Ο μεγαλύτερος και σημαντικότερος ενδοκρινής αδένας του ανθρώπινου σώματος που χρησιμεύει στον οργανισμό μας για τη ρύθμιση του μεταβολισμού. Ο ρόλος των θυρεοειδικών ορμονών είναι σπουδαιότατος για τη σωματική και πνευματική ανάπτυξή μας. H ονομασία του παραπέμπει στο σχήμα του που μοιάζει με ασπίδα (θυρεός = ασπίς)
Του Δημήτρη Ν. Παπαχρήστου*
Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των ανθρώπων για τον θυρεοειδή πηγάζει από δύο αλήθειες:
1. Ο ρόλος του θυρεοειδούς στον οργανισμό είναι εξαιρετικά σημαντικός. Επηρεάζοντας πολλές, ποικίλες και ζωτικές λειτουργίες του σώματος, αποτελεί σημαντικό συντελεστή για την υγεία αλλά και την ίδια τη ζωή. Ετσι, σε ποικίλες κλινικές καταστάσεις (π.χ. υπέρταση, καρδιακή αρρυθμία, κατάθλιψη ή ψυχική υπερδιέγερση, παχυσαρκία ή απώλεια βάρους, διαταραχές στην έμμηνο ρύση, αυτόματη διακοπή κύησης, οφθαλμοπάθειες, καθυστέρηση ανάπτυξης, αύξηση χοληστερόλης ή σακχάρου) εξετάζεται, μεταξύ άλλων, το ενδεχόμενο να ευθύνεται ο θυρεοειδής.
2. Οι παθήσεις του θυρεοειδούς είναι πολύ συχνές, ιδιαίτερα στη χώρα μας, όπου οι θυρεοειδοπαθείς υπερβαίνουν το ένα εκατομμύριο άτομα.
Ο ρόλος του θυρεοειδούς
Ο θυρεοειδής είναι συμπαγές όργανο, με σχήμα θυρεού (εξ ου και το όνομά του) και μάζα περίπου 25 g. Αποτελείται από δύο ωοειδείς λοβούς και τον ισθμό που τους ενώνει. Βρίσκεται στο πρόσθιο μέρος του τραχήλου, επικαλύπτοντας το ανώτερο τμήμα της τραχείας. Τα ενδοκρινικά κύτταρά του διακρίνονται σε θυλακικά, που παράγουν τις θυρεοειδικές ορμόνες, δηλαδή τη θυροξίνη (Τ4) και την τριωδοθυρονίνη (Τ3), και τα παραθυλακιώδη ή κύτταρα C, που παράγουν την καλσιτονίνη, μια ορμόνη με ρόλο στον μεταβολισμό ασβεστίου. Οι Τ3 και Τ4 περιέχουν ιώδιο, το οποίο ο θυρεοειδής προσλαμβάνει ενεργητικά από το αίμα και το μετατρέπει από την ανόργανη στην οργανική του μορφή. Η έκκριση Τ4 και Τ3 ρυθμίζεται τόσο σε επίπεδο θυρεοειδούς (μέσω της πρόσληψης ιωδίου) όσο και κεντρικά. Ετσι, ο υποθάλαμος (ενδοκρινικό τμήμα του εγκεφάλου) εκκρίνει την ορμόνη TRH, η οποία διεγείρει την υπόφυση (επιτελικό ενδοκρινή αδένα) ώστε να παράγει την ορμόνη TSH και αυτή με τη σειρά της διεγείρει τον θυρεοειδή για να παράγει Τ3 και Τ4.
Οταν οιΤ3 και Τ4 αυξηθούν πολύ στο αίμα, αναστέλλουν την παραγωγή TRH και TSH (παλλίνδρομη ρύθμιση). Οι Τ3 και Τ4 κυκλοφορούν στο αίμα δεσμευμένες με ειδικές πρωτεΐνες αλλά δρουν στην ελεύθερη μορφή τους (FT3, FT4) αφού συνδεθούν με ειδικούς ενδοκυττάριους υποδοχείς.Οι θυρεοειδικές ορμόνες έχουν ποικίλες δράσεις. Μεταξύ άλλων, προάγουν την εγκεφαλική ωρίμανση του εμβρύου, αυξάνουν την κατανάλωση οξυγόνου στους ιστούς, όπως επίσης τη συχνότητα και συσταλτικότητα της καρδιάς και την ικανότητα απόκρισης του οργανισμού στο στρες. Ακόμη, διεγείρουν την αναπνοή, την αιμοποίηση, τη συσσταλτικότητα του γαστρεντερικού σωλήνα και συντελούν στην ανάπτυξη και ωρίμανση των οστών και την εύρυθμη λειτουργία του γεννητικού συστήματος. Παρότι αυξάνουν την όρεξη, οδηγούν σε μείωση βάρους επειδή αυξάνουν πολλαπλασίως τον μεταβολισμό. Τέλος, προάγουν ττην αύξηση του σακχάρου και τη μείωση της χοληστερόλης στο αίμα.
Ελεγχος του θυρεοειδούς
Ο έλεγχος του θυρεοειδούς επιτυγχάνεται με ένα συνδυασμό κλινικών και εργαστηριακών μέσων.
Η ενδοκρινολογική εξέταση οφείλει να είναι ενδελεχής και συστηματική, αφού τα περισσότερα όργανα επηρεάζονται από τη θυρεοειδική λειτουργία. Το οικογενειακό ιστορικό είναι απαραίτητο, αφού οι περισσότερες θυρεοειδοπάθειες είναι κληρονομικές. Το ατομικό αναμνηστικό αναδεικνύει τυχόν άλλες παθήσεις (ή φάρμακα) που μπορεί να επηρεάζουν ή να επηρεάζονται από τον θυρεοειδή.
Από τα εργαστηριακά μέσα, τα πλέον συνήθη είναι:
● Υπερηχογράφημα θυρεοειδούς, που πληροφορεί για το μέγεθος και την υφή του.
● Προσδιορισμός στο αίμα των ολικών (Τ4, Τ3) ή των ελεύθερων (FT3, FT4) θυρεοειδικών ορμονών, αλλά ακόμη περισσότερο της θυρεοειδοτρόπου ορμόνης (TSH), που πληροφορούν για το θυρεοειδικό καθεστώς του οργανισμού.
● Σπινθηρογράφημα θυρεοειδούς. Χρησιμοποιώντας την ιδιότητα του θυρεοειδούς να προσλαμβάνει εκλεκτικά ιώδιο, χορηγείται ραδιενεργό ιώδιο (Ι131, Ι123) ή ανάλογό του (τεχνήτιο – TC99 ) που εξίσου προσλαμβάνεται από τον θυρεοειδή, επιτρέποντας σημαντικές λειτουργικές και μορφολογικές πληροφορίες.
● Παρακέντηση (FNA) θυρεοειδικών όζων με κυτταρολογική εξέτασή τους επιτυγχάνει τη διάκρισή τους σε καλοήθεις και κακοήθεις.
● Προσδιορισμός αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων στο αίμα πληροφορεί για τυχόν αυτοανοσία του θυρεοειδούς, που είναι πολύ συνήθης.
………………………………………………………………………………………………………….
* Ο Δημήτρης Ν. Παπαχρήστου είναι αναπληρωτής καθηγητής Ιατρικής ΔΠΘ, ενδοκρινολόγος και παθολόγος/διαβητολόγος, PDF Yale University (ΗΠΑ) και Mc Gill (Καναδάς), διευθυντής Ενδοκρινολογικής Κλινικής Θεραπευτηρίου Metropolitan, σύμβουλος Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου
