Μια ανακοίνωση του Συλλόγου Εργαζομένων στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Τρίπολης αναπαράγει τον στιγματισμό των ψυχικά πασχόντων ως «επικίνδυνων ατόμων» και τον περαιτέρω αποκλεισμό τους από την κοινωνία

 

Της Ντάνι Βέργου

 

Miα άκρως παλαιοϊδρυματική, κατασταλτική οπτική και πρακτική στον χώρο της ψυχικής υγείας αποπνέει πρόσφατη καταγγελία του Συλλόγου των Εργαζομένων στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Τρίπολης.

 

Καταγγέλλουν οι εργαζόμενοι ότι αφαιρέθηκαν δύο πόρτες ασφαλείας «εσωτερικά των δύο κλινικών εισαγωγών»…. «σε διαδρόμους του ιδρύματος που οδηγούν σε πτέρυγες όπου νοσηλεύονται επικίνδυνοι ασθενείς […]». Και σε άλλο σημείο: «Το ψυχιατρείο είναι ειδικό νοσοκομείο για άτομα που έχουν κριθεί επικίνδυνα […] και διακομίζονται για αναγκαστική νοσηλεία […] συνοδεύονται δε από 4-5 αστυνομικούς και τις περισσότερες φορές προσέρχονται δεμένοι με χειροπέδες. Συνεχίζουν και τις επόμενες μέρες να είναι επικίνδυνοι […]».

 

Πρόκειται για «χονδροειδή αναπαραγωγή του στερεότυπου της επικινδυνότητας του ψυχικά ασθενή και εκφράζεται στον τρόπο που προσεγγίζονται οι ασθενείς στα ψυχιατρεία…» επισημαίνει στην «Εφ.Συν.» ο Θεόδωρος Μεγαλοοικονόμου, ψυχίατρος στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής (Δαφνί). Ακόμα κι αν αντιπαρέλθουμε, λέει, τη μεγάλη συζήτηση στην ψυχιατρική -και όχι μόνο-, αν η επικινδυνότητα είναι στα άτομα -στην αρρώστια τους, στα γονίδιά τους κ.ο.κ.- ή στην ολότητα των συνθηκών και των σχέσεων που παράγουν επικίνδυνες καταστάσεις, εν προκειμένω «έχουμε μια ταύτιση των τμημάτων εισαγωγών με τα λεγόμενα τμήματα επικινδύνων – τμήματα που υπήρχαν σε πολύ παλιές εποχές στην ιστορία της ψυχιατρικής».

 

Τρομακτική περιγραφή

 

Και εν συνεχεία, στην καταγγελία που υπογράφουν η πρόεδρος του συλλόγου Ευαγγελία Μαρινάκου και ο γραμματέας Χρήστος Παπακώστας, έρχεται η τρομακτική περιγραφή: «δεμένοι με χειροπέδες και συνοδευόμενοι από 4-5 αστυνομικούς» – στο 99% των περιπτώσεων, η συνοδεία των προσερχόμενων για ακούσια νοσηλεία είναι με δύο αστυνομικούς, παντού, σ' όλη την Ελλάδα. «Είναι απαράδεκτο να αναπαράγεται με αυτό τον πρωτόγονο τρόπο ο στιγματισμός των ψυχικά πασχόντων και ο περαιτέρω αποκλεισμός τους από την κοινωνία -στις μέρες μας μάλιστα του Μνημονίου, των ρατσιστικών αντιλήψεων και του κοινωνικού έως και κυριολεκτικού Καιάδα που τους ετοιμάζεται», προσθέτει ο Θ. Μεγαλοοικονόμου. Και μάλιστα να αναπαράγεται από λειτουργούς της ψυχικής υγείας, από εργαζόμενους του ψυχιατρείου, που θα έπρεπε, αντίθετα, να είναι επικεφαλής στον αγώνα για τον αποστιγματισμό των ψυχικά πασχόντων και για τη δημιουργία θεραπευτικών σχέσεων, αντί να υποστηρίζουν τις σιδερένιες πόρτες ασφαλείας – όπου, σημειωτέον ότι, παρ' όλες τις αντίστοιχες κατασταλτικές πρακτικές, δεν υπάρχουν στα τμήματα εισαγωγών των άλλων ψυχιατρείων, ούτε πουθενά.

 

Το μόνο που έχουν να προτείνουν οι εργαζόμενοι είναι «λευκά κελιά» (δωμάτια απομόνωσης) και μηχανική καθήλωση (δέσιμο) των ασθενών, που βέβαια είναι πάγιες πρακτικές της ψυχιατρικής παντού, πρακτικές που χαρακτηρίζονται αντιθεραπευτικές, κατασταλτικές και αναχρονιστικές.

 

«Ηταν από αυτές τις λογικές, προσεγγίσεις και πρακτικές που θα έπρεπε να μας είχε χειραφετήσει η ψυχιατρική μεταρρύθμιση αν είχε γίνει. Αλλά δεν έγινε. Ο θάνατος του μηχανικά καθηλωμένου και σε απομόνωση ασθενή, τον Φεβρουάριο, όπως οι παρόμοιοι θάνατοι εκατοντάδων άλλων με υπεύθυνες αυτές τις κατασταλτικές πρακτικές (που εκτός από το να τραυματίζουν ψυχικά, επίσης, σκοτώνουν), είναι ακόμα σε αναζήτηση απονομής δικαιοσύνης. Πραγματικής δικαιοσύνης και σε βάθος», υπογραμμίζει.

 

Ελλειψη προσωπικού

 

Η επίκληση της έλλειψης προσωπικού είναι πραγματική και σοβαρή αιτία. Από τη δραματική μείωση προσωπικού λόγω Μνημονίου στενάζει και διαλύεται σήμερα όλη η υγεία και ψυχική υγεία. «Είναι βασική αιτία, αλλά γίνεται επίκλησή της ως πρόσχημα, γιατί μηχανικές καθηλώσεις και θάνατοι εξ αυτών γίνονταν και όταν υπήρχε περίσσεια προσωπικού. Είναι ένας τρόπος τού σκέπτεσθαι και πράττειν, ένας τρόπος άσκησης της ψυχιατρικής που εκμηδενίζει την ανθρώπινη ύπαρξη αντί να επιδιώκει να συνομιλεί και να επικοινωνεί μαζί της. Βέβαια, αυτός ο τρόπος απαιτεί, μεταξύ των προϋποθέσεών του, και την επάρκεια προσωπικού και άλλων πόρων και μέσων, αλλά αυτή η επάρκεια, οι πόροι και τα μέσα δεν κάνουν, από μόνα τους, την εναλλακτική προσέγγιση. Πρέπει κάποιος να τη θέλει και να την επιδιώκει».

 

Πολιτική διάλυσης

 

Τέλος, δεν είναι αλήθεια ότι στην Τρίπολη νοσηλεύονται ασθενείς από Κρήτη και Βόρεια Ελλάδα επειδή εκεί έκλεισαν τα ψυχιατρεία Χανίων και Πέτρας Ολύμπου. Αντίθετα, υπάρχουν πολλοί ασθενείς από Πελοπόννησο και Αιτωλοακαρνανία που απωθούνται από τις μονάδες ψυχικής υγείας στην Πελοπόννησο και διοχετεύονται (παρά τη θεσμοθετημένη υποχρέωση και ευθύνη για την ανάληψή τους, από το Ψ.Ν. Τρίπολης, το Ρίο κ.λπ.) μαζικά προς την Αθήνα, προς Δαφνί και Δρομοκαΐτειο.

 

Εν κατακλείδι η μεταρρύθμιση στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Τρίπολης, αν πραγματικά ξεκίνησε ποτέ, πάντως δεν ολοκληρώθηκε. Και τώρα είναι έρμαιο των μνημονιακών πολιτικών διάλυσης των πάντων. Αλλά αυτές οι πολιτικές δεν μπορούν ν' αντιμετωπιστούν με τις ιδρυματικές και κατασταλτικές λογικές και πρακτικές του παρελθόντος. Αντίθετα, αυτές οι ιδρυματικές λογικές, εν τέλει, συμπλέουν (και θα συμπλέουν όλο και πιο πολύ στο προσεχές μέλλον) με τις μνημονιακές απαιτήσεις για καταστολή και εξοστρακισμό των πιο αδύναμων και ευάλωτων στρωμάτων της κοινωνίας.