Με αφορμή την επέμβαση στη Συρία, o πρώην πρόεδρος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα θυμάται την εμπειρία του από το Κόσοβο όπου η Δύση είχε επικαλεστεί παρόμοια επιχειρήματα για να επέμβει

Του Oδυσσέα Βουδούρη*

^[1]Η επίκληση του «ανθρωπιστικού πολέμου» για στρατιωτική επέμβαση στη Συρία φέρνει στον νου μου τα γεγονότα που έζησα πριν από 14 χρόνια, στον πόλεμο του Κοσόβου, ως πρόεδρος του ελληνικού τμήματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα (ΓΧΣ) και αντιπρόεδρος του Διεθνούς Συμβουλίων της οργάνωσης. Η άρνηση του ελληνικού τμήματος να αποδεχτεί αυτή την έννοια τού κόστισε τότε μια διαγραφή και τον αποκλεισμό από την απονομή του βραβείου Νόμπελ, τον Δεκέμβριο του 1999.

^[2]Το Διεθνές Συμβούλιο επανόρθωσε σύντομα το λάθος του, αναγνωρίζοντας ότι «δεν στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων για να αποτρέψει το ανθρωπιστικό άλλοθι που πρόβαλε το ΝΑΤΟ, με μοναδικό σκοπό να γίνει αποδεκτός από την κοινή γνώμη ο πόλεμος του Κοσόβου» (Γενική Συνέλευση ΓΧΣ Γαλλίας, 2000). Η δικαίωση των Ελλήνων ΓΧΣ επισημοποιήθηκε το 2007 με τον τότε πρόεδρο του Διεθνούς Συμβουλίου να δηλώνει, σε ειδική σύσκεψη στην Αθήνα, πως «η διαγραφή ήταν λάθος και σήμερα, σε αντίστοιχη περίπτωση, το Διεθνές Συμβούλιο δεν θα έπραττε με τον ίδιο τρόπο».

Παραθέτω αυτά τα βιώματα, αναλογιζόμενος ότι όποιος αγνοεί την ιστορία καταδικάζεται να την ξαναζήσει και προσπαθώντας παράλληλα να δώσω κάποιες απαντήσεις στα επίκαιρα ερωτήματα.

• Από το Κόσοβο στη Συρία, πόσο «ανθρωπιστικοί» είναι οι πόλεμοι;

Για όσους θυμούνται, οι ίδιες δυνάμεις που σήμερα σχεδιάζουν πόλεμο στη Συρία παρέκαμψαν και τότε τον ΟΗΕ και, χωρίς να περιμένουν την απάντηση της σερβικής κυβέρνησης, εξαπέλυσαν στρατιωτική επίθεση. Ο πόλεμος αυτός παρουσιάστηκε σαν ανθρωπιστικός, με δικαιολογία μια υποτιθέμενη «γενοκτονία» κατά των Κοσοβάρων Αλβανών. Υπήρξε όμως πράγματι γενοκτονία;

Το ελληνικό τμήμα των ΓΧΣ αποφάσισε να στείλει διερευνητική αποστολή στο Κόσοβο, της οποίας ήμουν συντονιστής. Είχα τότε την τύχη να συναντήσω στη βομβαρδισμένη Πρίστινα τον Γάλλο φιλόσοφο και ακτιβιστή, παλιό σύντροφο του Τσε Γκεβάρα, τον Régis Debray. Ο Régis ήθελε, όπως και εμείς, να καταλάβει τι γινόταν πραγματικά στο Κόσοβο. Διαπίστωσε εγκλήματα πολέμου, όπως δυστυχώς συμβαίνει λίγο ή πολύ σε κάθε πόλεμο, αλλά όχι γενοκτονία. Και συνέστησε μια προσπάθεια διαπραγματευόμενης λύσης. Η πρόταση αυτή ήταν όμως απαράδεκτη για όσους ήθελαν για δικούς τους λόγους τον πόλεμο. Το αποτέλεσμα, γνωστό: οι κατατρεγμένοι τού χθες έγιναν οι καταπιεστές και αντικαταστάθηκε μια αδικία από μια άλλη.

Σήμερα, οι ίδιοι που χθες «τιμώρησαν» τη Σερβία θέλουν να «τιμωρήσουν» το συριακό καθεστώς, προτείνοντας «χειρουργικά χτυπήματα». Εχω προσωπικές εικόνες για το πόσο «χειρουργικά» είναι τέτοια χτυπήματα. Κρατώ στη μνήμη, μεταξύ πολλών άλλων, το τραγικό «γιατί;» μιας γυναίκας στα περίχωρα της πόλης Νις, μπροστά σε μια πελώρια γούβα, βάθος 3 μέτρων και διαμέτρου 20, που ήταν ό,τι είχε απομείνει από το σπίτι της και το μικρό εμπόριο, καρπός κόπων μιας ζωής.

Οσοι μιλούν για τιμωρία παραβλέπουν ότι, ως πράξη δικαίου, η τιμωρία προϋποθέτει έντιμη δίκη, τεκμηριωμένη κατηγορία, δυνατότητα υπεράσπισης του κατηγορούμενου και αμερόληπτο δικαστή. Ολοι γνωρίζουμε βέβαια πως τίποτε απ’ όλα αυτά δεν υφίσταται. Οπως γνωρίζουμε πλέον ότι, την παραμονή της ΝΑΤΟϊκής επίθεσης στη Σερβία, το Βελιγράδι είχε αποφασίσει να διαπραγματευτεί. Οπως επίσης ξέρουμε ότι ο Σαντάμ Χουσεΐν δεν διέθετε όπλα μαζικής καταστροφής, παρά την απόλυτη διαβεβαίωση του Αμερικανού προέδρου περί του αντιθέτου.

Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να δούμε ψύχραιμα και αντικειμενικά τα τωρινά γεγονότα.

• Τι συνέβη πραγματικά στις 21 Αυγούστου στα περίχωρα της Δαμασκού;

Οι Δυτικοί ισχυρίζονται πως έχουν αποδείξεις για την ενοχή της κυβέρνησης. Αντίστοιχα, Ρώσοι και Ιρανοί ισχυρίζονται ότι διαθέτουν αποδείξεις για προβοκάτσια των αντικαθεστωτικών. Κανείς όμως δεν δημοσιοποιεί πειστήρια! Συνεπώς, η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχουν αδιάσειστες αποδείξεις.

Υπάρχουν μήπως ενδείξεις; Την κυβέρνηση βαρύνει η βίαιη συμπροφορά της διαχρονικά. Το ίδιο όμως ισχύει και για τους αντικαθεστωτικούς: όλοι θυμόμαστε τις πρόσφατες φρικαλέες εικόνες όπου πυρπολούν ζωντανούς αιχμαλώτους με βενζίνη και εξοντώνουν δημόσιους υπαλλήλους πετάγοντάς στους στο κενό από την ταράτσα των δημόσιων κτιρίων όπου υπηρετούσαν. Μπορεί η στρατιωτική κατάσταση να εξώθησε τον κυβερνητικό στρατό σε χρήση χημικών για να μην καταρρεύσει; Ολες οι πληροφορίες υποδηλώνουν το αντίθετο. Η αντιπολίτευση βρίσκεται σήμερα στρατιωτικά ευάλωτη και ο καθένας γνωρίζει ότι δεν είναι αδιανόητο δυνάμεις που επιδιώκουν όξυνση της κατάστασης να της έχουν προμηθεύσει χημικά.

Μπορούμε κυρίως να σκεφτούμε ποιοι επωφελούνται από το έγκλημα. Η απάντηση είναι αυτονόητη: οι εξτρεμιστές της κάθε παράταξης και κατά κύριο λόγο αυτοί που θα έχουν όφελος από μια στρατιωτική επέμβαση ενάντια στη συριακή κυβέρνηση.

• Ποιος είναι ο λόγος του προαναγγελθέντος πολέμου;

Ελλείψει αποδείξεων ή ενδείξεων, ποιος λόγος ωθεί τις ΗΠΑ να παρέμβουν, παρά τα πρόσφατα αποθαρρυντικά παραδείγματα του Ιράκ και του Αφγανιστάν;

Υπάρχουν δύο κίνητρα. Το πρώτο είναι γεωστρατηγικό: πάγια πολιτική των μεγάλων δυνάμεων είναι να θρυμματίζουν τις μικρότερες για να τις ελέγχουν καλύτερα. Ετσι έπραξαν οι ΗΠΑ στο Ιράκ, μετατρέποντας μια περιφερειακή δύναμη σε ανίσχυρο τριμελές μόρφωμα (σιιτικό, σουνιτικό, κουρδικό). Δεύτερον, σε οικονομικό επίπεδο, ο πόλεμος στοιχίζει μεν πολλά στον φορολογούμενο, αλλά αποφέρει άλλα τόσα σε ιδιωτικές επιχειρήσεις που τον εμπορεύονται. Στο Ιράκ π.χ., οι πραγματικές ανάγκες ασφάλειας και η εικονική ανοικοδόμηση πρόσφεραν δισεκατομμύρια δολάρια σε ιδιωτικές εταιρείες όπως η Blackwater, η Halliburton και άλλες.

Σε κάθε περίπτωση, οι λόγοι αυτοί δεν υποστηρίζονται δημόσια. Εξ ου και η εφεύρεση του «ανθρωπιστικού πολέμου».

• Τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα;

Η Ελλάδα ως μικρή δύναμη, χωρίς αποικιοκρατικό παρελθόν και χωρίς επεκτατικές βλέψεις, διαθέτει ένα πλεονέκτημα. Μπορεί να συνδυάσει αβίαστα το εθνικό της συμφέρον με την έννοια του διεθνούς δικαίου. Ο πόλεμος και ακόμα περισσότερο η συμμετοχή της Ελλάδας σε αυτόν αντιβαίνει τόσο το ένα όσο και το άλλο. Προφανώς η Ελλάδα δεσμεύεται από συμμαχικές συμφωνίες. Εχει όμως δικαίωμα και υποχρέωση να διατυπώσει ηχηρά την άποψή της στο πλαίσιο αυτών των συμμαχιών. Η κοινή γνώμη των δυτικών χωρών, καθώς και πολλά κοινοβούλια είναι αντίθετα στον πόλεμο. Την αντίθεση αυτή οφείλει να δηλώσει και η ελληνική κυβέρνηση. Αν δεν το πράξει, ζημιώνει τόσο το εθνικό συμφέρον όσο και το διεθνές δίκαιο.

Η επιβλαβής στάση είναι εκείνη του «παθητικού προθύμου». Η επωφελής είναι η πρωτοβουλία για ειρηνευτική διαμεσολάβηση. Το κύρος της Ελλάδας στην περιοχή είναι πολύ μεγαλύτερο απ’ όσο εμείς οι ίδιοι νομίζουμε. Θα το αξιοποιήσει η κυβέρνηση;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

* Πρώην πρόεδρος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, βουλευτής Β’ Αθήνας, μέλος της Διεθνούς Πρωτοβουλίας για την Ειρήνη στη Συρία