46 αναγνωστικές προτάσεις και επισημάνσεις για τα σημαντικότερα βιβλία του 2012
Το «Ανοιχτό Βιβλίο» επιστρατεύοντας όλους τους συνεργάτες του (πεζογράφους, ποιητές, κριτικούς λογοτεχνίας και πανεπιστημιακούς) σχεδίασε και σας παρουσιάζει ένα μεγάλο αφιέρωμα σε σημαντικά βιβλία του 2012, αρθρωμένο σε δύο μέρη.
Αυτό το Σάββατο οι βιβλιόφιλοι μπορούν να επιλέξουν κάποιους από τους 45 τίτλους που προτείνουμε στη βιβλιογραφία της ελληνικής πεζογραφίας αλλά και της ξένης λογοτεχνίας.
Βιβλία που συζητήθηκαν ή θα συζητηθούν, βιβλία που κέντρισαν την κριτική ή τον αναγνώστη, βιβλία που βραβεύτηκαν, βιβλία που διανοίγονται σ’ ένα ευρύ φάσμα θεματικής και γραφής, βιβλία που σίγουρα αξίζει να διαβαστούν ή να χαριστούν σε αγαπημένα πρόσωπα.
Το επόμενο Σάββατο (22 Δεκεμβρίου) το αφιέρωμα θα ολοκληρωθεί με τις ακόμη τρεις ενότητες: Ελληνική Ποίηση, Δοκίμιο-Φιλοσοφία-Ιστορία-Πολιτική και Παιδικό βιβλίο. Ενώ για το πρωτοχρονιάτικο τεύχος (29 Δεκεμβρίου) σας αναμένει ένα «Ανοιχτό βιβλίο» έκπληξη!
Μισέλ Φάις
…………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Του Νίκου Δαββέτα
Σημαντικές επανεκδόσεις
Γιορτάζοντας τα πενήντα χρόνια παρουσίας του Μένη Κουμανταρέα στη λογοτεχνική ζωή του τόπου, ο «Κέδρος» επανακυκλοφόρησε ένα από τα δημοφιλέστερα μυθιστορήματά του, τη «Φανέλα με το εννιά» (σελ. 347). Και το αναγνωστικό κοινό φαίνεται πως σαγηνεύτηκε και πάλι από τις εξωγηπεδικές περιπέτειες του άσου των γηπέδων Μπιλ Σερέτη και τα πάθη της νεολαίας τη δεκαετία του ’80, εκεί στην αρχή του καταστροφικού μας ευδαιμονισμού και της ήσσονος προσπάθειας.
Αποχαιρετώντας το 2012 στις ενδιαφέρουσες επανεκδόσεις ήρθε να προστεθεί και μια κομψή κασετίνα από τις εκδόσεις «Γαβριηλίδη» («Απάντα τα Διηγήματα»), όπου περιλαμβάνονται οι έξι κυριότερες συλλογές διηγημάτων του Ηλία Παπαδημητρακόπουλου. Ιστορίες ευσύνοπτες και ακαριαίες με φόντο την τραγική περίοδο του Εμφυλίου αλλά και τις δύσκολες μετακατοχικές περιπέτειές μας.
Συντοπίτης του τελευταίου, ο αείμνηστος συγγραφέας Νίκος Καχτίτσης, απέκτησε καινούργια εκδοτική στέγη. Οι εκδόσεις «Κίχλη» επανακυκλοφορούν ήδη το βιβλίο του «Ο Εξώστης» (φιλολογική επιμέλεια Γιώτας Κριτσέλη-Βίκτωρα Καμχή, σελ. 310), ένα έργο που διαδραματίζεται στην Αφρική, αλλά ουσιαστικά κινείται στα όρια του φανταστικού.
…………………………………………………………………………………………………………………………………..
Διαθέσεις και διακυμάνσεις της μνήμης και της αφήγησης
Μυθιστορηματικό παιχνίδι ανάκτησης του παρελθόντος ο «Ανάπλους» (Εστία, σελ. 159 ) του Θανάση Βαλτινού, επιβεβαιώνει την αφηγηματική δύναμη του κορυφαίου μας πεζογράφου, που επιστρέφει με αυτό το βιβλίο στα χρόνια της εφηβείας του και του εμφύλιου σπαραγμού. Επιστροφή στο παρελθόν και για τον «Γιο του Δασκάλου» του Γιάννη Ξανθούλη, (εκδόσεις Διόπτρα, σελ. 310), με αφορμή αυτή τη φορά την αυτοκτονία ενός ευαίσθητου νέου στον στρατό και την υποδοχή του γεγονότος από τους οικείους του.
Ο θάνατος φαίνεται πως στοιχειώνει και το επόμενο βιβλίο. Αναφέρομαι στη σπαρακτική στοχαστική νουβέλα του Σταύρου Ζουμπουλάκη «Η αδελφή μου» (Πόλις, σελ. 69), όπου ο συγγραφέας αποτυπώνει νηφάλια και σε κατάσταση υποθερμίας την πορεία της αγαπημένης του αδελφής από την ασθένεια και την ψυχολογική της κατάρρευση ώς το αναπότρεπτο τέλος. Γυναίκα έχει ως ηρωίδα του και ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης στο μυθιστόρημά του το «Μυστικό της Ελλης» (Πατάκης, σελ. 272 ).
Το μυστικό της δεν είναι άλλο από την ύπαρξη ενός παράξενου άντρα στη ζωή της που ανατρέπει τις έως τώρα πεποιθήσεις της και αλλάζει την οπτική της στα κοινωνικά γεγονότα. Ο Αλέξης Σταμάτης στο νέο του μυθιστόρημα («Μπορείς να κλάψεις μέσα στο νερό;», Καστανιώτης, σελ. 400) μεταφέρει το συλλογικό χάος στους κόλπους μιας αστικής φιλήσυχης οικογένειας. Ενα κουβάρι από απρόβλεπτες εξελίξεις κλονίζουν όχι μόνο τη ζωή του επιτυχημένου προγραμματιστή αλλά και το αίσθημα δημόσιου/ιδιωτικού που διαπερνά την αφήγηση.
………………………………………………………………………………………………………………………………….
Συλλογές διηγημάτων μυθιστοριογράφων
Η Μάρω Δούκα στη συλλογή της «Γιατί εμένα η ψυχή μου» (Πατάκης, σελ. 253) συστεγάζει δεκαεπτά πεζογραφήματα που έχει δημοσιεύσει σε περιοδικά στο χρονικό διάστημα μιας εικοσαετίας. Κοινό νήμα που διαπερνά όλα τα κείμενα, η έγνοια για τον αδύναμο, τον πρόσφυγα, τον άνεργο. Θα λέγαμε προφητικά, αφού η Δούκα μάς περιγράφει πριν από μια δεκαετία το σκηνικό της κρίσης που βιώνουμε τώρα.
Στο διήγημα στρέφεται και ο κατ' εξοχήν μυθιστοριογράφος Γιώργης Γιατρομανωλάκης με «Τρία απρόσεκτα διηγήματα» (Αγρα, σελ. 96) κερδίζοντας τις εντυπώσεις. Ενα κορίτσι, ένας βιβλιόφιλος και ένας συντηρητής αρχαιοτήτων πρωταγωνιστούν στις ευφάνταστες και ηδυπαθείς ιστορίες του. Επίσης ένας μάστορας του είδους επιστρέφει δριμύτερος στις μικρές ιστορίες, οι οποίες και τον καθιέρωσαν.
Αναφερόμαστε στον διηγηματογράφο Σωτήρη Δημητρίου, που με το βιβλίο του «Το κουμπί και το φόρεμα» (Πατάκης, σελ. 175) μας υπενθυμίζει ότι από το ευτελές και το ασήμαντο μπορείς να οργανώσεις έναν ολόκληρο κόσμο, σπαρακτικό, πολύπλοκο, καθρέφτη των ανθρώπινων σχέσεων. Τελευταίος αλλά όχι έσχατος στο διήγημα, ακόμη ένας μυθιστοριογράφος, ο Δημοσθένης Κούρτοβικ με τη συλλογή «Λαχανόρυζο του Σταυρού» (Εστία, σελ. 142) μας παρουσιάζει μια σειρά ευρηματικών ιστοριών με ευδιάκριτο τον κοινωνικό σχολιασμό και την απομυθοποίηση του νεοελληνικού περίγυρου.
…………………………………………………………………………………………………………………………………
Μυθιστορηματικές αποκρίσεις στη βία της Ιστορίας
Του Αριστοτέλη Σαΐνη
Συνδυάζοντας Ιστορία και επινόηση η Σοφία Νικολαΐδου («Χορεύουν οι Ελέφαντες», Μεταίχμιο, σελ. 345) αναζητά στην ομιχλώδη ιστορία της Θεσσαλονίκης τη δική της αλήθεια στην ανεξιχνίαστη υπόθεση Πολκ, που συντάραξε την ελληνική πολιτική σκηνή τα χρόνια του Εμφυλίου. Ο Αρης Μαραγκόπουλος (συνεπικουρούμενος από την αναστημένη περσόνα τού Βενιαμίν Σανιδόπουλου) χτίζει και γκρεμίζει διαρκώς το δικό του «κυβιστικό» παζλ σε ένα βαθιά πολιτικό μυθιστόρημα-ντοκιμαντέρ.
Ο έρωτας της Μπέτι και του ναυτεργάτη Τόνι Αμπατιέλου αποτελεί αφορμή για μια οδυνηρή κατάδυση στην εμφύλια βαρβαρότητα της μεταπολεμικής μας Ιστορίας («Το χαστουκόδεντρο», Τόπος, σελ. 444). Μια σύγχρονη ερωτική ιστορία με φόντο τα Δεκεμβριανά του 1944 αποτελεί και τον θεματικό πυρήνα τής «Πιο Κρυφής Πληγής» (Ικαρος, σελ. 461 ) του Βαγγέλη Ραπτόπουλου: από την «αγανακτισμένη» πλατεία Συντάγματος και την εποχή της κρίσης, πίσω μπρος στον εφιάλτη του Εμφυλίου που πέρασε ή στην πιθανότητα ενός νέου.
Ο Πέτρος Κουτσιαμπασάκος στην «Πόλη των Παιδιών» (Πατάκης, σελ. 419) εισέρχεται στα άδυτα των μετεμφυλιακών παιδουπόλεων και αποτυπώνει σχεδόν «σωματικά» τον έγκλειστο ψυχισμό της παιδικής ηλικίας, όπου στο βάθος του πεδίου βράζουν οι πολιτικές μεταβολές της ταραγμένης δεκαετίας του ’70.
Αλλαγή σκηνικού με το «’55» (υπό έκδοση, Αγρα) του Θωμά Κοροβίνη, όπου με όχημα την αφήγηση μιας κυράς από τα Ταταύλα εξιστορούνται τα γεγονότα του μαύρου Σεπτέμβρη του 1955 στην Κωνσταντινούπολη.
Τέλος, ο Τεύκρος Μιχαηλίδης στη δική του κοσμοπολίτικη «μυθιστορία» «Μέτοικος και συμμετρία» (Πόλις, σελ. 296) θα αναζητήσει τη «συμμετρία» στην πορεία του ήρωά του στον χώρο και τον χρόνο (από τη Μικρά Ασία στη φασιστική Ιταλία και από τον Ισπανικό Εμφύλιο και το κατεχόμενο Παρίσι στις μέρες μας), καθώς το πεπρωμένο του συναντά και αλληλεπιδρά με τις ιλιγγιώδεις εικαστικές αναζητήσεις του κορυφαίου χαράκτη του 20ού αιώνα Εσερ.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
Πολιτική, βία και λογοτεχνία
Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη
Ο Πέτρος Μάρκαρης ήταν ανέκαθεν συνειδητά επικεντρωμένος στη σύγχρονη Ελλάδα, όπου τα μεγάλα συμφέροντα, οι πολιτικοί ελιγμοί, το αστυνομικό παρασκήνιο, οι απεργίες και οι μετανάστες, η τρομοκρατία και η απονομή δικαιοσύνης αναμόχλευαν το έργο του. Το τελευταίο του μυθιστόρημα («Ψωμί, παιδεία, ελευθερία», Γαβριηλίδης, σελ. 323) κινείται σε μια Αθήνα που εν καιρώ κρίσης επιστρέφει στη δραχμή και προσπαθεί να διερευνήσει όχι μόνο τα τωρινά συμπτώματα της κοινωνικής νοσηρότητας, η οποία περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα διαπλοκής και διαφθοράς, αλλά και τα βαθύτερα αίτια των δεινών μας.
Ο Χρήστος Χωμενίδης («Ο κόσμος στα μέτρα του», Πατάκης, σελ. 414), από την άλλη, γράφει μια παρωδία διακυβέρνησης στη δεκαετία τού πασοκικού ’80, αποκαλύπτοντας σατιρικά την ελληνική νοοτροπία, που δεν υποτάσσεται στους νόμους, αλλά λειτουργεί στο πλαίσιο ενός πολιτικού μεγαλοϊδεατισμού.
Οι γυναίκες μεταφέρουν τη βία στην ατομική σφαίρα, μέσα από την προσωπική εμπλοκή ατόμων και οικογενειών. Η μεν Αργυρώ Μαντόγλου («Λευκή ρεβάνς», Ψυχογιός, σελ. 408) αναφέρεται στη βία ―που διαχέεται από την κοινωνικοπολιτική ώς την ιδιωτική σφαίρα― σε μια σειρά γυναικών. Η συγγραφέας τοποθετεί τις ηρωίδες της στον σημερινό πολυδαίδαλο κόσμο που συνιστά ένα πλέγμα ανεξήγητων απειλών και αλλόκοτων συναντήσεων.
Τέλος, η Νίκη Αναστασέα στο μυθιστόρημά της («Πολύ χιόνι μπροστά στο σπίτι», Πόλις, σελ. 243) διερευνά μέσα από μια τετραφωνική αφήγηση τη διολίσθηση της βίας από τη δημόσια σφαίρα (φόνος αστυνομικού) στον οικογενειακό μικρόκοσμο, αλλά και τις δραματικές μεταπτώσεις της μέσα από τις υπαρξιακές τροχιές των ηρώων (προδοσία/αφοσίωση και απονομή δικαιοσύνης/προσωπική ηθική).
……………………………………………………………………………………………………………………………………
Τροχιές ερωτο-γραφίας
Του Μισέλ Φάις
Βιβλιοφιλία και ερωτισμός διασταυρώνονται στο μυθιστόρημα του Κυριάκου Αθανασιάδη («Ζα Ζα, Free Thinking Zone», σελ. 309), εξ ου και η κεντρική ηρωίδα του βιβλίου ―αντανάκλαση της «Ωραίας της ημέρας» του πασίγνωστου έργου του Κεσέλ― μοιράζεται με θλιμμένη ανεμελιά ανάμεσα σε σελίδες (εργάζεται ως επιμελήτρια κειμένων) και σε διαδρομές σαρκικής ενδοσκόπησης.
Βιβλιοφιλία, περιπλάνηση και γλωσσικά παίγνια συναντάμε στο μυθιστόρημα του Γιώργου Ικαρου – Μπαμπασάκη («Διασυρμός», Εστία, σελ. 183), όπου οι ζαριές μιας παρέας «φανατικών για τα γράμματα» σχεδιάζουν με τρυφερότητα την ενηλικίωσή τους αλλά και χαρτογραφούν μιαν επινοημένη Αθήνα.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
Νεότερες φωνές
Του Χρίστου Κυθρεώτη
Στο δεύτερο μυθιστόρημά της, «Πώς τελειώνει ο κόσμος» (εκδ. Καλέντης, σελ. 352), η Μαρία Ξυλούρη, με αιχμές τη δαιδαλώδη και σημαίνουσα δομή που στήνει γύρω από τις διασταυρούμενες προσωπικές ιστορίες των ηρώων της, αλλά και την κοφτερή, ευρηματική της γραφή, συνθέτει ένα γοητευτικό παζλ που διατρέχει την προηγούμενη δεκαετία, με κυρίαρχα χαρακτηριστικά τη ρευστότητα και την ενδοσκόπηση.
Ο Γιάννης Παλαβός στο «Αστείο» (εκδ. Νεφέλη, σελ. 109) συγκεντρώνει δεκαεπτά μικρές ιστορίες, όπου, εκλεπτύνοντας το προσωπικό του ύφος και εξασκώντας τη χιουμοριστική του φλέβα, σκιτσάρει σπαρταριστές φιγούρες και ευτράπελα περιστατικά, που συχνά ισορροπούν με επιτυχία ανάμεσα στο πραγματικό και την υπέρβασή του.
Με θεματικό άξονα την απώλεια και τις προσωπικές διαψεύσεις, η Βασιλική Πέτσα παρουσιάζει στη συλλογή διηγημάτων «Ολα τα χαμένα» (εκδ. Πόλις, σελ. 107) οκτώ καλοδουλεμένες ιστορίες, αξιοποιώντας στο έπακρο τα ευρήματά της, καθώς και τις ποικίλες αφηγηματικές τεχνικές που χρησιμοποιεί.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
Επιστροφή στους κλασικούς
Του Αριστοτέλη Σαΐνη
Αν «κάθε ανάγνωση ενός κλασικού βιβλίου είναι μια ανάγνωση ανακάλυψης όπως η πρώτη» (Καλβίνο), τότε αξίζει να επιστρέφουμε στους κλασικούς. Το «Εγκλημα και Τιμωρία» (μτφρ. Ελένη Μπακοπούλου, Ινδικτος, σελ. 950), βιβλίο-αγκωνάρι του Δυτικού Κανόνα, δεν χρειάζεται συστάσεις. Γραμμένο σχεδόν αμέσως μετά τις «Σημειώσεις του Υπογείου», τέμνει τη μυθιστορηματική παραγωγή του Ντοστογιέφσκι. Ο ήρωας του υπογείου βγαίνει από τη φυλακή του και κάνει ακόμα ένα βήμα: σκοτώνει! Ο Ρασκόλνικοφ και ο ντοστογιεφσκικός τρόμος στοιχειώνει εξακολουθητικά το φαντασιακό μας.
«Stendhal, c’est un scandale» έλεγαν, παίζοντας με το ψευδώνυμο του συγγραφέα τού «Κόκκινου και του Μαύρου». Στο «Φεντέρ ή Ο πλούσιος σύζυγος» (μτφρ. Εφη Κορομηλά, πρλ. Λίζη Τσιριμώκου, Πόλις, σελ. 211) του Σταντάλ ―ανολοκλήρωτη νουβέλα του 1839― το λογοπαίγνιο δικαιώνεται: ένας αισθαντικός και αντικομφορμιστής νεαρός ζωγράφος από τη Μασσαλία αναζητά στο πολύβουο Παρίσι την επαγγελματική και κοινωνική επιτυχία… Στο τέλος του δρόμου τον περιμένει η ενσωμάτωση και η αστοποίησή του. Παρισινά σαλόνια, θεωρεία Οπερας, επίδειξη υποκρισίας και αχαλίνωτη ματαιοδοξία. Μια ανελέητη σάτιρα των αστικών ηθών από την πένα ενός μεγάλου (και) «κωμικού» συγγραφέα.
………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Με δύναμη από την Αυστροουγγαρία…
Του Νίκου Δαββέτα
Τέκνα της αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας, πολίτες της Κεντρικής Ευρώπης, εβραίοι στο θρήσκευμα, αποτέλεσαν και οι δύο ένα μοναδικό συγγραφικό δίδυμο που ξεχώρισε στα χρόνια του Μεσοπολέμου. Ο Στέφαν Τσβάιχ και ο Γιόζεφ Ροτ έχουν γίνει σήμερα ιδιαίτερα αγαπητοί και από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό.
Στον «Επικίνδυνο οίκτο» (μτφρ. Μιμίκα Κρανάκη, Αγρα, σελ. 437), το τελευταίο μυθιστόρημα που έγραψε ο Τσβάιχ, επηρεασμένος από τις διδαχές του Φρόιντ, παρακολουθούμε το ψυχολογικό δράμα μιας ανάπηρης κοπέλας που ερωτεύεται δίχως ανταπόκριση έναν νεαρό αξιωματικό. Ο τελευταίος όμως μόνον οίκτο αισθάνεται γι' αυτή. «Κέντημα δαντέλας» έχουν χαρακτηρίσει οι κριτικοί τη γραφή του Τσβάιχ και αυτό ακριβώς εξασφαλίζει τη μέγιστη αναγνωστική απόλαυση.
Ο έτερος της παρέας, ο Γιόζεφ Ροτ, με περισσότερη συμβολική διάθεση στα γραπτά του, έγινε γνωστός με το «Εμβατήριο Ραντένσκι». Οι εκδόσεις «Ροές» κυκλοφόρησαν πρόσφατα τη νουβέλα του «Λεβιάθαν» (μτφρ. Πελαγία Τσινάρη, σελ. 115). Είναι η γκροτέσκο ιστορία ενός Εβραίου εμπόρου κοραλλιών που ονειρεύεται να ταξιδέψει κάποτε στους ωκεανούς, εκεί όπου κατοικεί ο Λεβιάθαν, το θαλάσσιο τέρας που στην Παλαιά Διαθήκη συμβολίζει το απόλυτο κακό.
………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Το έσχατο χνάρι ενός στιλίστα
Του Δημήτρη Δημηρούλη
Καταβύθιση στον κόσμο των πραγμάτων και σπουδή στο υπαρξιακό αδιέξοδο θα μπορούσε να θεωρηθεί το τελευταίο μυθιστόρημα του Γκομπρόβιτς «Ο κόσμος» (μτφρ., επίμ. χρον. Βασίλης Αμανατίδης, Νεφέλη, σελ. 368). Πρωτότυπο και προκλητικό στην πλοκή, στους ήρωες, στη χρήση της γλώσσας, στην αφηγηματική τεχνική, δοκιμάζει ανανεωτικά τις συνήθειες και τις άμυνες του αναγνώστη.
Η ιστορία μοιάζει προσχηματική, τα πρόσωπα τυχαίες αφορμές, η γραφή υπονομεύει την παράδοση του μυθιστορήματος από τη μεριά ενός όψιμου μηδενιστικού και σαρκαστικού μοντερνισμού. Τελευταίο έργο του Πολωνού συγγραφέα, που έζησε 26 χρόνια στην Αργεντινή, δημοσιεύτηκε το 1965 αλλά εξακολουθεί να παραμένει αξιοπρόσεκτο πείραμα.
…………………………………………………………………………………………………………………………………..
Σπαταλημένες ζωές
Του Δ. Δημηρούλη
Αν όχι το πιο καλό, σίγουρα το πιο γνωστό μυθιστόρημα του Σκοτ Φιτζέραλντ («Ο μεγάλος Γκάτσμπυ», σε ακμαίο ελληνικό λόγο από τον Αρη Μπερλή, Αγρα, 248). Από την εποχή που δημοσιεύτηκε (1925) έως σήμερα διαβάστηκε εκτεταμένα και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο, στο ραδιόφωνο, στην τηλεόραση και στην όπερα. Η πιο γνωστή κινηματογραφική διασκευή είναι αυτή του 1974 με τον Ρέντφορντ και τη Φάροου.
Εντός του 2013 καταφτάνει η καινούργια με πρωταγωνιστή τον Ντι Κάπριο. Στο μυθιστόρημα αποτυπώνεται η περίφημη εποχή των Roaring Twenties στην Αμερική με κέντρο τον πάμπλουτο και εκκεντρικό Γκάτσμπι και με περίγυρο τους νεόπλουτους της Ν. Υόρκης. Πάθη, έρωτες και συγκρούσεις συνθέτουν το σκηνικό σπαταλημένων βίων και αδιέξοδων σχέσεων. Η ατμόσφαιρα βαραίνει από καταστροφική έλλειψη νοήματος.
……………………………………………………………………………………………………………………………………..
Σπάνιες αυτοβιογραφικές στόφες…
Του Χρίστου Κυθρεώτη
Στην περίτεχνη αυτοβιογραφία του («Μίλησε, μνήμη», πρλ. Μισέλ Φάις, μτφρ. Γιώργος Βάρσος, εκδ. Πατάκη, σελ. 357), ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ συνθέτει ένα εξαιρετικά ευφυές μωσαϊκό εικόνων και γεγονότων, το οποίο, ακολουθώντας την προσωπική πορεία του συγγραφέα από την τσαρική Ρωσία ώς τη μεσοπολεμική Ευρώπη, ανασυνθέτει υπαινικτικά τον προπολεμικό κόσμο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, περνούν ως μοτίβα ή ως λανθάνοντες άξονες οι εντομολογικές αναζητήσεις του συγγραφέα και η αγάπη του για το σκάκι, ενώ σκιαγραφούνται με δεξιοτεχνία τα πρόσωπα και οι καταστάσεις που τον καθόρισαν.
Στην «Πατρική Κληρονομιά» (μτφρ. Τάκης Κιρκής, Πόλις, σελ. 244), το συγκλονιστικό αυτοβιογραφικό του αφήγημα, ο Φίλιπ Ροθ καταγράφει με λεπτομέρεια την πορεία του πατέρα του προς τον θάνατο, προσπαθώντας, με κύριο σύμμαχο τη μνήμη, να διασώσει ό,τι μπορεί από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητες που συγκροτούν την ταυτότητα του πατέρα του. Ταυτόχρονα ανακαλύπτει πως ό,τι κληρονομεί τελικά απ’ αυτόν δεν είναι παρά «η συγκεκριμένη βιωμένη πραγματικότητα», χωρίς τις αναγωγές και τους συμβολισμούς που επιχειρούνται στο μυθοπλαστικό παιχνίδι.
