Ο Ελβετός Τόμας Χίρσχορν χρωστάει την παγκόσμια φήμη του σε εικαστικά έργα με βαθιά πολιτική σκέψη: φτιαγμένα από φτηνά υλικά αναγκάζουν το κοινό να αναλογιστεί πάνω στην καταπίεση, τη φτώχεια, την κατάχρηση εξουσίας, τα εγκλήματα πολέμου, αλλά και την αναισθησία μιας κοινωνίας που επιτρέπει να τα προσπερνάμε. Εχουμε δει κι εδώ δουλειά του στην έκθεση της συλλογής της Πατρίτσιας Σαντρέτο Ρε Ρεμπαουντέγκο στο Μπενάκη (2008), ενώ ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος εξέθεσε το 2011 στο Γκούγκενχαϊμ του Μπιλμπάο, στην έκθεση «Φωτεινό διάστημα», την τεράστια εγκατάσταση του «Cavemanman».
O 56χρονος Xίρσχορν έχει μια μανία: ανεγείρει «μνημεία» σε φιλοσόφους: στον Σπινόζα (Αμστερνταμ, 1999), στον Ζιλ Ντελέζ (Αβινιόν, 2000), στον Ζορζ Μπατάιγ (Κάσελ, 2002). Από προχθές, Δευτέρα, στην περιοχή Forest Houses του Μπρονξ, άνοιξε για το κοινό το νέο του μνημείο αφιερωμένο στον μεγάλο Ιταλό κομμουνιστή ηγέτη Αντόνιο Γκράμσι, που πέθανε στη Ρώμη το 1937.
Ο Χίρσχορν κυνήγησε με πάθος το σχέδιό του επί ένα χρόνο. Στην αρχή οι Αμερικανοί, που δεν γνώριζαν πόσο διάσημος είναι, τον έπαιρναν για τρελό. Γύρισε πάνω από 46 οικιστικά συγκροτήματα της Νέας Υόρκης (για πολιτικούς λόγους είχε απορρίψει εξ αρχής το Μανχάταν, ήθελε το μνημείο του να βρίσκεται μακριά από το κέντρο) και τελικά βρήκε ενθουσιασμό και συμπαράσταση στο Forest Houses, ένα σύνολο από πολυκατοικίες χτισμένες το 1956, που στεγάζουν 3.3376 ανθρώπους. Το οικονομικό κόστος ανέλαβε το Dia Art Foundation.
Το μνημείο του Γκράμσι δεν μοιάζει, φυσικά, με τα γνωστά μαυσωλεία. Είναι ένας συνδυασμός από καμπάνες, σκηνές, περίπτερα και κατασκευές, που μοιάζουν με δεντρόσπιτα για ενήλικες. Μέχρι τις 15 Σεπτεμβρίου θα φιλοξενήσουν ένα τοπικό φεστιβάλ, ένα «πνευματικό Γούντστοκ», όπως λένε οι «Νιου Γιορκ Τάιμς»: διαλέξεις, κονσέρτα, ρεσιτάλ, την έκδοση ημερήσιας εφημερίδας από τούς ντόπιους, έναν ραδιοφωνικό σταθμό και, φυσικά, φαγάδικα, πάλι με την ευθύνη των κάτοικων. Οι ίδιοι, άλλωστε, βοήθησαν τον Χίρσχορν να το κατασκευάσει, με αμοιβή 12 δολάρια την ώρα, τη στιγμή που η νόμιμη είναι 7,25. Το μνημείο Γκράμσι δεν θα μεταφερθεί πουθενά αλλού. Οταν ολοκληρώσει τη ζωή του, τα υλικά του θα μοιραστούν με κλήρο στους ντόπιους.
Η συμμετοχή της γειτονιάς, αλλά και η προσέλκυση επισκεπτών έξω από το συνηθισμένο κοινό γκαλερί και μουσείων, ενδιαφέρει ιδιαίτερα τον Χίρσχορν. Τον ευχαριστεί ιδιαίτερα η δήλωση του 42χρονου Ντάνιον Τζόρνταν, που δούλεψε για το μνημείο. «Επειτα από λίγο έπαψε να είναι μια δουλειά σαν τις άλλες. Αρχισα να σκέφτομαι ότι είναι κάτι δικό μου. Δεν είμαι καλλιτέχνης, αλλά να που συμμετέχω σε ένα έργο τέχνης». Διότι, όπως λέει και ο διευθυντής του Dia Art Foundation Φίλιπ Βέρνιε, «ο Τόμας Χίρσχορν ξεκινά από την άποψη ότι η τέχνη μπορεί να αλλάξει τα πράγματα και δεν προορίζεται μόνο για τα σαλόνια».
Επιμ. Β. Γεωργ.
