ΚΙΝΑ Η κυβέρνηση εξήγγειλε το πιο φιλόδοξο μεταρρυθμιστικό πακέτο της τελευταίας 30ετίας υιοθετώντας αναπτυξιακά αιτήματα εντός και εκτός της χώρας, αλλά και χωρίς να διαταράσσει τον κρατικό έλεγχο

Της Ελλης Πάνου

^{[1] [2]}

Με 20.000 λέξεις και 60 βασικά σημεία, η ηγεσία της Κίνας διατύπωσε την Παρασκευή το πιο φιλόδοξο μεταρρυθμιστικό πακέτο της τελευταίας 30ετίας, που οι αγορές το χειροκρότησαν με θέρμη και πολλοί αναλυτές σε γενικές γραμμές βαθμολόγησαν θετικά, εκτιμώντας ότι το άνοιγμα μπορεί να υποστηρίξει γρήγορους ρυθμούς ανάπτυξης για την επόμενη δεκαετία.

Το έγγραφο είναι περισσότερο ένα περίγραμμα οδηγιών και κατευθύνσεων, παρά ένας λεπτομερής οδηγός εφαρμογής του προγράμματος με χρονοδιάγραμμα. Και με αυτήν την έννοια, δεν διαφέρει πολύ από άλλες παρόμοιες διακηρύξεις της κινεζικής ηγεσίας, όπως για παράδειγμα το πενταετές σχέδιο για την οικονομία που ανακοινώθηκε το 2011.

Διευρυμένη ατζέντα

Σε αυτό που διαφέρει -επισημαίνουν οι «Financial Times»- είναι κυρίως η διευρυμένη ατζέντα που «ακουμπάει» σχεδόν όλες τις μεταρρυθμιστικές προτάσεις τις οποίες έχουν υποβάλει τους τελευταίους μήνες κινεζικοί θεσμοί, σαν το Ερευνητικό Κέντρο Ανάπτυξης, με υποσχέσεις για περισσότερα δικαιώματα στην ιδιοκτησία για τους αγρότες, ένα σύστημα που θα διασφαλίζει ίση μεταχείριση για τους ξένους επενδυτές, ένα ειδικό ανεξάρτητο δικαστήριο που θα ασχολείται αποκλειστικά με τις υποθέσεις παραβιάσεων πνευματικών δικαιωμάτων.

Εκτός από τις διεθνείς αγορές, ο πρόεδρος Σι φρόντισε να αναφερθεί και σε βασικές ανησυχίες των πολιτών του: τη στέγαση, την παιδεία, την ασφαλή διατροφή. «Για να λυθούν αυτά τα προβλήματα πρέπει να αντιμετωπιστεί η διαφθορά» είπε, ανακοινώνοντας τη διευκόλυνση της πρόσβασης στις δημόσιες υπηρεσίες, τη χορήγηση αδειών για την ίδρυση περισσότερων ιδιωτικών νοσοκομείων, την ελαστικότητα των μέτρων κατά της εγκατάστασης μεταναστών στις μικρές πόλεις και τη χαλάρωση της πολιτικής τού ενός παιδιού, που προβλήθηκε πολύ από τα μέσα ενημέρωσης.

Παρά την αίσθηση, ωστόσο, ότι το Πεκίνο ετοιμάζεται να κάνει τη μεγάλη στροφή, ασκώντας λιγότερο επαχθή έλεγχο στην κοινωνία, δεν αποκηρύσσει τελείως την ιδέα ότι το κράτος μπορεί και πρέπει να αποφασίζει πού θα ζουν οι πολίτες του ή ποια θα είναι τα κριτήριά τους για να κάνουν παιδιά. Ετσι, μέχρι τώρα, για παράδειγμα, επιτρεπόταν σε δύο γονείς να κάνουν πάνω από ένα παιδί εάν ήταν και οι δυο, οι ίδιοι, μοναχοπαίδια.

Η καινούργια οδηγία δεν καταργεί τον περιορισμό, απλώς τον χαλαρώνει, ορίζοντας ότι τα δύο παιδιά επιτρέπονται εάν ο ένας από τους δυο γονείς είναι μοναχοπαίδι. Εξέλιξη είναι σίγουρα, αλλά δεν είναι το μεγάλο άλμα, δεδομένου ότι το σχέδιο είχε ήδη αρχίσει να συζητιέται πριν από μια πενταετία -με οικονομικό κυρίως κι όχι κοινωνικό κριτήριο-, όταν οι αξιωματούχοι άρχισαν να ανησυχούν ότι ο αυστηρός έλεγχος των γεννήσεων υπονομεύει τελικά την ανάπτυξη και συνεισφέρει στη γρήγορη γήρανση ενός πληθυσμού που το κράτος δεν θα μπορέσει τελικά να συντηρήσει.

Στις υπερβολικές προσδοκίες φρόντισε να βάλει φρένο ο αναπληρωτής διευθυντής του υπουργείου Υγείας Γουάνγκ Πεϊάν. Εάν επιτρεπόταν σε όλες τις οικογένειες ταυτόχρονα να αποκτήσουν δύο παιδιά, είπε, τότε θα προκαλούνταν πάρα πολλά προβλήματα.

Προγραμματισμός

«Η προσαρμογή και η τελειοποίηση της πολιτικής οικογενειακού προγραμματισμού δεν σημαίνει και κατάργησή της. Δεν υπάρχουν θεμελιώδεις αλλαγές στο γεγονός ότι είμαστε μια πολυπληθής χώρα και οι πιέσεις στην κοινωνία, την οικονομία, τα φυσικά αποθέματα και το περιβάλλον δεν θα αλλάξουν σύντομα», αποσαφήνισε, χωρίς να προσδιορίσει πότε θα αρχίσει να εφαρμόζεται αυτή η «χαλαρή» πολιτική.

Για πολλούς αναλυτές κι επιστήμονες, όμως, «θεμελιώδεις αλλαγές» έχουν ήδη αρχίσει να συντελούνται. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των Ηνωμένων Εθνών, ο ενεργός πληθυσμός στην Κίνα -δηλαδή οι ηλικίες μεταξύ 15 και 64- θα έφτανε στο ανώτατο όριο του 1,01 δισ. μέχρι το 2015. Η πραγματικότητα όμως είναι, λένε οι ειδικοί, ότι η χώρα ήδη «έπιασε» αυτό το νούμερο από πέρσι και τώρα αυτός ο πληθυσμός έχει αρχίσει και μειώνεται. Ο κίνδυνος είναι η Κίνα να γίνει η πρώτη χώρα στον κόσμο που θα γεράσει πριν πλουτίσει, αφού ένα πρόσθετο πρόβλημα στην εξίσωση είναι ότι επειδή τα αγόρια στην Κίνα έχουν μεγαλύτερη αξία από τα κορίτσια, την επόμενη δεκαετία θα υπερέχουν κατά 20% στην αναλογία του πληθυσμού, με επιπτώσεις τελικά στους ρυθμούς γεννήσεων.

Αυτή η αλληλουχία βαραίνει τελικώς την οικονομία. Τα τελευταία χρόνια, όσο η μείωση του ενεργού πληθυσμού γίνεται πιο εμφανής, οι εργοδότες άρχισαν να βλέπουν με άλλο μάτι τα εργατικά χέρια, η έλλειψη έγινε αισθητή στις μεγάλες, μαζικές φάμπρικες και αυτοί υποχρεώθηκαν να αυξήσουν μισθούς και να βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας.

Την τελευταία πενταετία, η πιο συχνή κριτική κατά της κυβέρνησης στο Πεκίνο είναι η απροθυμία της να εφαρμόσει τις απαραίτητες αλλά εξαιρετικά δύσκολες μεταρρυθμίσεις. Με αυτό το πρόγραμμα, ο πρόεδρος Σι κατάφερε με μια κίνηση να ανατρέψει τις εντυπώσεις, παρ’ όλο που αρκετές λεπτομέρειες παραμένουν αδιευκρίνιστες και η εφαρμογή του προβλέπεται εξαιρετικά δύσκολη.

Πρόθυμη

Πολλοί τώρα πιστεύουν ότι αυτή η κυβέρνηση είναι πρόθυμη «να λερώσει τα χέρια της», προωθώντας ζόρικες πολιτικές από την επιβολή φόρου ακίνητης περιουσίας μέχρι το άνοιγμα του επτασφράγιστου δημόσιου τομέα στα ιδιωτικά κεφάλαια.

Ωστόσο, όπως επισημαίνουν οι «Financial Times», πουθενά σ’ αυτές τις εξαγγελίες δεν αναφέρεται η πιο ενεργή συμμετοχή του πολιτικού συστήματος ή η υιοθέτηση μηχανισμών ελέγχων, που θα ήταν και ο πλέον αποτελεσματικός τρόπος για την αντιμετώπιση της εκτός ελέγχου διαφθοράς, που αποτελεί τροχοπέδη για όλα. Το κόμμα, για παράδειγμα, αναφέρεται «στην ανεξάρτητη δικαιοσύνη», αλλά εάν δεν είναι πρόθυμο να παραδώσει τον σαφή έλεγχο που ασκεί στο δικαστικό σώμα και τις αποφάσεις του, τότε η διακήρυξη θα μείνει άδειο σλόγκαν στα χαρτιά. Επιπλέον, υπογραμμίζει η εφημερίδα, «ενώ επιμένει ότι η Κίνα πρέπει να δημιουργήσει μια πιο καινοτόμα κοινωνία και οικονομία, η κυβέρνηση του κ. Σι σφίγγει παράλληλα τα λουριά στα μέσα ενημέρωσης, την ιδεολογία και ειδικά τη ζωντανή κινεζική κοινότητα του διαδικτύου. Είναι αμφίβολο εάν αυτοί οι δύο στόχοι μπορούν να εξισορροπήσουν, γι’ αυτό και ο Σι πρέπει να ελπίζει ότι οι στοιχειώδεις μεταρρυθμίσεις του θα βελτιώσουν τη ζωή του λαού του τόσο που θα τον κάνουν να ξεχάσει τις απαιτήσεις για πιο ουσιαστικές πολιτικές αλλαγές».