^[1]Ο Δημήτρης Φύσσας, έπειτα από έρευνα δέκα ολόκληρων χρόνων, αυτοψίες και συναντήσεις με γείτονες και εργαζόμενους, κατάφερε να καταγράψει όλες τις παλιές αίθουσες και συγχρόνως μια Αθήνα που αλλάζει ή χάνεται

Της Νόρας Ράλλη

^{[2] [3]}

Σε ένα από τα παλαιότερα αθηναϊκά καφενεία, γνωστό σκακιστικό στέκι, το «Πανελλήνιον» της Μαυρομιχάλη, τη Δευτέρα το βράδυ, ίσως πρώτη φορά οι σκακιστές θαμώνες του κατάλαβαν πώς ένα συγγραφικό πόνημα μπορεί να κρατήσει πολύ περισσότερο από μια καλή παρτίδα σκάκι. Ο γνωστός συγγραφέας και δημοσιογράφος Δημήτρης Φύσσας, σκακιστής και αρθρογράφος, παρουσίασε μέσα σε ένα πολύ ενδιαφέρον κοινό, νέους και μεγαλύτερους, το τελευταίο του, «διαδικτυακό» αυτή τη φορά, βιβλίο, με τίτλο «Τα σινεμά της Αθήνας 1896–2013. Ιστορίες του αστικού τοπίου».

^[4]Πρόκειται για ένα πολυσέλιδο (960 σελίδες) αλφαβητικό «λεξικό», με 3.500 υποσημειώσεις, 600 περίπου λήμματα και –όπως τονίζει και ο ίδιος– με μη ακαδημαϊκό γράψιμο. «Ξεκίνησα γιατί ήθελα να κάνω ένα ρεπορτάζ 300 λέξεων για τα “κινηματογραφικά κουφάρια” της Αθήνας – σινεμά που λειτουργούσαν, αλλά πλέον έχει μείνει μόνο το κουφάρι τους… Κατέληξα να κάνω έρευνα για δέκα χρόνια! Αυτοψία στο αστικό οικόπεδο του κάθε κινηματογράφου ξεχωριστά, επιτόπια καταγραφή πληροφοριών και ιστοριών από περίοικους, από γιαγιάδες στις λαϊκές της γειτονιάς, από κυρίους στα καφενεία, από κυρίες στα συνοικιακά κομμωτήρια. Συνάντησα ανθρώπους που γνώρισαν τη γυναίκα τους στα σινεμά αυτά, άλλους που είχαν δει άγριους τσακωμούς, ακόμη και φόνο. Βρήκα από παλιούς προβολατζήδες μέχρι ταξιθέτριες και καθαρίστριες παλιών σινεμά. Φυσικά, πολλή δουλειά έγινε και με βάση αρχειακό υλικό, δικό μου ή μέσω έρευνας. Εψαξα κινηματογραφικές στήλες παλιών εφημερίδων, το περιοδικό “Αστέρας”, παλιά προγράμματα κινηματογράφου, μικροφίλμ, αρχεία από τη βιβλιοθήκη της Βουλής. Ωστόσο, όση δουλειά και να έκανα, αν δεν υπήρχαν άνθρωποι πολύ σημαντικοί, από αναγνώστες μέχρι φίλους και ανθρώπους του σινεμά, όπως ο Τάκης ο Μπαστέας, για παράδειγμα, που μου είπε ποιες παλιές ελληνικές ταινίες δείχνουν κινηματογράφους, θα είχα δυσκολευτεί πολύ περισσότερο! Και φυσικά, πάτησα σε ένα προϋπάρχον στρώμα αθηναιομανίας, κυρίως μέσα από ήδη έτοιμα βιβλία».

Το δικό του, πάντως, δεν θα εκδοθεί. Κάτι οι κρατικοί φορείς που δεν απάντησαν ποτέ στο αίτημα, κάτι τα ιδιωτικά ιδρύματα που του ζητούσαν πρώτα να ιδρύσει εταιρεία, κάτι η αδυναμία αυτοέκδοσης, κυκλοφορεί αποκλειστικά στο Διαδίκτυο, σε συγκεκριμένα σάιτ, για δωρεάν χρήση και «με μηδενικό κέρδος τόσο για μένα όσο και για τους διαδικτυακούς φιλοξενητές μου».

^[5]Τη μέρα της παρουσίασης, η συζήτηση κινήθηκε σε πολλαπλά επίπεδα. Από νοσταλγικές εξιστορήσεις εμπειριών μέχρι κοινωνιολογικές αναλύσεις. Η αλήθεια είναι πως τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον για θέματα που αφορούν τη σχέση πόλης και κινηματογράφου έχει αυξηθεί μέσα από αναζητήσεις αρχιτεκτόνων, κοινωνιολόγων, ιστορικών, σκηνοθετών και θεωρητικών του σινεμά. Επιπρόσθετα, η διερεύνηση του ρόλου του αστικού τοπίου στον κινηματογράφο μάς δίνει τη δυνατότητα να κατανοήσουμε όχι μόνο το πώς η πόλη συνέβαλε στην εξέλιξη του κινηματογράφου και με ποιο τρόπο ο κινηματογράφος εμπνεύστηκε από την πόλη και την ανακατασκεύασε, αλλά και το πώς οι ποικίλοι και διαρκώς μεταβαλλόμενοι τρόποι θέασης, καταγραφής και αναπαράστασης της πόλης μπορούν να φωτίσουν τους τρόπους κατανόησης και αντίληψης των πολύπλοκων, και όλο και μεταβαλλόμενων αστικών μορφωμάτων, μέσα στα οποία ζει πλέον πάνω από το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού. Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για την Αθήνα, μια πόλη της οποίας το αστικό τοπίο και η ανθρώπινη γεωγραφία επαρκούν όχι μόνο για διεπιστημονική έρευνα, αλλά και για ολόκληρη χαρτογράφηση συμπεριφορών και καθημερινών βιωμάτων σε σχέση με τους χώρους και τα μέρη.

Από αυτή τη διαπίστωση ξεκίνησε και ο Δημήτρης Φύσσας, για να καταλήξει στο συμπέρασμα: «Περιγράφω κάτι που, ενώ σαν τελετουργία είναι μία συλλογική διαδικασία (στον κινηματογράφο συνήθως πάμε με παρέα), ωστόσο η θέαση είναι προσωπική. Και κυρίως αυτό που διαπίστωσα είναι πως άλλη περιοχή, άλλος κινηματογράφος, άλλη ματιά, άλλη οπτική. Γι’ αυτό μιλάμε για χαρτογράφηση χαρακτήρων παράλληλα με την αλλαγή του αστικού τοπίου και την καταγραφή των μεταξύ τους αλληλεπιδράσεων». Μια καταγραφή «α λα Ηλία Πετρόπουλου», όπως μας είπε. Με πλήρη στοιχεία αλλά όχι ανάλυση. «Ας χρησιμοποιήσουν το έργο μου οι μελετητές και διδάκτορες του μέλλοντος. Προσωπικά, δεν ήθελα να κάνω ανάλυση δεδομένων. Ηθελα απλώς να κάνω έρευνα και παράθεση των όσων εξήγαγα». Μια έρευνα πολύτιμη, συμπληρώνουμε εμείς, τόσο από ακαδημαϊκή άποψη όσο και από ανάγκη διατήρησης σπάνιου αρχειακού υλικού, που υπό άλλες συνθήκες, πολύ πιθανόν να χάνονταν. Με απλά λόγια, η ιστορική πορεία της κινηματογραφικής αίθουσας ως σημείου συνάντησης της πόλης και του κινηματογράφου.

[email protected]

Info: Οι διαδικτυακοί φιλοξενητές είναι παράλληλα και τα μέσα με τα οποία συνεργάζεται ο συγγραφέας: www.athina984.gr, www.booksreview.gr, www.athensvoice.gr, www.hestia.gr, www.staxtes.com, periodikotrypa.wordpress.com. Τα βιβλία του που κυκλοφορούν από την «Εστία» είναι: «Αγύριστο κεφάλι», «Πλατεία Λένιν, πρώην Συντάγματος», «Στρατιώτης του Χριστού», «Ο αναγνώστης του Σαββατοκύριακου».