Ο κορυφαίος ιστορικός της λογοτεχνίας μας ξεκίνησε να γράψει έναν οδηγό στα παιδικά του λημέρια για αποκλειστική χρήση των παιδιών και εγγονιών του. Κατέληξε ευτυχώς σε ένα βιβλίο. Το παρουσίασε χθες μαζί με τον Πέτρο Μάρκαρη και τον Νάσο Βαγενά

Της Παρής Σπίνου

^{[1] [2]}

Ο Μάριο Βίτι γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1926 από μητέρα Ρωμιά και Ιταλό πατέρα, ενώ μετά τον πόλεμο έφυγε για σπουδές στην Ιταλία, αρχίζοντας ένα συναρπαστικό ταξίδι που τον οδήγησε στο Πανεπιστήμιο της Νάπολης και στην κορυφή των νεοελληνιστών. Ο Πέτρος Μάρκαρης γεννήθηκε κι αυτός στην Κωνσταντινούπολη, περίπου 10 χρόνια αργότερα, δίγλωσσος επίσης, με αρμενικές ρίζες, σπούδασε στη Γερμανία για να καθιερωθεί στην αστυνομική λογοτεχνία, τη μετάφραση, το σενάριο.

Βίοι παράλληλοι, που όμως, κόντρα στα μαθηματικά, τέμνονται. Ετσι, ο Μάρκαρης εισηγήθηκε να μεταφραστεί στα ελληνικά το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μάριο Βίτι «Η Πόλη όπου γεννήθηκα. Ιστανμπούλ 1926-1946»(εκδ. Γαβριηλίδης, μτφρ. Λένα Καλλέργη), το οποίο και παρουσίασε προχθές στον εκδοτικό οίκο, στο Μοναστηράκι. Νεοελληνιστές από πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού, φιλόλογοι και μελετητές, σπουδαστές, παλιοί και νέοι φίλοι συνέρρευσαν για να συγχαρούν τον 87χρονο, ακάματο νεοελληνιστή, να τους υπογράψει αντίτυπα, να σηκώσουν το ποτήρι στην υγειά του.

«Σ’ αυτό το βιβλίο διηγούμαι τα παιδικά μου χρόνια στην Κωνσταντινούπολη, από τα οποία βγήκε αυτό που έγινα, ένας Ιταλός νεοελληνιστής», είπε ο Βίτι, με σιγανή, βραχνή φωνή. «Μεγάλωσα στην Πόλη που είχε ένα εκατομμύριο πληθυσμό, ενώ η δράση μου περιοριζόταν στην απόσταση του ενός χιλιομέτρου ανάμεσα στο σπίτι και στο σχολείο μου. Οι Τούρκοι ήταν περιορισμένη μειονότητα. Ενας Τούρκος συμμαθητής μου ένιωθε άσχημα επειδή η γυναίκα του ήταν από την Ανατολή».

Την εκδήλωση άνοιξε ο πανεπιστημιακός Νάσος Βαγενάς, με τον οποίο γνωρίζονται από το 1971, όταν με υποτροφία πήγε στη Ρώμη. Αποσπάσματα από το βιβλίο διάβασε η ηθοποιός Σοφία Σεϊρλή. «Ο Βίτι διαμόρφωσε την εικόνα που έχουμε σήμερα για τη νεοελληνική λογοτεχνία», τόνισε ο Βαγενάς, καθώς αναφέρθηκε εκτεταμένα στη συνεισφορά του, «ερμηνευτική, ερευνητική και ιστοριογραφική». Από την ανακάλυψη σπουδαίων κειμένων, όπως το δράμα του Μοντσελέζε «Ευγένα», τις καθοριστικές έρευνές του για τον Κάλβο ώς τη συνθετική εργασία για τη γενιά του ’30 και τους πολύτιμους τόμους για Σεφέρη και Ελύτη.

«Από όλους τους ιστορικούς λογοτεχνίας μας ο Μάριο Βίτι είναι ο πλέον κριτικός», είπε ο Νάσος Βαγενάς, ο οποίος κατέληξε με το «παράξενο, αγχωτικό» που του συμβαίνει κάθε φορά που συναντάει τον αγαπημένο δάσκαλό του στην Ιταλία ή στην Ελλάδα. «Τον ακούω με έξαρση και χαρά να διηγείται όσα έκανε και τα μελλοντικά του σχέδια -φανταστείτε πως πρόσφατα πήγε οδηγώντας στο Γκραν Κάνιον αλλά και στην Αλάσκα. Επιστρέφοντας σπίτι αισθάνομαι αδρανής, πτώμα. Είναι απελπιστικά πιο δραστήριος από μένα. Και μόνο με τη φυσική του παρουσία μάς κάνει να νιώθουμε γέροι».

Ο Πέτρος Μάρκαρης στάθηκε στις αντιφάσεις της Πόλης την εποχή που ο Βίτι περιγράφει τη ζωή μιας εύπορης, μικτής οικογένειας. «Κάτω από την επιφάνεια της ευημερίας υπήρχε διάχυτος φόβος της επίθεσης εθνικισμού από ένα κράτος που ήθελε να εξαφανίσει τις μειονότητες». Και εξήγησε, με βάση και τις δικές του εμπειρίες. «Οταν διέσχιζα τη λεωφόρο Πέραν άκουγα τουρκικά, εβραϊκά, αρμένικα, σεφαραδίτικα, ιταλικά, γαλλικά κι άλλες γλώσσες, ήταν μια πολυφωνική, πολυπολιτισμική πόλη. Ολες αυτές οι μειονότητες ζούσαν με εντελώς διαφορετικό τρόπο, κλεισμένη η καθεμία στα όρια της κοινότητάς της και δεν έρχονταν μεταξύ τους σε ιδιωτική επαφή –ελάχιστα δε στον δημόσιο βίο. Οι Τούρκοι ήταν κι αυτοί μια μειονότητα. Ο εθνικισμός όμως που απλώθηκε από το 1914 από τον Κεμάλ παρέσυρε τους νεότουρκους, οι οποίοι δεν υπερασπίστηκαν τη μειονοτική τους υπόσταση».

Ο Μάριο Βίτι ξεκίνησε να γράφει έναν οδηγό για τα παιδιά και τα εγγόνια του, σχεδιάζοντας μια οικογενειακή εκδρομή στα λημέρια όπου πέρασε τα παιδικά του χρόνια. Μετά το ταξίδι, την άνοιξη του 2008, πρόσωπα, τόποι και λέξεις επανήλθαν στον νου και διαμόρφωσαν την αυτοβιογραφία του.

[email protected]