ΙΡΑΝ Παρ’ ότι πρόκειται για δύσκολο θέμα, το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης σε μια φλεγόμενη περιοχή, τη Μέση Ανατολή, ο διάλογος με τις ΗΠΑ άρχισε με εκατέρωθεν ανοίγματα, τον Ροχανί πρόθυμο και τον Ομπάμα απολογητικό

Της Μαργαρίτας Βεργολιά

^[1]Ο δρόμος προς την κρίσιμη 68η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ -που άρχισε χθες τις εργασίες της στη Νέα Υόρκη- ήταν εδώ και ημέρες «στρωμένος» με καλές προθέσεις. Εχοντας ως «φόντο» τη συριακή κρίση, Ουάσινγκτον και Τεχεράνη διαμηνύουν πια σε όλους τους τόνους ότι αυτή είναι μια ιστορική ευκαιρία για την επίλυση ενός από τους πιο δυσεπίλυτους «γόρδιους δεσμούς» της διεθνούς διπλωματίας: το μέλλον του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.

«Τα εμπόδια μπορεί να αποδειχτούν πολύ μεγάλα, αλλά πιστεύω ακράδαντα ότι πρέπει να δοκιμάσουμε τη διπλωματική οδό», διακήρυξε από βήματος της Γενικής Συνέλευσης ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα, σε μία ομιλία κατά τη διάρκεια της οποίας επανέλαβε 25 φορές τη λέξη «Ιράν» και, μέσω αυτής, κατά ορισμένους αναλυτές έτεινε «κλάδο ελαίας» στην Τεχεράνη και κατ' άλλους της πέταξε το γάντι…

Απολογία για CIA

Πράγματι, πρώτη φορά ο Ομπάμα έκανε λόγο για μερίδιο ευθύνης των ΗΠΑ «στο κλίμα δυσπιστίας μεταξύ των δύο χωρών», αναγνωρίζοντας την εμπλοκή της CIA στην πραξικοπηματική ανατροπή τής δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης του Ιράν το 1953.

Μίλησε για τους Ιρανούς που έπεσαν θύματα της χρήσης χημικών όπλων από το καθεστώς του Σαντάμ Χουσέιν, κατά τη διάρκεια του πολυετούς πολέμου μεταξύ Ιράν και Ιράκ, πίσω στη δεκαετία του 1980. Και, κοιτώντας πια μπροστά, τόνισε ότι η «επίλυση του ζητήματος του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν θα μπορούσε να αποτελέσει ένα μεγάλο βήμα, σε έναν μακρύ δρόμο προς μια διαφορετική σχέση».

Αλλά, για να γίνει αυτό, συμπλήρωσε, «τα συμφιλιωτικά λόγια πρέπει να συνοδεύονται από ξεκάθαρες και επαληθεύσιμες πράξεις».

«H ομιλία Ομπάμα ήταν κάτι που οι Ιρανοί θα ήθελαν να ακούσουν για να αρχίσουν διαπραγματεύσεις», εκτιμά ο Ιρανός αναλυτής Αλί Γκαρίμπ, μιλώντας σε παράλληλο διαδικτυακό φόρουμ που οργάνωσε η «Huffington Post». «Δεν διατυπώθηκαν πολλές απειλές για χρήση στρατιωτικής βίας, αναγνωρίστηκαν οι αδικίες σε βάρος του Ιράν, υπήρξε μέχρι κι ένα συγκαταβατικό νεύμα στο δικαίωμα του Ιράν στην ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας».

Η ομιλία-απάντηση του Ιρανού προέδρου, Χασάν Ροχανί, στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ αναμενόταν σήμερα τα ξημερώματα (ώρα Ελλάδος). Ο ίδιος δεν ήταν παρών στην ομιλία Ομπάμα -εκείνη την ώρα είχε την πρώτη του συνάντηση με την επικεφαλής του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ. Δεν παρέστη ούτε στο χθεσινοβραδινό γεύμα που παρέθεσε ο γ.γ. του ΟΗΕ, Μπαν Κι Μουν (κατά το ιρανικό Press TV, επειδή σέρβιραν αλκοόλ!).

Πολύ πριν από την ομιλία του, πάντως, αναλυτές άφηναν ελάχιστα περιθώρια για… εκπλήξεις. Πριν καν αναχωρήσει από την Τεχεράνη για τη Νέα Υόρκη, με τις πολιτικές «ευλογίες» μάλιστα του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη Αγιατολάχ Χαμενεΐ, ο μετριοπαθής πρόεδρος του Ιράν είχε ήδη κάνει το διπλωματικό του «άνοιγμα» προς τη Δύση, δηλώνοντας έτοιμος για διαπραγματεύσεις.

Προ ημερών, είχε ανταλλάξει και σχετικές επιστολές με τον Μπαράκ Ομπάμα. Τώρα, το μεγάλο ερώτημα είναι εάν, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης, θα υπάρξει μια άτυπη τετ α τετ συνάντηση ή έστω μια χειραψία μεταξύ των προέδρων ΗΠΑ και Ιράν, δύο χωρών, οι διπλωματικές σχέσεις των οποίων έχουν διακοπεί από το 1980, μετά την κρίση των ομήρων, με την κατάληψη της αμερικανικής πρεσβείας από Ιρανούς φοιτητές στην Τεχεράνη (την οποία πραγματεύτηκε πρόσφατα και με αμφιλεγόμενο τρόπο η κινηματογραφική ταινία «Argo»).

Ες αύριον τα σπουδαία

Ομως, πέρα από την όποια επικοινωνιακού τύπου χειρονομία, η ουσία του ιρανικού ζητήματος θα τεθεί επί τάπητος αύριο Πέμπτη, στην κρίσιμη σύσκεψη της ομάδας 5+1 (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Γαλλία, Βρετανία, Γερμανία) με τον υπουργό Εξωτερικών του Ιράν Τζαβάντ Ζαρίφ, όπου ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας, Τζον Κέρι, μεταβαίνει με σαφή εντολή από τον Λευκό Οίκο να επιδιώξει μια βιώσιμη διπλωματική λύση. Αλλωστε, «τόσο ο Ροχανί όσο και ο Ομπάμα χρειάζονται επειγόντως μια επιτυχία», σημειώνει σε ανάλυσή της η βρετανική εφημερίδα «Observer». «Ο Ροχανί είναι στην αρχή μιας “περιόδου του μέλιτος” στην Τεχεράνη, που θα διαρκέσει μερικούς μήνες κι όχι χρόνια. Ο Ομπάμα, από την άλλη, βρίσκεται στη δεύτερη και τελευταία θητεία του στον Λευκό Οίκο. Και οι δύο γνωρίζουν, όπως και όλοι οι “παίκτες” σε αυτό το δαιδαλώδες “παιχνίδι”, ότι, εάν υπάρξει μια συμφωνία, θα συναφθεί τελικά μεταξύ Ουάσινγκτον και Τεχεράνης, με τις άλλες πέντε χώρες να λειτουργούν ως διαμεσολαβητές. Εάν διαπιστώσουν ότι υπάρχει δυνατότητα συμφωνίας, μπορούν να παρακάμψουν τους μεσάζοντες και να πραγματοποιήσουν απευθείας διμερείς συνομιλίες».

Ομως, αυτή η προοπτική φαντάζει ακόμη κατά τι μακρινή. Στο εσωτερικό του Ιράν δεν λείπουν οι αντιδράσεις σκληροπυρηνικών κύκλων, κυρίως στις τάξεις του στρατού. Και από την άλλη είναι το Ισραήλ. Μία εβδομάδα πριν από την ομιλία του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και τη συνάντησή του με τον Μπαράκ Ομπάμα, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου κατηγόρησε χθες από τα Ιεροσόλυμα το Ιράν λέγοντας ότι «θεωρεί πως τα παρηγορητικά λόγια και οι συμβολικές πράξεις θα του επιτρέψουν να συνεχίσει τις προσπάθειες για την κατασκευή βόμβας».

Την ίδια ώρα, η ισραηλινή πρεσβεία στις ΗΠΑ επιχειρούσε ανοιχτά τη γελοιοποίηση του Ροχανί, δημιουργώντας ένα ψεύτικο προφίλ του στον κοινωνικό ιστότοπο LinkedIn, προσδίδοντας στον Ιρανό πρόεδρο κι άλλες… ιδιότητες, όπως του «έμπειρου πωλητή, επαγγελματία των δημοσίων σχέσεων και υπέρμαχου της διάδοσης των πυρηνικών όπλων».