ΓΕΡΜΑΝΙΑ Μπορεί να είχαν ελπίδες οι χώρες του Νότου, αλλά η Μέρκελ, μετά την επανεκλογή και την ισχυροποίησή της, δεν θα υποβάλει σε περιπέτειες τους Γερμανούς, ώστε να συνεχίσουν να την… αγαπούν

Της Ελλης Πάνου

^[1]Περιμένοντας το σήμα εκκίνησης από το Βερολίνο έπειτα από μήνες απραξίας, οι Ευρωπαίοι εταίροι της Γερμανίας δεν έχουν πλέον πολλές προσδοκίες για μετεκλογική αλλαγή πορείας. Μόνον ελπίδες τρέφουν. Από την Αθήνα και τη Λισαβόνα μέχρι το Παρίσι και τη Ρώμη, όλες οι κυβερνήσεις πιέζονται να προχωρήσουν ταχύτατα στην επίλυση των προβλημάτων των τραπεζών τους και στην υιοθέτηση μιας άλλης πολιτικής που θα δώσει, επιτέλους, ώθηση στην ανάπτυξη και την απασχόληση.

Κι έχοντας απέναντί τους, πάλι, μια πανίσχυρη πλέον Ανγκελα Μέρκελ, ποντάρουν τώρα ότι στο πλευρό της στην κυβέρνηση θα στέκονται οι Σοσιαλδημοκράτες, οι οποίοι σε γενικές γραμμές θεωρούνται περισσότερο φιλοευρωπαίοι κι αφήνουν περιθώρια για φρένο στην άκρατη λιτότητα.

To τριπλό φρένο

Η συμβουλή των ειδικών είναι: να κρατάτε μικρό καλάθι. Το «τριπλό φρένο» -ανεξαρτησία της Βουλής, εχθρική κοινή γνώμη και αυστηρό συνταγματικό δικαστήριο- έτσι κι αλλιώς θα εξακολουθεί να θέτει τα όρια στην όποια προθυμία επιδείξει η επόμενη κυβέρνηση για να μοιραστεί τα βάρη με τους εταίρους. Οπως και τα διαφορετικά εθνικά συμφέροντα μέσα στην Ε.Ε.

Με τον φόβο της κατάρρευσης του ευρώ να έχει πλέον ξεπεραστεί και με τις αγορές, προς το παρόν, να έχουν ηρεμήσει, το πιθανότερο είναι το Βερολίνο να επιμείνει στη γνωστή τακτική των «μικρών βημάτων», εν μέσω ευρωγκρίνιας, για τα νέα πακέτα στήριξης που πιθανότατα θα χρειαστούν Ελλάδα και Πορτογαλία, για τις διευκολύνσεις που θα ζητήσει η Ισπανία προκειμένου να σώσει τις τράπεζές της, για το πολιτικό χάος που ταλανίζει την Ιταλία, για την οικονομική πολιτική του Παρισιού. Η πρόοδος, λοιπόν, στα μεγάλα ανοιχτά ζητήματα θα είναι πολύ αργή, αφού ανεξαρτήτως εκλογικού αποτελέσματος η Γερμανία και ο υπόλοιπος κόσμος εξακολουθούν να έχουν διαφορετική αντίληψη για το ποια είναι η «ασθένεια» και τι «θεραπεία» απαιτείται.

«Η Γερμανία θέλει να τη μιμηθούν οι άλλοι, αλλά δεν θέλει να ηγηθεί», λέει ο ειδικός Χοσέ Μαρία ντε Αρέιλθα. «Υπάρχει χάσμα μεταξύ της πιο υπεύθυνης οικονομικής δύναμης και της έλλειψης ηγεσίας… Η Γερμανία εξελίσσεται σε μια μεγάλη Ελβετία, συγκεντρώνοντας πλούτο και αποφεύγοντας τις διεθνείς ευθύνες της σε κρίσεις, όπως αυτή του ευρώ ή της Συρίας. Δεν έχει καμία διάθεση να ρισκάρει ούτε αίμα ούτε χρήμα».

Και με τη Μέρκελ πάλι στην καγκελαρία, έτσι κι αλλιώς, είναι απίθανο να το κάνουν. Το αποτέλεσμα των εκλογών, είπε η ίδια γιορτάζοντας τη νίκη της, είναι και «μια πολύ ισχυρή ψήφος» για την ενωμένη Ευρώπη. Το θέμα όμως είναι πώς εννοεί την ενωμένη Ευρώπη. Με άλλα λόγια, ποια θα είναι η στάση της στις κρίσιμες αποφάσεις για την τραπεζική ένωση, πόσο ακόμα θα πιέζει τον Νότο για περισσότερη «ανταγωνιστικότητα» και για λιγότερο «κοινωνικό κράτος», εάν θα επιμείνει στην τροποποίηση της ευρωπαϊκής συνθήκης και στην άρνησή της να συζητήσει το θέμα του ευρωομόλογου – θέμα το οποίο δείχνουν να έχουν σιωπηρά διαγράψει από την ατζέντα τους και οι Σοσιαλδημοκράτες.

Μια τέτοια στρατηγική στο σύνολό της, προειδοποιούν αναλυτές, μπορεί να είναι «πολύ μαστίγιο και καθόλου καρότο».

Ωστόσο, στο απόγειο της δύναμής της, η Μέρκελ δείχνει να πιστεύει ότι δεν χρειάζεται πλέον να δίνει εξηγήσεις σε κανέναν και για τίποτα κι έχει εξελιχθεί σε μια ηγέτιδα που απαιτεί θυσίες από τους άλλους, αλλά ζητάει πολύ λιγότερα από τους Γερμανούς ψηφοφόρους και δεν έχει καμία πρόθεση να τους στενοχωρήσει και στο μέλλον.

Το κόμμα της ήδη έχει εξελιχθεί σε έναν μηχανισμό όπου η πολιτική ανακοινώνεται και δεν συζητείται. Είναι πιο ισχυρή πλέον και από τον Χέλμουτ Κολ στα καλύτερά του -υποστηρίζει το «Spiegel»- κι αυτό πολλές φορές φαίνεται από το θράσος με το οποίο αντιμετωπίζει το κόμμα της, το οποίο έχει φροντίσει να μεταμορφώσει σε ένα «νεκροταφείο».

Δεν χαλάει το ζεν της

Εχοντας «ευνουχίσει» το ευρύτερο πολιτικό περιβάλλον της, χαλάει το ζεν της μόνον όταν είναι να απευθύνει φλογερές ομιλίες, προειδοποιώντας για τον κίνδυνο να πέσουν οι πολίτες σε «λήθαργο και σε εφησυχασμό». Οχι οι δικοί της πολίτες. Αλλά οι «άλλοι», των λοιπών ευρωπαϊκών χωρών. Το μήνυμά της στην ουσία είναι ότι οι Γερμανοί έχουν ήδη προσφέρει πολλά και τώρα πρέπει οι εταίροι στην Ε.Ε. να αναλάβουν δράση.

Η πραγματικότητα είναι ότι το ταλέντο της Μέρκελ περιορίζεται στη διαχείριση των προβλημάτων που κάποιοι άλλοι της «φορτώνουν». Αντιδρά και δεν δρα. Αυτό που δεν διαθέτει, είναι δικές της ιδέες και όραμα. Τώρα ξέρει ότι η υστεροφημία της εξαρτάται από το εάν θα έχει την τόλμη να στεριώσει τα θεμέλια της Ευρώπης.

Το περίγραμμα ενός τέτοιου σχεδίου δεν είναι ακόμα διακριτό, αλλά εξαρχής η καγκελάριος είχε μια πολύ πιο επικριτική στάση για τις Βρυξέλλες απ’ ό,τι το κόμμα της.

Το μότο της μπορεί να είναι «περισσότερη Ευρώπη», αλλά το πραγματικό νόημα κρύβεται ως συνήθως στις λεπτομέρειες. Για τη Μέρκελ περισσότερη Ευρώπη δεν σημαίνει, για παράδειγμα, ενδυνάμωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, την οποία θεωρεί σε γενικές γραμμές αποκομμένη από την πραγματικότητα και από τις επιθυμίες των πολιτών. Δεν θέλει ο πρόεδρός της να εκλέγεται απευθείας από τους Ευρωπαίους -παρότι σε αυτό έχει συμφωνήσει και το ίδιο της το κόμμα-, γιατί δεν θέλει περισσότερη εξουσία στα χέρια του και λιγότερη στα δικά της. Το σχέδιό της είναι μια Ευρώπη που να αποτελείται από κράτη με επιρροή και λέγεται ότι ετοιμάζεται να προτείνει τροποποίηση της Συνθήκης που θα χαρίζει περισσότερη δύναμη στο συμβούλιο των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων -δηλαδή, στην ουσία, στο Βερολίνο- αποδυναμώνοντας ταυτόχρονα την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Μαζί της η πλειοψηφία

Με τις διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης να έχουν ήδη αρχίσει, η Μέρκελ γνωρίζει ότι την πολιτική της στηρίζει η πλειοψηφία των Γερμανών. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, υποστηρίζουν αναλυτές, το γερμανικό οικονομικό μοντέλο -που βασίζεται στις εξαγωγές, την πεισματική αποταμίευση και την καταπίεση του καταναλωτισμού- μπορεί να επανεξεταστεί στα σημεία, πιθανόν και ως αντίτιμο για να δεχτούν οι Σοσιαλδημοκράτες τη συγκατοίκηση. Οχι όμως για το καλό της Ευρώπης, αλλά της Γερμανίας.

Η Μέρκελ δεν το θέλει αυτό. Εχει γίνει πιο τολμηρή με την πάροδο των χρόνων. Πήγε στις Βρυξέλλες και επέβαλε τις πολιτικές της, που πυροδότησαν αντιδράσεις σε όλη την ήπειρο, χωρίς να πεταρίσει το βλέφαρό της. Αυτό που την ανησυχούσε ίσως περισσότερο από όλα, ήταν οι δικοί της ψηφοφόροι να μην ξυπνήσουν.