Ολους τους χώρους τούς είχαμε δοκιμάσει. Για τα βραβευμένα, όμως, διηγήματα του Χρήστου Οικονόμου, που μιλάνε για χαμένα όνειρα, εργατικά ατυχήματα, φτώχεια και μοναξιά, η σκηνοθέτις Ειρήνη Μαργαρίτη έβρισκε εντελώς ανόητη τη σκηνή ενός θεάτρου

Της Εφης Μαρίνου

«Και με πιάνει μια ντροπή λες κι είναι έγκλημα πια η νοσταλγία. Κι όλο κάνω όνειρα για τα περασμένα. Ονειρεύομαι πώς θα 'ταν αν είχαν έρθει αλλιώς τα πράγματα… Κι όσο περνάει ο καιρός εγώ πάω μπροστά κι η καρδιά μου και το μυαλό μου πάνε πίσω στα περασμένα. Και λέω, να δεις που μια μέρα θα χαθούμε εμείς οι τρεις, εγώ, η καρδιά μου και το μυαλό μου».

Δύο ιστορίες από τη συλλογή διηγημάτων του Χρήστου Οικονόμου «Κάτι θα γίνει, θα δεις» (εκδόσεις Πόλις, Κρατικό Βραβείο Διηγήματος 2011) ζωντανεύουν σε ένα παραδοσιακό καφενείο-ουζερί στο κέντρο της Αθήνας. Ο Χρήστος Σαπουντζής ερμηνεύοντας και η Ειρήνη Μαργαρίτη σκηνοθετώντας, ενώνουν τις δυνάμεις τους και δημιουργούν την παράσταση «Blackout», μια «μικρή διαμαρτυρία» απέναντι σε έναν κόσμο με κανόνες φτιαγμένους για λίγους.

Η γερμανική κριτική χαρακτήρισε τον Χρήστο Οικονόμου Ελληνα Ρέιμοντ Κάρβερ, υποστήριξε ότι η γραφή του συνδυάζει τον νεορεαλισμό των Ντε Σίκα και Ροσελίνι και την ευαίσθητη αφηγηματική τέχνη του Τσέχοφ. Το βιβλίο περιλάμβανε δεκαέξι ιστορίες από τα Καμίνια, τη Νίκαια, τη Δραπετσώνα. Μέσα σε ουζερί, κάτω από το φουγάρο της ΔΕΗ στο Κερατσίνι, στις ουρές του ΙΚΑ και στα ράντσα των νοσοκομείων. Ιστορίες για χαμένα όνειρα, εργατικά ατυχήματα, φτωχοδιάβολους, φοβισμένες γυναίκες και μοναχικούς άντρες. Χωρίς χάπι εντ. Γραμμένες με γλώσσα λιτή αλλά ζωντανή, θερμή.

Η Ειρήνη Μαργαρίτη είχε την ιδέα να κάνει θεατρική παράσταση τα διηγήματα «Μουστακάκι με κάρβουνο» και «Πλακάτ με σκουπόξυλο». Βρήκε τον συγγραφέα κι εκείνος συμφώνησε. «Οταν του είπα ότι δεν υπάρχουν χρήματα για πνευματικά δικαιώματα απάντησε ότι δεν τον αφορά. Δεν ζήτησε να δει ούτε το δελτίο Τύπου ούτε πρόβα. Μας τίμησε με την εμπιστοσύνη του. Το βιβλίο με συγκινεί βαθιά. Οσο κι αν ακούγεται μελό, για μένα αποτελεί ύμνο στους ανθρώπους της φτώχειας, του μεροκάματου». Ο πρώτος ήρωας έχασε τη γυναίκα του ενώ περίμενε τους γιατρούς να συσκεφθούν και να αποφασίσουν αν καλύπτεται ασφαλιστικά. Ο δεύτερος ήρωας έχασε τον καλύτερό του φίλο από ηλεκτροπληξία ενώ δούλευε υπερωρίες σε οικοδομή τη Μ. Πέμπτη. Πηγαίνει να διαμαρτυρηθεί τη Δευτέρα του Πάσχα κρατώντας ψηλά στον έρημο δρόμο ένα πλακάτ άδειο. Καμιά λέξη δεν μπορούσε να εκφράσει τον πόνο, την έλλειψη, το παράπονο για τον φίλο του.

«Ο Οικονόμου μαζί με τους Δημήτρη Χατζή και Σωτήρη Δημητρίου είναι οι αγαπημένοι μου συγγραφείς», λέει ο Χρήστος Σαπουντζής. «Το πρώτο διήγημα διαδραματίζεται σε ουζερί στη Νίκαια. Θα ήταν τουλάχιστον ανόητο να το στήσουμε στη σκηνή ενός θεάτρου. Ο φυσικός του χώρος ήταν το καφενείο του γενναιόδωρου Ικαριώτη Γιώργου με το υπέροχο τσίπουρο και τα φρέσκα ψάρια, αφού είναι ψαράς με καΐκι στο νησί. Εκεί τα διηγήματα αναπνέουν απλά, ήσυχα. Οπως καθαρή, δωρική είναι η γλώσσα του συγγραφέα απευθυνόμενη ίσια στο συναίσθημα. Ο τίτλος της παράστασης («Blackout») συνδέεται με το πρώτο διήγημα και συμβολικά με ό,τι πραγματεύεται η τέχνη: την ακινησία μπροστά στον φόβο που σφίγγει την καρδιά σαν τανάλια. Τα διηγήματα μιλούν για ανθρώπους καθημερινούς, φτωχούς. Και η λεγόμενη «κακιά ώρα» τούς βρίσκει για… κάποιο λόγο ευκολότερα από άλλους».

Στο πρώτο μέρος θα παίζουν με λάμπες θυέλλης. Ο Χρ. Σαπουντζής θα σερβίρει τσίπουρο ή κρασί με μεζέ. Κάθεται σ' ένα τραπεζάκι, περιφέρεται, πηγαίνει στην τζαμαρία. Ο κόσμος που συχνάζει στο καφενείο δεν θα πληρώνει εισιτήριο. Στο πίσω μέρος, όπου είναι στημένα τα τραπέζια του τζόγου, το παιχνίδι θα συνεχίζει κανονικά. Μα θα μπορέσει να λειτουργήσει έτσι η συνθήκη της θεατρικής παράστασης;

«Αυτό είναι το στοίχημα. Οσοι παίζουν χαρτιά θα βρίσκονται μέσα στο «ζωντανό» του εγχειρήματος. Ανάμεσα στα δυο διηγήματα θα ανοίγει η τηλεόραση. Ισως στο δελτίο ειδήσεων του Σκάι, με τον ήχο πολύ δυνατά. Το δεύτερο διήγημα παίζεται με όλα τα φώτα ανοιχτά. Το θέατρο δεν είναι μόνο Σέξπιρ και Μπέκετ. Είναι Χατζής, Βιζυηνός, Παπαδιαμάντης. Υπάρχουν τριγύρω άνθρωποι που είναι μεγάλοι ρόλοι. Γυναίκες που μεγαλώνουν ολομόναχες παιδιά, άντρες που πρέπει να διαχειριστούν τη σκληρή μοναξιά τους, άνεργοι που κρύβουν την ντροπή τους».

INFO: Ικαριώτικο καφενείο «Χαλαρά» (Εμμανουήλ Μπενάκη 24-εντός της στοάς. Τηλ.: 6972 310415, 6948 592574). Μουσική: Sancho 003. Φώτα: Νίκος Βλασόπουλος. Σκηνογράφος-ενδυματολόγος: Κατερίνα Καλφόγλου. Από 18 Νοεμβρίου, Κυριακή 14.00, Δευτέρα και Τρίτη στις 20.30.