Του Νίκου Καλτσά

Χωριά που οι δρόμοι τους άδειαζαν και όλοι συγκεντρώνονταν γύρω από τις λίγες τηλεοράσεις της εποχής για να δουν τις περιπέτειες του συνταγματάρχη Βαρτάνη στον «Αγνωστο πόλεμο». Στον κινηματογράφο, το «Υπολοχαγός Νατάσσα», με τα 750.000 εισιτήρια μόνο σε Αθήνα – Πειραιά (πιθανόν πανελλαδικά να ξεπερνάει το εκατομμύριο). Για τους νεότερους, Σάββατο βράδυ, στην ΥΕΝΕΔ, ο Νίκος Κούρκουλος στο «Ορατότης Μηδέν» ή ο Καζάκος με την Καρέζη στο «Κοντσέρτο για πολυβόλα». Και πολύ αργότερα, τα 3.500 επεισόδια της «Λάμψης» και τα 3.000 του «Καλημέρα Ζωή».

Πίσω από τα παραπάνω ένα πρόσωπο: ο Νίκος Φώσκολος.

Οι γονείς μου δεν συμπαθούσαν ιδιαίτερα τις ελληνικές ταινίες. Ετσι, αν στα τέλη της δεκαετίας του ’70 στα δύο κανάλια της τηλεόρασης το ένα είχε ταινία με τη Βουγιουκλάκη και το άλλο κάποιο νουάρ με τον Ρόμπερτ Μίτσαμ, κέρδιζε κατά κράτος ο Μίτσαμ χωρίς να χρειαστεί καν ν’ αγγίξει το περίστροφό του…

Αργησα λοιπόν να αντιληφθώ ότι ο Νίκος Φώσκολος ήταν κάτι περισσότερο από τον άνθρωπο που φόρτωνε την τηλεοπτική οθόνη με συνταγματάρχες σε εποχές που η Ελλάδα είχε ήδη αρκετούς πάνω στο κεφάλι της. Είδα μεγαλύτερος -και θαύμασα- μια άλλη πλευρά του, πιο σκοτεινή, πέρα από εκείνη που μου μιλούσε με αβάσταχτο στόμφο για το πόσο απελπισμένη ήταν η Ζωή Λάσκαρη στο «Αιχμάλωτοι του μίσους» ή για το πώς αντιμετώπιζε τα οικογενειακά και επιχειρηματικά του αδιέξοδα ο Γιάγκος Δράκος. Σε αυτήν την άλλη του πλευρά ανήκουν οι «Αδίστακτοι» (1965) του Ντίνου Κατσουρίδη με τον Νίκο Κούρκουλο, στον καλύτερο ίσως κινηματογραφικό ρόλο της καριέρας του, σε ένα σενάριο που ο Φώσκολος έγραψε χωρίς τους συνήθεις μελοδραματισμούς του, εικονογραφημένο με εκπληκτική φωτογραφία από τον Κατσουρίδη και τον Δήμο Σακελλαρίου. Επίσης το μοναδικό «Πυρετός στην άσφαλτο» του Ντίνου Δημόπουλου με ένα καθαρόαιμο pulp σενάριο –«τόσο σημαντική ταινία όσο είναι για τον αμερικανικό κινηματογράφο το Detective story του Γουίλιαμ Γουάιλερ» έγραφε το ’67 ο Γ.Κ. Πηλιχός στα «Νέα».

Και βέβαια, πλάι στο «Χώμα που βάφτηκε κόκκινο» του Βασίλη Γεωργιάδη (1965) (με αντιπάλους για το Οσκαρ Ξένης Ταινίας σπουδαίες δημιουργίες σαν το «Γάμος αλά ιταλικά» του Βιτόριο Ντε Σίκα και το «Μαγαζάκι της κεντρικής οδού» του Γιαν Καντάρ), ένα άλλο «ελληνικό γουέστερν», όπως τα έλεγαν τότε, μια λιτή ιστορία καταδίωξης που γύρισε με την πολύτιμη βοήθεια του Μιχάλη Παπανικολάου και του Σταύρου Τσιώλη, το «Οι σφαίρες δεν γυρίζουν πίσω» (1967).

Δεν ξεχνάω και τα σενάριά του για τη «Ζούγκλα των πόλεων» (1969) και το «Κατάχρησις εξουσίας» (1970) για τρεις επιπλέον λόγους: τις ταινίες σκηνοθέτησε ο Σταύρος Τσιώλης, η διεύθυνση φωτογραφίας ήταν του Γιώργου Αρβανίτη, στη δεύτερη έπαιζε η Μπέττυ Λιβανού…

Στη δεκαετία του ’70 η συνέχεια του Νίκου Φώσκολου είναι γνωστή. Ογκώδη μελοδράματα στον κινηματογράφο, και στην τηλεόραση «Εν τούτω νίκα» και «Ρωμανός Διογένης».

Και μετά, για αρκετά χρόνια, σιώπησε.

Η νέα διέξοδος στην -κυριολεκτικά- αχαλίνωτη φαντασία του ήταν η «Λάμψη» στον ΑΝΤ1. Βρισκόταν πια πολύ μακριά από τους σκηνοθέτες που κάποτε αναδείκνυαν τα καλά στοιχεία των σεναρίων του, κι έτσι οι μυθοπλαστικές ακρότητες και οι αναληθοφανείς καταστάσεις ήταν πια καθημερινά παρούσες στη συχνότητα του ΑΝΤ1.

Σίγουρα αυτή ήταν η εύκολη αλλά χρυσή συνταγή για ένα τηλεοπτικό σίριαλ. Αλλωστε ήταν η εποχή που ξεκινούσε η ιδιωτική τηλεόραση και ο στόχος -με κάθε τίμημα- ήταν οι υψηλές θεαματικότητες. Ηταν αδιάφορο για το ιδιωτικό κανάλι αν ο Φώσκολος μπορούσε να ξαναβρεί το ύφος και την οργανωμένη αφηγηματική τεχνική που διέθετε στη δεκαετία του ’60. Από την άλλη μεριά, ο ίδιος ο σεναριογράφος παρέμενε ένας ακαταπόνητος αφηγητής, που το μόνο που ήθελε ήταν να συνεχίσει να διηγείται ιστορίες.

Η κούρσα για τις μετρήσεις της AGB συνήθως συνοδεύεται από αδιαφορία για το τηλεοπτικό περιεχόμενο, κάτι που γνωρίζουν πολύ καλά οι υπεύθυνοι τηλεοπτικού προγράμματος. Στη συνάντηση του Νίκου Φώσκολου της δεκαετίας του ’90 με την ιδιωτική τηλεόραση και στη μεταξύ τους συμφωνία, τα συμβαλλόμενα μέρη επέδειξαν μια απρόσμενη αυτογνωσία.

Η πρόταση-πρόσκληση προς τον σεναριογράφο διέθετε την ίδια κυνική ειλικρίνεια της ατάκας που έλεγε η Μάρω Κοντού στον Γιώργο Φούντα, σε ένα σενάριο που ο Φώσκολος είχε γράψει το ’63 για την ταινία «Το κάθαρμα» του Κώστα Ανδρίτσου: «Είσαι ό,τι μου αξίζει, είμαι ό,τι σου χρειάζεται».

^[1]

«Κατάχρησις εξουσίας», 1970

^[2]

«Η ζούγκλα των πόλεων», 1969

^[3]

«Πυρετός στην άσφαλτο», 1967