Σε αντίθεση με την εικόνα που επικρατεί, ότι μέσα στην κρίση η τέχνη και το κοινό βρίσκονται σε οργασμό, ο Θανάσης Παπαγεωργίου βλέπει σύγχυση, «κουμάντο» από ιδρύματα που έχουν λεφτά και τη νέα γενιά να «ευνουχίζεται ύπουλα». Ο ίδιος επιστρέφει στο «Σκιάχτρο της Λουζιτάνια», μεγάλη επιτυχία του επί χούντας

Της Εφης Μαρίνου

^[1]Με μια πικρή κωμωδία ξεκίνησε το θέατρο Στοά σε σκηνοθεσία Θανάση Παπαγεωργίου. Στην παράσταση «Επείγοντα περιστατικά» το πρώτο έργο του Αρκά «Εχθροί εξ αίματος» ολοκληρώνεται με την ένταξη μιας δεύτερης πράξης. Πρόκειται για τον «Βιολογικό μετανάστη», όπου παρακολουθούμε πώς υποδέχτηκε το μεταμοσχευμένο δεξί νεφρό ο καινούργιος οργανισμός στον οποίον κατέφυγε για να σώσει εαυτόν…

Εποχή ευδαιμονίας, «πολιτιστικό» κέντρο με ατμόσφαιρα ιλαρή. Πιάτα σπάνε, η μικροφωνική στη διαπασών, χαρακτηριστικοί ήχοι σκυλάδικου. Κι αργότερα ένας άλλος ήχος, επίσης δυνατός: ένα τρακάρισμα. Ο χαροκόπος της περασμένης βραδιάς βρίσκεται πια ξάπλα στην εντατική με τον εγκέφαλό του σε κώμα. Και αίφνης το σώμα παίρνει τον λόγο. Αρχίζει ο διάλογος των υπόλοιπων οργάνων. Χτυπημένα και ακυβέρνητα πια, προσπαθούν να εκτιμήσουν την κατάσταση και να πάρουν αποφάσεις για το μέλλον τους μέσα από αντεγκλήσεις, αντιπαραθέσεις και ξεκαρδιστικούς διαλόγους.

Το Παχύ και το Λεπτό Εντερο δεν τα βρίσκουν. Η καρδιά πονηρή. Οι συγκρούσεις τους δεν διαφέρουν απ΄αυτές των ανθρώπων, αφού το καθένα θεωρεί την ύπαρξή του ικανή και αναγκαία συνθήκη για την λειτουργία του οργανισμού. Θα καταφέρουν να λειτουργήσουν ως συνεργαζόμενη κοινωνία για να επιβιώσουν; Κι αυτός ο «αλλοδαπός», το ξένο νεφρό, θα νιώσει ότι εγκαθίσταται σε μια νέα πατρίδα ή θα κυνηγηθεί ανηλεώς;…

Ο Αρκάς, πριν γίνει ακόμα πετυχημένος κομίστας, είχε συνεργαστεί με το θέατρο Στοά από το 1977 μέχρι το 1980, αναλαμβάνοντας την εικαστική ευθύνη των παραστάσεων. Τώρα επιστρέφει ως συγγραφέας, γεγονός που, όπως λέει ο Θανάσης Παπαγεωργίου, «είναι για το θέατρο Στοά μεγάλη τύχη».

Στις αρχές Δεκεμβρίου θα ανεβάσει το «Ασμα για το σκιάχτρο της Λουζιτάνια» του Πέτερ Βάις, το οποίο έχει ανεβεί μία φορά στην Ελλάδα κι αυτό πάλι από το θέατρο Στοά. Θα ξαναπαίξουν κι αυτός και η Λήδα Πρωτοψάλτη.

Ο Πέτερ Βάις επικεντρώνεται στην αποικιοκρατική πολιτική της Πορτογαλίας επί ολόκληρους αιώνες στη Μοζαμβίκη και την Αγκόλα: στρατιωτική επέμβαση, αρπαγή του ορυκτού πλούτου και οικονομική κατάκτηση μιας χώρας από ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Με δημοσιεύματα εφημερίδων, αποσπάσματα ραδιοφωνικών εκπομπών, ομιλίες σε επιτροπές και δικές του παρεμβάσεις, δημιούργησε ένα κολάζ κειμένων, ένα «άσμα» δέκα σκηνών. Οι ηθοποιοί δεν έχουν ονόματα, αλλά νούμερα. Τέσσερις γυναίκες και τρεις άντρες παίζουν πάνω από διακόσιους ρόλους: λευκούς, μαύρους, βασιλιάδες, υπηκόους, δικτάτορες, βασανιστές, βασανιζόμενους.

Το «Σκιάχτρο της Λουζιτάνια» παρουσιάστηκε μέσα στη δικτατορία, το 1973, παίρνοντας πολύ δύσκολα άδεια από τη λογοκρισία. Είχαν απαγορευτεί γύρω στους πενήντα στίχους, κάτι που είχε κάνει τον Πέτερ Βάις να αρνηθεί αρχικά να δώσει τη συγκατάθεσή του για το ανέβασμα. Η παράσταση έγινε πολιτική αναφορά των φοιτητών που πλημμύριζαν τη Στοά για να εκδηλωθούν εναντίον της χούντας. Παιζόταν την ημέρα των γεγονότων του Πολυτεχνείου και ανάγκασε την Ασφάλεια να κλείσει τότε το θέατρο για ένα μήνα.

«Η λογοκρισία βλακωδώς έκοψε το φινάλε, το οποίο αναφερόταν στην επίθεση εναντίον του «σκιάχτρου», του δικτάτορα», θυμάται ο Θανάσης Παπαγεωργίου. «Εκείνη την εποχή το θέατρο είχε πάρει τη μορφή τόπου πολιτικής διαμαρτυρίας. Ερχόταν οργανωμένα φοιτητικοί σύλλογοι, ενώ έξω από την πόρτα του στεκόταν κάθε βράδυ ο ασφαλίτης. Το κείμενο, γραμμένο σε ποιητική μορφή, έχει ένα τέλος πικρό. Συνδέεται απολύτως με αυτά που συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια στην πατρίδα μας. Την καταπίεση, την εξόντωση που γίνεται στην κοινωνία, την καταλήστευση των φυσικών πόρων της χώρας. Η απάντηση στην κρίση δεν μπορεί δυστυχώς να δοθεί από την κοινωνία, γιατί δεν καταφέρνουμε να οργανωθούμε, να συνεργαστούμε. Το ίδιο συμβαίνει και στο «Σκιάχτρο». Η εξέγερση έγινε, αλλά οι λευκοί προωθήθηκαν τόσο μέσα στη χώρα που κάθε αντίσταση ήταν μάταιη. Τίποτα δεν γίνεται, μας έχουν στο χέρι».

Η κατάσταση στην Ελλάδα έχει πλήξει το θέατρο, διαπιστώνει ο Θ. Παπαγεωργίου.

«Ηταν αναμενόμενο. Ομως ο κόσμος σιγά-σιγά επιστρέφει. Μέσα στη δικτατορία οι τέχνες άνθησαν. Υπήρχε μια ουσιαστική και μαζική αντίσταση σ΄ αυτό που βιώναμε. Δυστυχώς σήμερα δεν συμβαίνει το ίδιο. Η κοινή γνώμη είναι τοξινωμένη. Πλάι στα θέατρα που επιμένουν δύσκολα, αλλά διακριτικά και υπεύθυνα, υπάρχουν και τα άλλα -που δεν είναι λίγα- που επενδύουν στο εύκολο, το εύπεπτο. Το φαινόμενο, βέβαια, υπήρχε πάντα. Απλώς τα πράγματα είναι σήμερα περισσότερο συγκεχυμένα. Υπάρχουν τα διάφορα ιδρύματα που κάνουν κουμάντο σε όλα. Και όσο πιο λεφτά πέφτουν, τόσο κυριαρχούν ως άποψη, ως θέσφατα, ως τιμητές έργων και καλλιτεχνών. Διαφημίζουν παραστάσεις, συγγραφείς, σκηνοθέτες και ηθοποιούς με χαρακτηρισμούς τόσο υπερβολικούς που δημιουργούν, τουλάχιστον, έκπληξη. «Οι καλύτεροι Ελληνες ηθοποιοί» ο «σπουδαιότερος Ελληνας συγγραφέας»…».

• Το επιχορηγούμενο θέατρο έχει πεθάνει οριστικά;

«Πρέπει κι αυτό το θέμα της επιχορήγησης να αντιμετωπιστεί, τώρα που όλα κόβονται -και δεν μιλώ μόνο για την οικονομική της αποτύπωση. Δεν υπάρχει έγνοια, στοιχειώδης φροντίδα για το θέατρο. Στην τελευταία μας συνάντηση είπα στην κ. Μενδώνη, ας δώσουν ό,τι μπορούν, ακόμα και πεντακόσιες χιλιάδες, προκειμένου να μην ενταφιαστεί ο θεσμός. Πάνε να διαγράψουν εντελώς μια ολόκληρη ιστορία του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου. Ποιος θα αντισταθεί; Βλέπω τους νέους. Προσωπικά νομίζω ότι συμβιβάζονται εύκολα με τα μεγάλα συμφέροντα. Εκεί όπου θα ευνουχιστούν ύπουλα, υπόγεια, υπό την επίφαση της ποιότητας».

INFO: Θέατρο Στοά (Μπισκίνη 55, Ζωγράφου-Τηλ. 210 7702830) «Επείγοντα περιστατικά» του Αρκά. Σκηνοθεσία: Θανάσης Παπαγεωργίου. Μουσική: Μιχάλης Γρηγορίου. Σκηνικά-Κοστούμια: Λέα Κούση. Παίζουν: Θανάσης Παπαγεωργίου, Λήδα Πρωτοψάλτη, καθώς και οι Εύα Καμινάρη, Ευδοκία Σουβατζή και Κοραλία Τσόγκα, Λεονάρδος Μπατής, Χριστίνα Πλατανιώτη, Γιώργος Πέππας, Θόδωρος Τουμπάνος.

[email protected]