Την είχαμε χάσει την καλή σκηνοθέτιδα. Επιστρέφει όμως δυναμικά με «Το δέντρο και η κούνια», που μιλάει για το θέμα της μετακίνησης των ανθρώπων μέσα από τις περιπέτειες μιας οικογένειας
Της Βένας Γεωργακοπούλου
Πριν από δέκα χρόνια η Μαρία Ντούζα μάς έπεισε με την πρώτη ότι ξέρει να κάνει ένα σίγουρο, γοητευτικό, καλοφτιαγμένο σινεμά. Από τη μεσαίου μήκους ταινία της «Απο 'δώ και πέρα» ξεκίνησε, μάλιστα, και η δεύτερη, εντυπωσιακή καριέρα της Μαρίας Ναυπλιώτου στην υποκριτική. Ηταν η πρώτη σκηνοθέτις που επέλεξε και επέβαλε σε θέατρο, τηλεόραση και σινεμά τη γνωστή τότε μόνο ως χορεύτρια.
Στα ενδιάμεσα, όμως, τη χάσαμε την καλή σκηνοθέτιδα. Και να που η πρώτη της μεγάλου μήκους ταινία, «Το δέντρο και η κούνια», κάνει την Παρασκευή την πρεμιέρα της στο 37ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Μόντρεαλ (22 Αυγούστου-2 Σεπτεμβρίου), στο τμήμα Focus on World Cinema. Μαζί της μια ακόμα ελληνική ταινία, «Ο εχθρός μου» του Γιώργου Τσεμπερόπουλου.
«Με απορρόφησε η διαφήμιση», εξηγεί η Μαρία Ντούζα. «Εκανα οικογένεια και παιδιά, και με βόλευε η part time δουλειά αλλά και οι απολαβές της». Ομως, δεν είχε εγκαταλείψει κάθε ιδέα για σινεμά. Το σενάριο του «Το δέντρο και η κούνια» απαίτησε πολλή δουλειά, ενώ συγχρόνως ανέπτυξε και άλλες ιδέες της, ώστε να είναι έτοιμη τώρα και για την επόμενη ταινία. Το μυαλό της είναι φυσικά στην πορεία του «Το δέντρο και η κούνια», θέλει να έχει κυρίως απήχηση στο ελληνικό κοινό και ελπίζει σε πολλά εισιτήρια.
«Πιστεύω στην αφήγηση», λέει, «σε ένα σινεμά που δεν φαίνεται ο σκηνοθέτης και η δεινότητά του δεν κραυγάζει. Θέλω οι ταινίες να κατασκευάζουν ένα δικό τους, συνεπές και γοητευτικό σύμπαν, που να συγκινεί και να ταξιδεύει τον θεατή. Οταν βγαίνει από την αίθουσα να σκέφτεται κυρίως την ταινία και όχι πόσο καλός και έξυπνος ήταν αυτός που την έφτιαξε. Είναι το είδος του σινεμά που με μάγευε από μικρή, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θαυμάζω και αγαπώ ταινίες και σκηνοθέτες με ιδιαίτερες ικανότητες και προσωπικότητα».
Και αυτή η ταινία της έχει ένα σοβαρό και λεπτό θέμα. Και είναι σαν να γράφτηκε χθες, σήμερα, πάνω στην οικονομική κρίση και τη μετανάστευση, που αφορά όλη την Ευρώπη, δεν είναι απλώς ελληνικό φαινόμενο.
Η Ελένη, μια πετυχημένη γιατρός ελληνικής καταγωγής, εργάζεται στο Λονδίνο δεκαπέντε χρόνια. Ο πατέρας της, ο Κυριάκος, ζει στην Ελλάδα, δήμαρχος στη μικρή του πόλη. Εχοντας υπάρξει προσφυγόπουλο στη Σερβία μετά τον πόλεμο κι έχοντας αγωνιστεί για να γυρίσει στην πατρίδα του, δεν έχει συγχωρήσει την Ελένη για την απόφασή της να ζήσει μακριά από την Ελλάδα. Μια μέρα, ο άντρας της χάνει τη δουλειά του σε κάποιο χρηματοπιστωτικό κολοσσό και μετατίθεται στην Κίνα επ' αόριστον. Πρώτη φορά η Ελένη έρχεται αντιμέτωπη με το ενδεχόμενο μιας αναγκαστικής μετανάστευσης. Αναστατωμένη με την προοπτική, παίρνει την κόρη της, Αννα, και επισκέπτεται τον πατέρα της, υποτίθεται για τις διακοπές του Πάσχα. Οταν φτάνει σπίτι, τίποτα δεν είναι όπως το περίμενε. Μια γυναίκα από τη Σερβία, η Νίνα, είναι εγκατεστημένη εκεί μαζί με την εντεκάχρονη κόρη της. Σύντομα η Ελένη θα διαπιστώσει ότι ο πατέρας της έχει μυστικά.
«Ηθελα να μιλήσω για το θέμα της μετανάστευσης και της μετακίνησης των ανθρώπων με έναν πιο ευρύ τρόπο μέσα, όμως, από μια μικρή οικογενειακή ιστορία», λέει. «Ξέρει κανείς ελληνική οικογένεια που να μην έχει ανάλογη εμπειρία; Η μετακίνηση των ανθρώπων σε άλλους τόπους δεν είναι πολιτικό θέμα, δεν είναι σημερινό. Συνυπάρχει με την ιστορία της ανθρωπότητας, την καθορίζει. Κι αντί με την πάροδο του χρόνου να συμφιλιωνόμαστε μαζί του, γινόμαστε όλο και πιο άγριοι, φοβισμένοι και ρατσιστές. Ξεχνάμε πως εμείς πηγαίναμε κάποτε προς άλλους και τώρα αυτοί έρχονται σε μας». Το καστ της ταινίας είναι εξαιρετικό. Ελένη η Μυρτώ Αλικάκη («την ήθελα σε έναν ρόλο κόντρα στην εικόνα της», λέει η σκηνοθέτις), Κυριάκος ο Ηλίας Λογοθέτης. Και μια μεγάλη έκπληξη. Χάρη στους Σέρβους συμπαραγωγούς της (Intermedianetwork), εξασφάλισε για τον ρόλο της Σέρβας Νίνας, της «Μέριλ Στριπ των Βαλκανίων», όπως λέει.
Η Μιριάνα Καράνοβιτς, που επέμενε να μιλήσει ελληνικά στην ταινία, είναι η πρωταγωνίστρια του «Ο μπαμπάς λείπει ταξίδι για δουλειές» του Κουστουρίτσα (1985), έπαιζε και στο «Underground» (1995), αλλά έλαμψε πρόσφατα στη βραβευμένη με Χρυσή Αρκτο στο Βερολίνο (2006) ταινία της Γιασμίλα Σμπάνιτς «Σεράγεβο σ' αγαπώ» για μια Βόσνια που βιάζεται από Σέρβο, αλλά φέρνει στον κόσμο το παιδί του.
Παίζουν ακόμα ο Νίκος Ορφανός, η μικρή Ιρις Μήττα και η Ελένη Κουλέτση. Διεύθυνση φωτογραφίας Ζαφείρης Επαμεινώνδας, μοντάζ Γιάννης Κωσταβάρας, μουσική Αννα Στερεοπούλου. Η ταινία έχει στηριχτεί επίσης από ΕΚΚ, ΕΡΤ, NOVA.
