Εδώ και 7 χρόνια τουλάχιστον, το κτίριο παραμένει κλειστό και αφήνεται να ερημώσει. Ούτε άσυλο ούτε θεραπευτήριο. Μόνο τιτιβίσματα πουλιών που βρίσκουν καταφύγιο για να χτίσουν τις φωλιές τους

 

Tου Κώστα Ζαφειρόπουλου  φωτ. Μάριος Βαλασόπουλος

 

^[1]Βοτανικός. Κάτω από τις γραμμές, συνοικία του Αγίου Δανιήλ. Εγκαταλελειμμένα μαγαζιά, ερειπωμένες πολυκατοικίες, κλειστές βιοτεχνίες, μερικά παρακμιακά συνεργεία αυτοκινήτων. Οδός Πέλλης. Αριθμός 9. Στη γωνία της συμβολής δύο ήσυχων πεζοδρόμων αντικρίζεις ένα καλοσυντηρημένο διώροφο κτίριο με εσωτερική αυλή: Ασυλο αστέγων «H ΦΙΛΟΞΕΝΟΣ ΣΤΕΓΗ»

 

Κλειστό με λουκέτο.

 

Αν πληκτρολογήσεις «Ασυλο Αστέγων» στο google, θα εντοπίσεις ότι υπάρχει μια μη κυβερνητική οργάνωση με την ίδια επωνυμία, η οποία έχει έδρα το κτίριο στην οδό Πέλλης 9 στον Βοτανικό. Υπάρχει και τηλέφωνο, το οποίο φυσικά είναι νεκρό.

 

Ρωτήσαμε τον Δήμο Αθηναίων, το υπουργείο Υγείας, το υπουργείο Εργασίας, τις μη κυβερνητικές οργανώσεις που ασχολούνται με τους αστέγους. Κανείς τους δεν γνωρίζει την ύπαρξη του ούτε σε ποιον ανήκει.

 

Οι γείτονες θυμούνται ένα θεραπευτήριο που φιλοξενούσε καθημερινά έως το 2005 πάνω από 20 παιδιά με χρόνιες παθήσεις, ενώ οι πιο παλιοί μιλούν για έναν χώρο που στέγαζε αστέγους μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ’90. Η μαρμάρινη επιγραφή στην είσοδο γράφει «Ασυλο αστέγων 1904. Υπό την υψηλήν προστασίαν της Βασιλόπαιδος Μαρίας»!

 

Το «Ασυλο Αστέγων» ιδρύθηκε το 1904 χάρη στη χρηματοδότηση της Φανής Χ. Τυπάλδου–Πρετεντέρη. Ηταν ένα ευρύχωρο οίκημα δεκατριών δωματίων με 40 κλίνες. Οι άστεγοι πλήρωναν το ευτελές ποσό της μιας δεκάρας για να κοιμηθούν τη νύχτα. Ομως η φιλοξενία ήταν προσωρινή. Μπορούσαν να κοιμηθούν στο ίδρυμα μόνο για οκτώ νύχτες. Τη διεύθυνση του ασύλου είχε αναλάβει ο φιλανθρωπικός σύλλογος «Η περίθαλψις» (εφημερίδα «ΣΚΡΙΠ», φύλλο της 27ης Ιανουαρίου 1908).

 

Στην Αθήνα των αρχών του 20ού αιώνα η ελληνική κοινωνία αντιμετώπιζε ανάλογο πρόβλημα με τους αστέγους. Η χώρα βίωνε τον Διεθνή Οικονομικό Ελεγχο και μεγάλο μέρος των κρατικών εσόδων είχε δεσμευτεί. Οι άστεγοι της πρωτεύουσας κατά τους θερινούς μήνες κοιμούνταν στα παγκάκια του Εθνικού Κήπου ή του Ζαππείου ή μέσα σε καροτσάκια παντοπωλείων που δένονταν τη νύχτα μπροστά στα καταστήματα. Κατά τους χειμερινούς μήνες έβρισκαν καταφύγιο στα υπόγεια των αστυνομικών τμημάτων, σε ανεγειρόμενες οικοδομές ή σε σπήλαια γύρω από την Ακρόπολη. Πολλοί από αυτούς έχαναν τη ζωή τους εξαιτίας του ψύχους. Η διεύθυνση του ασύλου της εποχής δεν υποστηρίχτηκε οικονομικά από το κράτος. Παρ’ όλες τις δυσχέρειες το ίδρυμα όμως επιτέλεσε σημαντικό έργο. Σύμφωνα με την ετήσια λογοδοσία που έκανε το διοικητικό συμβούλιο του «Ασύλου Αστέγων», το 1910 στεγάστηκαν σ’ αυτό 3.600 άποροι (εφημερίδα «ΣΚΡΙΠ», φύλλο της 30ής Απριλίου 1911).

 

Το 1909 δραστηριοποιήθηκε και ο Δήμος Αθηναίων για να δημιουργήσει ανάλογο ίδρυμα. Τότε ο ομογενής εξ Αιγύπτου Σ. Αχιλλόπουλος έστειλε στον δήμαρχο Αθηναίων Σπύρο Μερκούρη το τεράστιο για την εποχή ποσό των 10.000 δραχμών, για να το διανείμει κατά την εκτίμησή του στους φτωχούς της πόλης. Ομως ο δήμαρχος το κατέθεσε στην Τράπεζα Αθηνών, για να χρησιμοποιηθεί μαζί με άλλα ποσά που είχαν κατατεθεί εκεί για την ίδρυση δημοτικού ασύλου αστέγων (εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ», φύλλο της 1ης Νοεμβρίου 1909).

 

Το 1919, παρά το γεγονός ότι η χώρα αντιμετώπιζε και τότε πολλά προβλήματα λόγω των πολεμικών περιπετειών που είχαν προηγηθεί (Βαλκανικοί πόλεμοι 1912–1913, Εθνικός Διχασμός 1915–1917, συμμετοχή στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο), η κυβέρνηση Ελ. Βενιζέλου προσπάθησε να αντιμετωπίσει το ζήτημα των αστέγων. Το υπουργείο Περιθάλψεως (!) σε συνεννόηση με το υπουργείο Εσωτερικών έδωσε εντολή στις κατά τόπους αστυνομικές αρχές να μαζέψουν τους επαίτες και να φροντίσουν για τη στέγασή τους σε διάφορα ιδρύματα της περιοχής τους (εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ», φύλλο της 23ης Ιανουαρίου 1919).

 

Σε μια άλλη μαρμάρινη επιγραφή διαβάζουμε: «1997. ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΘΗ ΜΕ ΧΡΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ. Γ' ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΡΙΟ ΑΘΗΝΩΝ».

 

Εδώ και 7 χρόνια τουλάχιστον το κτίριο παραμένει κλειστό και αφήνεται να ερημώσει. Ούτε άσυλο ούτε θεραπευτήριο. Mόνο τιτιβίσματα πουλιών που βρίσκουν καταφύγιο για να χτίσουν τις φωλιές τους. Σήμερα το κτίριο υπάγεται στο υπουργείο Εργασίας και Πρόνοιας, μόνο που δεν υπάρχει κανένα αρμόδιο τμήμα καταγραφής του μητρώου ακινήτων.

 

Η Αθήνα βρίθει άδειων κουφαριών που ανήκουν στο ελληνικό Δημόσιο και παραμένουν κενά εδώ και χρόνια. Οι σημερινές μνημονιακές κυβερνήσεις απασχολημένες «με τη σωτηρία της χώρας» δεν κάνουν τίποτα για την αντιμετώπιση του εκρηκτικού αυτού κοινωνικού προβλήματος.

 

Τα βράδια, μια ανάσα δρόμο από το πάλαι ποτέ «Ασυλο Αστέγων» και την εκκλησία της περιοχής, κάτω από τη γέφυρα της λεωφόρου Αθηνών, η ατμόσφαιρα μυρίζει άνθρακα. Είναι οι φωτιές που βάζουν οι άστεγοι της περιοχής για να ζεσταθούν.

 

Με τη πολύτιμη βοήθεια του συνταξιούχου εκπαιδευτικού Παύλου Παπανότη, που ερεύνησε το θέμα, διαβάζουμε ένα δημοσίευμα της εφημερίδας «ΕΜΠΡΟΣ» από το φύλλο της 3ης Νοεμβρίου 1904:

 

«Τι θα απαιτήσει η ανέγερσις ενός τέτοιου οικήματος; Ποτέ περισσότερον των πέντε χιλιάδων δραχμών. Και άλλας εκατόν δρχ. διά πέντε ή δέκα αχυρένια στρώματα». Μάλιστα υποδείκνυε και τρόπους συγκέντρωσης του απαιτούμενου ποσού: «Αι εισπράξεις μιας «πρώτης» του Βασιλικού θεάτρου θα έφθαναν διά την ανέγερσιν ενός ξύλινου παραπήγματος. Διότι εδώ δεν πρόκειται περί ιδρύματος του οποίου η συντήρησις να απαιτεί κατόπιν μεγάλες δαπάνες». Παράλληλα υποδείκνυε και την πραγματοποίηση ενός εράνου για τη συγκέντρωση του ποσού: «Ας συσταθεί μια επιτροπή εκ κυριών, ας κρούσει τας θύρας των Αθηναίων και ας τους ειπεί: Ηλθε ένας μέγας καλλιτέχνης, ένας μέγας τραγικός, ο οποίος θα παίξει μιαν τραγωδία εις το ύπαιθρο. Δώστε μας από 25 δραχμές. Ο τραγικός αυτός είναι ο χειμών. Η τραγωδία είναι οι «Αστεγοι»».

 

Το κτίριο είναι έτοιμο και δεν χρειάζονται πολλά χρήματα. Θα ευαισθητοποιηθούν άραγε το υπουργείο και ο Δήμος Αθηναίων να το χρησιμοποιήσουν για τον σκοπό για τον οποίο χτίστηκε;

 

«Στη γωνιά της 26ης Οδού και του Μπρόντγουαίη, στέκει ένας άντρας κάθε βράδυ τους μήνες του χειμώνα. Και στους άστεγους που μαζεύονται βρίσκει ένα καταφύγιο για τη νύχτα. Κάνοντας εκκλήσεις στους διαβάτες. Ο κόσμος έτσι δε θ’ αλλάξει. Δε θα καλυτερέψουνε ανάμεσα στους ανθρώπους οι σχέσεις. Δε συντομεύει έτσι η εποχή της εκμετάλλευσης. Μα ωστόσο λίγοι άνθρωποι βρίσκουν καταφύγιο για τη νύχτα». Μπέρτολντ Μπρεχτ, «Καταφύγια για τη νύχτα»