Λογοκρισία ή σεβασμός στη θρησκεία των άλλων; Με τη σύμφωνη γνώμη του Γάλλου δημιουργού του, της διευθύντριας της οργάνωσης και της επιμελήτριας της έκθεσης, το έργο μεταφέρθηκε από το Αλατζά Ιμαρέτ στη Μονή Λαζαριστών. Προηγήθηκαν έντονα διαβήματα από Μουσουλμάνους Βορείου Ελλάδος, Τούρκο πρόξενο και το ελληνικο ΥΠΕΞ

Της Βασιλικής Τζεβελέκου

^[1]Η σύγχρονη τέχνη δεν παύει να προκαλεί πονοκεφάλους στους συντηρητικούς αποδέκτες της. Η μάχη, μακροχρόνια και διαρκής, χωρίς συγκεκριμένο τόπο και πρόσωπο, αλλά με σταθερή αφετηρία τους κύκλους που ορμούν κατά πάνω της όταν αισθάνονται να θίγονται οι εθνικές, θρησκευτικές ή ηθικές αξίες τους. Αυτή τη φορά «θύμα» το βίντεο-αρτ «Νymphea» του Γάλλου (Κορσικανού) ζωγράφου, φωτογράφου και κινηματογραφιστή Ange Leccia με πρωταγωνίστρια την ηθοποιό και διάσημο μοντέλο Λετίσια Κάστα. Μια αισθησιακή καταγραφή της όμορφης γυναίκας κάτω από το νερό, μια χορογραφία κινήσεων όπου φαίνεται μόνο το πρόσωπο και το μπούστο της. Χώρος προβολής έως την περασμένη Παρασκευή το Αλατζά Ιμαρέτ στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο της 4ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης «Παλιές διασταυρώσεις – Make it New».

Ξαφνικά, το έργο κατέβηκε από τον χώρο του και μεταφέρθηκε στη Μονή Λαζαριστών. Το θέμα έγινε γνωστό μετά τη δήλωση του Γιάννη Μπουτάρη, «δεν μας αρέσουν οι παρεμβάσεις και οι υποδείξεις», στη συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου. Στην ίδια κατεύθυνση και η αντιδήμαρχος Πολιτισμού Ελλη Χρυσίδου, που δήλωσε ότι το υπουργείο Εξωτερικών δεν μπήκε καν στον κόπο να εξετάσει τι περιλαμβάνει το συγκεκριμένο βίντεο. Ετσι έγινε γνωστό ότι το ΥΠΕΞ έδωσε εντολή, ύστερα από παρέμβαση της τουρκικής κυβέρνησης, να σταματήσει να προβάλλεται το βίντεο στο Αλατζά Ιμαρέτ (τουρκικά: Alaca Imaret) που σημαίνει «Πολύχρωμο άσυλο», ή Ισάκ Πασά Τζαμί από το όνομα του ιδρυτή του, το 1484.

Στις αρχές του μήνα ο πρόεδρος των Μουσουλμάνων Βορείου Ελλάδος πήγε στη γενική διευθύντρια της Μπιενάλε, Κατερίνα Κοσκινά, και έκανε διάβημα: ο χώρος είναι θρησκευτικός και το έργο δεν θα έπρεπε να βρίσκεται εκεί. Επιπλέον, σύμφωνα με την άποψή του, με τον τρόπο που παρουσιαζόταν κάλυπτε το ιερό του παλιού τζαμιού, το σημείο δηλαδή που δείχνει προς τη Μέκκα. Οπως μας εξήγησε η κ. Κοσκινά, η επίσημη απάντηση ήταν: «Ο χώρος είναι πρωτίστως πολιτιστικός και τον διαχειρίζεται ο δήμος. Κι επίσης δεν κατεβαίνουν έργα από την Μπιενάλε». Ωστόσο την προβλημάτισε η θέση του ότι το έργο κάλυπτε το ιερό σημείο. «Ηταν, όμως, ο μοναδικός τρόπος παρουσίασής του, καθώς η προβολή απαιτεί χαμηλό φωτισμό κι είχε γίνει ολόκληρη εγκατάσταση για να το πετύχουμε».

Στη συνέχεια ο Τούρκος πρόξενος έστειλε γράμμα στον δήμαρχο Θεσσαλονίκης με τις ίδιες ακριβώς θέσεις. «Τότε ήρθα σε επικοινωνία με την επιμελήτρια της έκθεσης Αντελίνα φον Φίρστενμπεργκ και τον ίδιο τον καλλιτέχνη, ζητώντας να βρούμε ένα άλλο σημείο, που να μην κρύβει το ιερό», λέει η κ. Κοσκινά. «Η ευαισθητοποίηση ήταν μεγάλη ειδικά από τον Ange Leccia, η δουλειά του οποίου βασίζεται σε ζητήματα θρησκευτικά και διαπολιτιστικά. «“Σέβομαι τα ζητήματα πίστης και η γνώμη μου είναι να πάει κάπου που δεν ενοχλεί», μου είπε. Παράλληλα αντιμετωπίζαμε τεχνικά προβλήματα με την προβολή που είχε διακοπεί κάποιες φορές».

Η ίδια απάντησε, πάντως, στον Τούρκο πρόξενο «εξηγώντας του ότι το έργο είναι ένας ύμνος στη μητρότητα και την ειρήνη και δεν τίθεται ζήτημα για το περιεχόμενό του. Κι ότι επειδή υπάρχει διαγνωσμένο τεχνικό πρόβλημα θα προσπαθήσουμε να βρούμε ένα άλλο σημείο στον ίδιο χώρο, ώστε να μην κρύβει και το ιερό, οπότε να μη θίγονται ζητήματα πίστης. Δεν θέλαμε να υπάρξει ένταση. Η Μπιενάλε είναι διεθνής διοργάνωση που βασίζεται στον διάλογο και τον σεβασμό κι όταν μπορεί να γίνει κάτι χωρίς να «ανοίξει μύτη», το κάνουμε. Η δική μας απόφαση, έπειτα από κοινή συνεννόηση με την επιμελήτρια και τον καλλιτέχνη, ήταν να το μεταφέρουμε».

Την ίδια στιγμή η κ. Κοσκινά δέχθηκε τηλεφωνήματα από το υπουργείο Εξωτερικών που της γνωστοποιούσε ότι υφίστανται πιέσεις από την τουρκική πλευρά. «Κακώς κατά τη γνώμη μου το ΥΠΕΞ μπαίνει σε τέτοια ζητήματα πριν ενημερωθεί. Συντάσσομαι πλήρως με τη θέση του Γιάννη Μπουτάρη ότι τα ζητήματα κρίνονται και πράττονται μέσα στο πνεύμα τους», λέει. «Ο μόνος λόγος για τον οποίο μεταφέραμε εμείς το έργο ήταν ο σεβασμός στον χώρο, κι επειδή υπήρχαν ιδανικές συνθήκες στη Μονή Λαζαριστών. Γιατί κατά τα άλλα, πρόκειται για ένα εξαιρετικό έργο με τη Λετίσια Κάστα ως Οφηλία, σε τίποτα προκλητικό ή άσεμνο».

[email protected]