Η παράσταση «Των ήχων πανσπερμία» από τη Θεατρική Εταιρεία «Πόλις»
Ενας ψυχαναλυτής, μια ψυχαναλυόμενη, κείμενα από την «Ενδοχώρα» και την «Οκτάνα» και η μουσική να παίζει ρόλο κινητήριο. Η Ελένη Γεωργοπούλου, για μια ακόμη φορά στα δέκα χρόνια ύπαρξης της ομάδας της, εμπιστεύεται τη λογοτεχνία. Και διαλέγει ως χώρο το σαλόνι των Κατακουζηνών, εκεί που ο μέγας υπερρεαλιστής είχε ακόμα και τον αγαπημένο του καναπέ
Της Εφης Μαρίνου
Στο διαμέρισμα της οικογένειας Αγγελου και Λητώς Κατακουζηνού, στην Λ. Αμαλίας, μέσα στο τεράστιο σαλόνι με τη συγκλονιστική θέα στον Εθνικό Κήπο αλλά και το Κοινοβούλιο, ο κοσμοπολίτης Ανδρέας Εμπειρίκος συναντά γοητευτικά φαντάσματα του παρελθόντος. Φίλους, καλλιτέχνες, επιστήμονες που έζησε δίπλα τους σε μια εποχή γεμάτη δημιουργία, καθοριστική για την πνευματική πορεία της νεότερης Ελλάδας.
Αφορμή η παράσταση της Ελένης Γεωργοπούλου «Των ήχων πανσπερμία» -συμπαραγωγή της Θεατρικής Εταιρείας Πόλις και του Ιδρύματος Αγγελου και Λητώς Κατακουζηνού-, που βασίζεται σε κείμενα του Ανδρέα Εμπειρίκου («Ενδοχώρα», «Αι Γενεαί Πάσαι ή Η Σήμερον ως αύριον και ως χθες», «Γραπτά ή Προσωπική μυθολογία», «Οκτάνα») και στην ιδιότυπη συνομιλία τους με τη μουσική του Μιχάλη Κλαπάκη.
Το έργο ,που κάνει πρεμιέρα αύριο, αφηγείται την ιστορία ενός ευφάνταστου ψυχαναλυτή, που χρησιμοποιεί ανορθόδοξες για την εποχή ψυχαναλυτικές μεθόδους οδηγώντας μια επίσης ευφάνταστη γυναίκα σε μια αποκάλυψη-εκμυστήρευση σκέψεων, ονείρων, φαντασιώσεων. Στην πορεία και οι δυο εκτίθενται, περιπλέκονται σ' ένα κοινό όραμα, αφήνοντας ανοιχτά ερωτήματα γύρω από τη διεκδίκηση ενός κόσμου δικαιοσύνης, αθωότητας, ευδαιμονίας και αγάπης.
Ο Ελληνας ποιητής, πεζογράφος, φωτογράφος και ψυχαναλυτής Ανδρέας Εμπειρίκος θεωρείται από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του ελληνικού υπερρεαλισμού και ο πρώτος που το 1935 άσκησε την ψυχανάλυση στην Ελλάδα, τότε που οι Ελληνες διανοούμενοι τη χλεύαζαν.
«Ηταν ένας άνθρωπος που συγκρούστηκε με οικογένεια, καταγωγή, ήθη της τότε αστικής κοινωνίας, φέρνοντας ένα νέο λόγο, όχι μόνον ποιητικά, αλλά πολιτικά και κοινωνικά», μας λέει η σκηνοθέτις Ελένη Γεωργοπούλου. «Διαβάζοντας τα έργα του τα θέλεις όλα. Κάναμε πολύ αυστηρή επιλογή. Η οικία Κατακουζηνού ήταν στέκι του. Πηγαίνοντας καθημερινά για τις πρόβες, ακούω εξαιρετικά ενδιαφέρουσες ιστορίες, όπως «εδώ ήταν ο αγαπημένος του καναπές», «εδώ μάλωνε με τον Αγγελο για τα ψυχαναλυτικά». Ισως δεν υπήρχε πιο κατάλληλο μέρος για την παράσταση, της οποίας η λογική είναι ιδιότυπη. Ο ίδιος ο χώρος και ο φωτισμός του αποτελούν το σκηνικό».
-Αλλά πώς προέκυψε μια τόσο ειδική παράσταση;
«Ο Μιχάλης Κλαπάκης διαθέτει μια τεράστια συλλογή μουσικών οργάνων απ' όλο τον κόσμο. Κάνοντας συνεχώς πρόβες βρέθηκε ο ρυθμός από κρουστά διαφορετικών μουσικών τόνων, που οδηγεί δραματουργικά το κείμενο και συντονίζεται με την αναπνοή, το σώμα της Αιμιλίας Βάλβη. Ετσι δημιουργήθηκε μια ιστορία. Ενας μουσικός-σαμάνος κατευθύνει με ήχους μια γυναίκα να μιλήσει για τη ζωή της. Παρακολουθούμε μια σειρά συνεδριών ενός περίεργου ψυχαναλυτή και μιας ψυχαναλυόμενης. Η γυναίκα βρίσκεται σ' ένα ψυχιατρείο «γιατί δεν μπορούσε να υπακούσει στη λογική»… Εκείνος την παρακινεί να μιλήσει. Μέσα από συγκρούσεις, διαφωνίες, θυμό, ταύτιση, θα φτάσουν μαζί στην ¨Οκτάνα». Εκείνη απελευθερωμένη θα οδηγηθεί στη διεκδίκηση μιας ιδανικής πολιτείας».
-Κλείνετε δέκα χρόνια ζωής με «περιουσία» δεκατέσσερις παραστάσεις. Σε ποιο σημείο σάς συναντά η κρίση;
«Μέσα σ' αυτή τη δεκαετία μεγάλωσα – δεν εννοώ ηλικιακά. Ανοίχτηκε ο ορίζοντάς μου, έκανα φίλους, επηρεάστηκα και επηρέασα, μετακινήθηκα. Νιώθω ότι τώρα μπορώ να ανατραπώ δημιουργικότερα, να αυτοπροσδιοριστώ ουσιαστικότερα. Με την κρίση νιώθουμε την επικινδυνότητα του πράγματος, όχι οικονομικά, αλλά επί της ουσίας. Κάποτε λέγαμε «πάμε να το κάνουμε και βλέπουμε στην πορεία». Ε, τώρα, αν δεν νιώθουμε ότι κάτι δεν μας εκφράζει 100%, δεν προχωράμε. Είμαστε αυστηροί, σοβαροί. Κι αυτό δεν είναι δέσμευση, αλλά τεράστια ελευθερία».
- Μια παράσταση με θέα το Ζάππειο, αλλά και τη Βουλή. Ξεχωριστή εμπειρία για τους θεατές αυτό το γεμάτο τέχνη ζωντανό σκηνικό.
«Κοιτάζοντας από το παράθυρο το κτίριο της Βουλής ταραζόμουν στη σκέψη ότι τμήμα της καταλαμβάνεται από ένα φασιστικό κόμμα. Με πληγώνει η σκέψη ότι γι' αυτό έχω κάποια ευθύνη. Τους βλέπω παντού. Σε μια μακρινή θεία, που συνάντησα τυχαία, στον οδηγό ταξί, στο google που αν πατήσεις «Χ» δεν προλαβαίνεις να συνεχίσεις γιατί βγαίνουν αμέσως δεκάδες «Χρυσή Αυγή»… Είναι τρομακτικό, είναι πια μέσα στην καθημερινότητά μας. Και βλέπουμε τώρα την Ευρώπη της κουλτούρας, της Ιστορίας, της φιλοσοφίας, να την έχει καταπιεί η έννοια χρήμα, νόμισμα, δηλαδή ο κατακερματισμός…»
Εχει σημασία να θυμίσουμε την ιστορία του σπιτιού, το οποίο ύστερα από επιθυμία της Λητώς Κατακουζηνού αξιοποιείται ως χώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων. Υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα φιλολογικά σαλόνια της λογοτεχνικής γενιάς τού ’30. Εκεί το 1979 δόθηκε η πρώτη δεξίωση προς τιμήν του νομπελίστα Οδυσσέα Ελύτη. Ποιητές, συγγραφείς, καλλιτέχνες και επιστήμονες που σφράγισαν τη σύγχρονη Ελλάδα αλλά και πολλοί διάσημοι Ευρωπαίοι και Αμερικανοί ήταν τακτικοί επισκέπτες. Ανάμεσά τους ο Ρούντολφ Νουρέγεφ, η Μαργκότ Φοντέιν, ο Γουίλιαμ Φόκνερ, ο Μαρκ Σαγκάλ, ο Σπύρος Βασιλείου, ο Γιώργος Γουναρόπουλος.
Το ίδιο το σπίτι είναι ένα έργο τέχνης, αφού πάνω του έχουν αφήσει τη σφραγίδα τους μεγάλοι καλλιτέχνες. Ζωγραφικό έργο του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα είναι οι μαονένιες πόρτες που συνδέουν την τραπεζαρία με το σαλόνι, ενώ ο Γιάννης Τσαρούχης σχεδίασε τις επενδύσεις των δοκαριών στο σαλόνι.
Ανάμεσα στα δεκάδες έργα τέχνης, δώρα σημαντικών καλλιτεχνών στο φιλότεχνο ζευγάρι, ξεχωρίζουν μια οξυγραφία του Πάμπλο Πικάσο, ένας πίνακας του Θεόφιλου -εδώ οργανώθηκε η πρώτη έκθεσή του- έργα του Γουναρόπουλου και του Τσαρούχη, το πιάνο όπου ο Χατζιδάκις πρωτόπαιξε τον «Μεγάλο Ερωτικό».
IΝFO: Μεχρι 21 Απριλίου. Ιδρυμα Αγγελου και Λητώς Κατακουζηνού (Αμαλίας 4). Σκηνοθεσία: Ελένη Γεωργοπούλου. Δραματουργική επεξεργασία: Αιμιλία Βάλβη. Παίζουν: Αιμιλία Βάλβη – Μιχάλης Κλαπάκης.
