Του Σωτήρη Ρούσσου*

Από ό,τι δείχνει η διεθνής ειδησεογραφία, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους (οι παλαιές αποικιοκρατικές δυνάμεις) Βρετανία και Γαλλία είναι έτοιμες να επέμβουν στρατιωτικά στη Συρία εναντίον του καθεστώτος Ασαντ. Και ο στόχος είναι βέβαια η ανατροπή του. Δεν υπάρχουν ψευδαισθήσεις ότι οι ΗΠΑ θα αρκεστούν σε κάποια επιτυχημένα χτυπήματα εναντίον του χημικού οπλοστασίου και μετά θα αποσυρθούν στην αδράνεια, παρακολουθώντας τον Ασαντ και τους συμμάχους του να συνεχίζουν τον συριακό εμφύλιο. Οι ΗΠΑ θα επέμβουν για να δώσουν στην αντιπολίτευση το στρατηγικό πλεονέκτημα ώστε να ανατρέψει τον Ασαντ και το μπααθικό καθεστώς. Ως προς την απόφαση των ΗΠΑ να επέμβουν, δύο εκδοχές μπορούν να αναζητηθούν. Η πρώτη είναι ότι, στην προσπάθειά της να αποφύγει μια άμεση εμπλοκή στη Συρία, η κυβέρνηση Ομπάμα έθεσε την κόκκινη γραμμή της χρήσης των χημικών όπλων πιστεύοντας ότι το καθεστώς, ως ορθολογικός παίκτης, θα αποφύγει τη χρήση τους, εκτός και αν αντιμετώπιζε θανάσιμη απειλή (η οποία μέχρι σήμερα δεν φαινόταν από πουθενά). Η επίθεση με χημικά όπλα ουσιαστικά παγίδευσε τον Ομπάμα σε μια πολιτική επέμβασης που απευχόταν, με δεδομένη μάλιστα την αρνητική στάση της αμερικανικής κοινής γνώμης απέναντι σε ακόμη μία στρατιωτική εμπλοκή στη Μέση Ανατολή.

Η δεύτερη εκδοχή θεωρεί ότι η απόφαση για επέμβαση, και μάλιστα πριν από το τελικό πόρισμα των εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ, αποτελεί νίκη εκείνων των ομάδων πίεσης στην Ουάσινγκτον που θεωρούν ότι η ανατροπή του Ασαντ θα αποδυναμώσει πλήρως την Τεχεράνη και τη σύμμαχό της Χεζμπολάχ, αυξάνοντας αποφασιστικά την πίεση στο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Ανεξάρτητα από το πώς πάρθηκε η απόφαση, παραμένουν αναπάντητα τα ερωτήματα για την αμερικανική στρατηγική εξόδου από τη συριακή κρίση. Ακόμη και αν θεωρήσουμε ως δεδομένη τη στρατιωτική επικράτηση των ΗΠΑ, την επίτευξη στρατηγικού πλεονεκτήματος για την αντιπολίτευση και την εκδίωξη του Ασαντ από τη Δαμασκό, πώς και ποιος θα λύσει τα ζητήματα που οδήγησαν τη Συρία στον καταστροφικό εμφύλιο; Πώς θα αποφευχθεί η δημιουργία ζωνών χάους στη χώρα και η σύνδεσή τους με το κεντρικό Ιράκ; Πώς θα αποτραπεί ο διαμελισμός της σε ζώνες ελέγχου από εθνο-θρησκευτικές ομάδες, τους Κούρδους, τους αλαουίτες (στους οποίους ανήκει και η οικογένεια Ασαντ), τους δρούζους κ.λπ.; Πώς, τέλος, θα αφοπλιστούν οι ιδιαιτέρως ισχυρές τζιχαντικές οργανώσεις τύπου Αλ Κάιντα; Και αν όλα βαδίσουν σύμφωνα με τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις και η Συρία οδεύσει προς ελεύθερες εκλογές, που είναι πολύ πιθανό να αναδείξουν κυβέρνηση Αδελφών Μουσουλμάνων, τι θα συμβεί; Θα υπάρξει χερσαία αμερικανική εμπλοκή ή θα αφήσουν αυτή τη δουλειά στην Τουρκία του Ερντογάν; Και πώς θα αντιδράσουν σε κάτι τέτοιο σύμμαχοι των ΗΠΑ στην περιοχή, όπως η Σαουδική Αραβία;

Από την άλλη πλευρά, πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η αμερικανική στρατηγική για καθεστωτική αλλαγή στη Μέση Ανατολή, είτε με την ωμή στρατιωτική επέμβαση του δόγματος Μπους του νεότερου είτε με την πιο εκλεπτυσμένη μορφή της αλλαγής εκ των έσω του προέδρου Ομπάμα, έχει επιτύχει. Από τα τρία αραβικά κράτη (Αίγυπτος, Ιράκ, Συρία), που θα μπορούσαν να έχουν αυτόνομη στρατηγική και να διεκδικήσουν ηγεμονία στην περιοχή έχουμε, από 2003 έως το 2013, το Ιράκ και τη Συρία σε διάλυση και την Αίγυπτο σε κατεδάφιση. Τα καθεστώτα κατέρρευσαν, αλλά η περιφερειακή σταθερότητα θα παραμένει ζητούμενο για πολύ καιρό ακόμη.

* Αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών, www.cemmis.edu.gr