Της Καίτης Κεχαγιόγλου*

«Γιακούμπ, κάνε κουράγιο, οι πληγές θεραπεύονται, μην απελπίζεσαι. Εχει συμβεί σε όλους μας. Σε μένα τέσσερις φορές. Με ακινητοποίησαν και με χτύπησαν ενώ περπατούσα στον δρόμο, όπως ακριβώς κι εσένα, χωρίς να παρέμβει κανένας. Εδώ, στην Ελλάδα, είναι πλέον συνηθισμένο φαινόμενο, δεν μπορείς να κάνεις τίποτα…»

Τα λόγια αυτά ανήκουν στον Χάσαν, πρόσφυγα από το Σουδάν, ο οποίος στον ξενώνα των «Γιατρών του Κόσμου» προσπαθεί να παρηγορήσει έναν νεαρό από την Ακτή του Ελεφαντοστού, ο οποίος χτυπήθηκε στο πρόσωπο έπειτα από επίθεση που δέχθηκε μέρα μεσημέρι από αγνώστους κοντά στην πλατεία Ομονοίας στην Αθήνα.

Η Ελλάδα, συγκλονισμένη από μια οικονομική κρίση που επιδεινώνεται μέρα με την ημέρα, πρέπει να αντιμετωπίσει και μια επιπλέον κατάσταση έκτακτης ανάγκης, αυτή της μη ανεκτικότητας και της βίας απέναντι στους μετανάστες.

«Μόνο στην Αθήνα, κάθε εβδομάδα, μας επισκέπτονται τουλάχιστον τέσσερις άνθρωποι που έχουν πέσει θύματα άγριων επιθέσεων. Αβοήθητοι μετανάστες που δέχονται επιθέσεις εξαιτίας του χρώματος του δέρματός τους ή για θρησκευτικούς λόγους. Κάποιες φορές πέφτουν ακόμα και θύματα βασανιστηρίων», αναφέρει η Χριστίνα Ψαρά, υπεύθυνη Τμήματος Αποστολών της οργάνωσης Γιατροί του Κόσμου, που λειτουργεί στη χώρα από το 1990.

Πράγματι, τον τελευταίο καιρό, έχουν έρθει στο φως ανησυχητικά περιστατικά: μετανάστες που τους έχουν κόψει τον λοβό του αυτιού, άλλοι που κρατούνται αλυσοδεμένοι από τον λαιμό, άλλοι στους οποίους χαράχτηκε στην πλάτη το σύμβολο της Χρυσής Αυγής. Ενας νεαρός Ιρακινός μαχαιρώθηκε μέχρι θανάτου στον δρόμο τρεις μήνες νωρίτερα.

Οι φίλοι του Γιακούμπ έχουν αποδεχθεί το γεγονός και έχουν τρομοκρατηθεί, όπως χιλιάδες άλλοι πρόσφυγες στην Αθήνα. Πολλοί, μάλιστα, έχουν φτάσει στο σημείο να θεωρούν «φυσιολογική» τη βιαιότητα απέναντί τους. Αισθάνονται ότι αποτελούν στόχο χωρίς καμία προστασία από την αστυνομία και χωρίς καμία διέξοδο: Δεν μπορούν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, αλλά ούτε και να πάνε σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα.

«Αναγκάστηκα να φύγω από το Σουδάν επειδή αντιμετώπιζα προβλήματα με την κυβέρνηση της χώρας μου. Εδώ πάλι, δεν ξέρεις ποτέ από ποιον θα προκύψει κάποιο πρόβλημα, πρέπει να προφυλάσσομαι από όλους, οποιοσδήποτε θα μπορούσε να τα βάλει μαζί μου, μόνο και μόνο επειδή το δέρμα μου είναι μαύρο», αναφέρει με πικρία ο Χάσαν.

Κατά τη διάρκεια όλων αυτών των χρόνων, πολύ λίγες υποθέσεις που αφορούσαν επιθέσεις με ρατσιστικό κίνητρο κατάφεραν να πάρουν το δρόμο της δικαιοσύνης. Ετσι, εδραιώθηκε στη χώρα η ιδέα ότι υπάρχει ένα είδος ατιμωρησίας και ότι η επίθεση σε μετανάστη δεν επιφέρει καμία ευθύνη απέναντι στον νόμο. Αλλά και στις ελάχιστες περιπτώσεις που οι μετανάστες βρήκαν το θάρρος να προχωρήσουν σε καταγγελία, η μία αναβολή ακολουθούσε την άλλη, χωρίς να υπάρξει κάποια καταδίκη.

«Δεν γνωρίζω κανέναν μετανάστη που να δέχθηκε επίθεση και μετά να έκανε καταγγελία. Οταν φτάνουν στο πολυιατρείο μας, είναι τόσο τρομοκρατημένοι, που αρνούνται να μιλήσουν ακόμη και με τους κοινωνικούς λειτουργούς. Φοβούνται πως θα συλληφθούν επειδή δεν έχουν χαρτιά και έτσι δεν κάνουν τίποτα», εξηγεί η Χριστίνα Ψαρρά.

Το πολυιατρείο, στην οδό Σαπφούς, επισκέπτονται καθημερινά περίπου ογδόντα άνθρωποι – ο αριθμός αυτός αυξάνεται κατά πολύ όταν υπάρχουν ειδικοί (παιδίατροι και δερματολόγοι). Από την αίθουσα αναμονής καταλαβαίνει κανείς ότι δεν είναι μόνο μετανάστες αυτοί που έρχονται για θεραπεία.

«Από το 2011, ο αριθμός των Ελλήνων που έρχονται σε εμάς αυξήθηκε σε μεγάλο βαθμό, αποτελώντας περίπου το 40% των ασθενών. Πρόκειται κυρίως για συνταξιούχους και ανέργους που δεν έχουν τα χρήματα για να αγοράσουν φάρμακα».

Ομως, ακόμη και στην αναμονή, προκαλούνται εντάσεις. Σημειώθηκαν επεισόδια στα οποία Αθηναίοι ασθενείς παραπονέθηκαν επειδή ήθελαν να προηγηθούν στα οποία Αθηναίοι ασθενείς παραπονέθηκαν επειδή ήθελαν να προηγηθούν των μεταναστών, προσβάλλοντάς τους συνεχώς.

«Οι γιατροί», θυμάται η Ψαρρά, «διέκοψαν την εξέταση, απαιτώντας να τους ζητήσουν συγγνώμη. Εξήγησαν τους κανόνες του πολυιατρείου σε όλους τους παρευρισκομένους: Εδώ φροντίζουμε όλους τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη όχι βάσει της εθνικότητάς τους, αλλά βάσει της ασθένειάς τους».

* Υπεύθυνη Τομέα Ενημέρωσης της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.