Της Μαργαρίτας Βεργολιά

^[1]Ιστορικά, οι Αμερικανοί ψηφοφόροι «επιβραβεύουν» με δεύτερη θητεία τους προέδρους τους, όταν στη διάρκεια της εκλογικής χρονιάς καταγράφεται, έστω και οριακή, ανάπτυξη της οικονομίας.

Σήμερα, οι ΗΠΑ ακόμη παλεύουν να βγουν από τη χειρότερη ύφεση των τελευταίων 80 ετών, η ανεργία είναι «κολλημένη» λίγο κάτω από το εξαιρετικά δυσάρεστο 8% και οι ρυθμοί δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας αποδεικνύεται ότι υπολείπονται αυτών της αύξησης του πληθυσμού…

Στο εμφανές πια ξεθύμασμα της πολιτικής «μέθης» του 2008 περί «αλλαγής», αυτό που τελικά φαίνεται ότι εξασφάλισε την επανεκλογή του Μπαράκ Ομπάμα είναι όχι τόσο η ψήφος εμπιστοσύνης στην οικονομική πολιτική του, όσο η γενικευμένη πεποίθηση στις τάξεις των ψηφοφόρων πως για τα σημερινά δεινά της αμερικανικής οικονομίας ευθύνεται πρωτίστως ο προκάτοχός του στον Λευκό Οίκο, Τζορτζ Μπους ο νεότερος.

Και, φυσικά, ο διάχυτος φόβος πως ο Ρεπουμπλικανός αντίπαλός του, Μιτ Ρόμνεϊ, με την αυτοαναιρούμενη πολιτική του θα οδηγούσε τη χώρα κατευθείαν στα «βράχια»…

Μια χώρα στα δύο

Από πλευράς εκλεκτόρων τουλάχιστον, για τον Μπαράκ Ομπάμα ήταν μια ξεκάθαρη εκλογική νίκη. Ομως, η ανάγνωση του αποτελέσματος των προεδρικών εκλογών της 6ης Νοεμβρίου αποκαλύπτει μια χώρα βαθύτατα διχασμένη, την ώρα που οι μεγαλύτερες οικονομικές και πολιτικές προκλήσεις βρίσκονται ante portas…

Αφ' ενός, είναι η δημογραφική διαίρεση του εκλογικού σώματος. Στην πλειοψηφία τους, οι μειονότητες, οι νέοι και οι γυναίκες συντάχθηκαν με τους Δημοκρατικούς, ενώ οι λευκοί άνδρες και οι πλούσιοι ψήφισαν τους Ρεπουμπλικανούς, σε μια γλαφυρή αποτύπωση του διευρυνόμενου κοινωνικο-οικονομικού χάσματος στη σημερινή αμερικανική κοινωνία.

Αφ' ετέρου, είναι η παγίωση του κλίματος πόλωσης στην κεντρική αμερικανική πολιτική σκηνή, όπως αυτή καταγράφεται από τις παράλληλες, συμπληρωματικές εκλογές για το Κογκρέσο.

Οι συσχετισμοί δεν άλλαξαν δραστικά, συγκριτικά με τις εκλογές του 2010. Οι Δημοκρατικοί διατηρούν οριακά τον έλεγχο στη Γερουσία. Και οι Ρεπουμπλικανοί εξακολουθούν να ελέγχουν την πλειοψηφία στη Βουλή των Αντιπροσώπων (αν και με μικρή ενίσχυση των Δημοκρατικών), διατηρώντας έτσι τη δυνατότητα να κάνουν όποτε θέλουν δύσκολη τη ζωή στον Αμερικανό πρόεδρο, μπλοκάροντας τη μία μετά την άλλη προταθείσες νομοθεσίες.

Μπορεί, εξάλλου, αρκετοί εκπρόσωποι της υπερσυντηρητικής ρεπουμπλικανικής πτέρυγας του Tea Party να μην κατάφεραν να επανεκλεγούν. Tο ίδιο, ωστόσο, συνέβη και με ορισμένους μετριοπαθείς υποψηφίους και από τα δύο «στρατόπεδα», που δεν κατάφεραν να επιστρέψουν στο Καπιτώλιο…

Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα…

«Το αδιέξοδο και η διακομματική αντιπαλότητα φαίνεται ότι θα αποτελέσουν μέρος του status quo της δεύτερης θητείας Ομπάμα», σχολιάζει σε ανάλυσή του το BBC. «Κι αυτό θα εξαρτηθεί εν μέρει από το πώς θα “διαβάζουν” το εκλογικό αποτέλεσμα οι Ρεπουμπλικανοί στο Κογκρέσο», εξηγεί.

«Θα δουν απέναντί τους έναν αποδυναμωμένο πρόεδρο, που κατάφερε να περάσει ξυστά τις εκλογικές συμπληγάδες, και συνεπώς θα συνεχίσουν την επιθετική, ασυμβίβαστη αντιπολιτευόμενη τακτική τους; Ή θα τους απασχολήσουν περισσότερο οι δικές τους εκλογικές απώλειες και θα στραφούν προς μια πιο διαλλακτική στάση συνεργασίας στο Κογκρέσο;».

Το κατά πόσο οι κομματικές γραμμές θα γίνουν πιο ευέλικτες ή πιο άκαμπτες θα φανεί λίαν συντόμως. Στο αμέσως προσεχές διάστημα, θα αρχίσουν σκληρές διαπραγματεύσεις για την αποφυγή του λεγόμενου «δημοσιονομικού γκρεμού», που παραμένει ως… Ερινύα από την πρώτη προεδρική θητεία Ομπάμα.

Ζητούμενο είναι η εξεύρεση μιας κοινά αποδεκτής λύσης για τη μείωση του χρέους, που σήμερα φτάνει τα 16 τρισ.! Μια «ανάσα» περίπου 235 εκατομμυρίων δολαρίων, δηλαδή, από το ανώτατο επιτρεπτό όριο…

Ο χρόνος ήδη μετρά αντίστροφα μέχρι την 1η Ιανουαρίου, την καταληκτική ημερομηνία για την επίτευξη διακομματικής συμφωνίας. Σε αντίθετη περίπτωση, θα ενεργοποιηθούν αυτόματα δραστικές περικοπές δημοσίων δαπανών και αυξήσεις φόρων, ύψους 600 δισ. δολαρίων.

Οι περισσότεροι αναλυτές, πάντως, εκτιμούν ότι, ακόμη και στο παρά πέντε, είναι πιθανός ένας συμβιβασμός μεταξύ των Ρεπουμπλικανών, που αξιώνουν «ψαλίδι» στις δημόσιες δαπάνες, και των Δημοκρατικών, που πιέζουν για αύξηση της φορολόγησης των υψηλών εισοδημάτων. Ή, όπως πιο κυνικά παρατηρεί ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, Τζούλιαν Ζέλιζερ: «Μην περιμένετε να υπάρξει ένα καινούργιο New Deal»…

Το προεδρικό «στοίχημα»

«Οι εκλογές κατέδειξαν ότι δεν υπάρχει ευρεία λαϊκή εντολή για να γίνουν πολύ περισσότερα, πέραν των κοινά αποδεκτών στόχων για τη βελτίωση της οικονομίας και τη μείωση του ομοσπονδιακού ελλείμματος», εκτιμά σε ανάλυσή του το πρακτορείο Reuters.

«Αυτό σημαίνει», συμπληρώνει, «ότι η ανάληψη νέων τολμηρών πρωτοβουλιών, αντίστοιχων με αυτές της μεταρρύθμισης του συστήματος υγείας, της επιβολής κανόνων στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και της προώθησης νέων πακέτων στήριξης της οικονομίας, θα είναι σαφώς πιο περίπλοκες για τον Ομπάμα του 2012, απ' ό,τι ήταν για τον Ομπάμα του 2008».

Ακόμη κι έτσι -εκτιμούν αναλυτές- ο Ομπάμα έχει πλέον ένα σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα. Απαλλαγμένος από το άγχος μιας επόμενης αναμέτρησης (αυτή είναι η τελευταία προεδρική θητεία του βάσει του συνταγματικού ορίου), μπορεί να εξαντλήσει τα περιθώρια ελιγμών, για να προωθήσει ακόμη πιο αποφασιστικά -ή όσο μπορεί τουλάχιστον- τη μεταρρυθμιστική του ατζέντα, αφήνοντας έτσι το δικό του προεδρικό «στίγμα» στη σύγχρονη αμερικανική ιστορία.

Μία από τις μεταρρυθμίσεις αφορά και τις επόμενες γενιές. «Η μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας αποτελεί μία από τις σημαντικότερες νομοθετικές ρυθμίσεις εδώ και μισό αιώνα», υπογραμμίζει η Θέντα Σκόκολπ, καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ -πόσο δε μάλλον αφού θα σηματοδοτήσει την επέκταση της υγειονομικής κάλυψης για περισσότερα από 30 εκατομμύρια ανασφάλιστους σήμερα Αμερικανούς, αρχής γενομένης από το 2014.

Εξ ου και στην επινίκια ομιλία του στο Σικάγο, ο Ομπάμα φρόντισε να επαναλάβει αρκετές φορές τη λέξη «συμβιβασμός», ως βασική προϋπόθεση για την επίλυση του δημοσιονομικού «γρίφου» -μέρος του οποίου θεωρείται ότι θα αποτελέσει και ο επικείμενος ανασχηματισμός της κυβέρνησης των Δημοκρατικών, εν όψει της προαναγγελθείσης αποχώρησης του υπουργού Οικονομικών Τίμοθι Γκάιτνερ (και της ΥΠΕΞ, Χίλαρι Κλίντον). Ανήσυχες, οι αγορές παρακολουθούν από κοντά…

Μετά την αρχικά θετική αντίδραση στην επανεκλογή Ομπάμα -η οποία αποτέλεσε για τους περισσότερους επενδυτές εχέγγυο πως η κοπή χρήματος από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ θα συνεχιστεί ακόμη και μετά την προβλεπόμενη αποχώρηση του επικεφαλής της, Μπεν Μπερνάνκε, στις αρχές του 2014- το άνοιγμα της Wall Street αποτύπωσε το κλίμα αβεβαιότητας για την επόμενη ημέρα.

«Με άλλα λόγια», γράφει χαρακτηριστικά η «Wall Street Journal», «όλοι οι μεγάλοι οικονομικοί δείκτες κατέγραφαν την αγωνία για το οικονομικό μέλλον… Καθώς οι επενδυτές άρχισαν να «χωνεύουν» το εκλογικό αποτέλεσμα, άρχισαν να βλέπουν τους ευρύτερους κινδύνους που προκύπτουν από αυτό».

 [email protected]