συμμετοχική Οικονομία να θέσει ένα τέλος στις καταστροφικές αποτυχίες και στις αδικίες του καπιταλισμού της αγοράς;

 

Η απανθρωποποίηση οφείλεται στις συνθήκες [κοινωνικής] αδικίας, στην ανισοκατανομή του πλούτου και στις περιορισμένες επιλογές ζωής. Γι' αυτούς τους λόγους μέχρι σήμερα οι άνθρωποι διαρκώς «μαδούν» ο ένας τον άλλο, οι αποφάσεις λαμβάνονται από ελάχιστους εις βάρος των πολλών, οι στραβές επιλογές συντηρούν την ταξική ιεραρχία, τη σεξιστική και ρατσιστική βία, την καταστροφή του περιβάλλοντος και άλλες πολλές αρνήσεις των ανθρωπίνων δυνατοτήτων. Ετσι, λοιπόν, η απάντηση είναι «ναι», η συμμετοχική οικονομία μπορεί να τα υπερβεί όλα αυτά. Όχι μόνο υποσχόμενη ότι θα το κάνει ή επιθυμώντας να το κάνει, αλλά διαθέτοντας θεσμούς οι οποίοι κυριολεκτικά αποκλείουν τέτοια αρνητικά αποτελέσματα. Την ίδια στιγμή αυτοί οι θεσμοί διευκολύνουν τους ανθρώπους να παράγουν για ατομικές και κοινωνικές ανάγκες, ενώ γεννούν αλληλεγγύη, διασφαλίζουν την ποικιλομορφία, σέβονται το περιβάλλον και διευκολύνουν την αυτοδιαχείριση. Επίσης, εξαλείφουν τη βάση για ταξικές διαιρέσεις και ταξική κυριαρχία, καθώς και για κάθε μη δίκαιο καταμερισμό ανταμοιβών και βαρών.

 

- Πώς βλέπετε τα αιτήματα κοινωνικών κινημάτων όπως το Occupy Wall Street στις ΗΠΑ και στο Λονδίνο ή τους Αγανακτισμένους στην Ισπανία και την Ελλάδα;

 

Νομίζω ότι στο μεγαλύτερο μέρος τους δεν είχαν κοινά αιτήματα. Περισσότερο διαδήλωσαν την ανάγκη για αλλαγή και, σε ορισμένες περιπτώσεις, παρουσίασαν σημαντικά σχέδια γι' αυτήν. Πιστεύω ότι όλ' αυτά είναι πολύ καλά και νομίζω πως εάν η ιδέα της συμμετοχικής οικονομίας έβρισκε πλατιά υποστήριξη σε τέτοιες συλλογικότητες, αυτό θα προωθούσε όχι μόνο ένα κοινό όραμα, αλλά και ένα κοινό πρόγραμμα για το παρόν.

 

- Σε τι διαφέρει η Διεθνής Οργάνωση για τη Συμμετοχική Κοινωνία (IOPS) από άλλες λεγόμενες επαναστατικές οργανώσεις;

 

Η IOPS, η οποία είναι πολύ καινούργια και δεν έχει σταθεί ακόμα στα πόδια της, δεν ανακηρύσσει κάποια μοναδική πλευρά της ζωής σε ανώτερη από τις άλλες, αλλά αντίθετα θεωρεί όλα τα θέματα του φύλου, της φυλής, της εξουσίας, της οικονομικής τάξης, της οικολογίας και των διεθνών σχέσεων ως κεντρικά και αλληλοκαθοριζόμενα. Αναλαμβάνει καθαρές οραματικές δεσμεύσεις που αφορούν όλους αυτούς τους τομείς της ζωής ως μέρος του τρόπου με τον οποίο προσδιορίζεται. Αντιλαμβανόμαστε αυτή την οργάνωση ως μια οντότητα που σέβεται, χαίρεται και επωφελείται από τις εσωτερικές της διαφωνίες και δεν διασπάται κάθε φορά που αυτές προκύπτουν. Και, πρωτίστως, την αντιλαμβανόμαστε ως κάτι που προσφέρει μια εμπειρία αυτοδιαχείρισης σε όλους τους συμμετέχοντες, τόσο στα παραρτήματά της όσο και στα ατομικά μέλη της, έτσι ώστε οι άνθρωποι να έχουν λόγο στις αποφάσεις που τους επηρεάζουν. H IOPS βρίσκεται ακόμα μακριά από την πλήρη ανθοφορία της, αλλά νομίζω ότι υπόσχεται πως θα είναι κάτι εντελώς νέο.

 

.…………………………………………………………………..

 

Ποιος είναι

 

Ο Μάικλ Αλμπερτ είναι Αμερικανός οικονομολόγος και ακτιβιστής, γεννημένος το 1947. Τη δεκαετία του 1970 συμμετείχε στο κίνημα κατά του πολέμου στο Βιετνάμ, ενώ είναι από τους συνιδρυτές του διεθνούς εναλλακτικού ιστότοπου Znet (http://www.zcommunications.org/znet). Μαζί με τον Νόαμ Τσόμσκι, τη Βαντάβα Σίβα και τον Τζον Πίλτζερ έχουν δημιουργήσει από τον Ιανουάριο του 2012 τη Διεθνή Οργάνωση για μια Συμμετοχική Κοινωνία (IOPS- http://www.iopsociety.org/) με παραρτήματα σε 98 χώρες. Ολοι τους χρησιμοποιούν τη «συμμετοχική οικονομία» ως έναν όρο που υποδηλώνει μια νέου τύπου μετα-καπιταλιστική αυτοδιαχειριζόμενη οικονομία. Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του «Η πραγμάτωση της ελπίδας», εκδ. ΚΨΜ και «ΠΑΡΕΚΟΝ: Η ζωή μετά τον καπιταλισμό», εκδ. «Παρατηρητής».