Ο σκηνοθέτης, έχοντας ως πρώτη ύλη αποσπάσματα από κείμενο του Θανάση Αλευρά, κάνει μια πολιτική παράσταση. Οι ήρωές του είναι αρνητικά μοντέλα, εθισμένα στο τζιράρισμα, την αγορά. Πώς μετατράπηκε σε μηχανή ο άνθρωπος; αναρωτιέται. Και ονειρεύεται πάντα να σκηνοθετήσει το «Κεφάλαιο» του Μαρξ

Της Εφης Μαρίνου

^[1]Η σκηνή του «Αττις» έγινε μια αίθουσα δημοπρασίας όπου τα πάντα βγαίνουν στο σφυρί. Η Αγλαΐα Παππά και ο Αντώνης Μυριαγκός χειραγωγούνται από την εξουσία και χειραγωγούν ο ένας τον άλλον. Ωστόσο, όλα υπονομεύονται από την υπόσχεση του έρωτα που, ίσως, λειτουργήσει ως κινητήρια δύναμη εξανθρωπισμού.

Για την καινούργια σκηνική σύνθεση του Θεόδωρου Τερζόπουλου λειτούργησαν ως πρώτη ύλη αποσπάσματα από το κείμενο του Θανάση Αλευρά. Γιατί στις πρόβες ο σκηνοθέτης έκοβε, άλλαζε, προσέθετε, βελτίωνε ξανά και ξανά. Ακόμα και ο τίτλος άλλαξε. Το αρχικό «Transit» έδωσε τη θέση του στο «Amor», μετρημένο αυστηρά στον ρυθμό που δίνει μια καταιγίδα αριθμών, αφού αυτοί αποτελούν τον κορμό του έργου.

Θεόδωρος Τερζόπουλος: «Οσο δούλευα, συνειδητοποιούσα ότι η ακολουθία βίαιων γεγονότων και οι εκρηκτικές αλλαγές μάς ξεπερνούσαν. Το κείμενο και εμείς, ως αυτιστικοί καλλιτέχνες, μέναμε πίσω τους. Το σχόλιο που επιχειρούμε πάνω στη σημερινή πραγματικότητα, και μάλιστα μέσα στο πλαίσιο της άθλιας παγκοσμιοποίησης, απαιτούσε να τηρήσουμε θέσεις και υποσχέσεις προς τους εαυτούς μας. Με την επικουρία του Θανάση Αλευρά αλλά και των ηθοποιών έκανα παρεμβάσεις συνεχώς στα κείμενα».

Ο Αντώνης Μυριαγκός είναι ένας άντρας με μαύρο κοστούμι που βρίσκεται σε καταληψία από τους αριθμούς. Απόλυτα αλλοτριωμένος –χωρίς επιλογή απόδρασης-, μια ζωντανή αριθμομηχανή. Ο λόγος του περιέχει ελάχιστες λέξεις και εκατοντάδες νούμερα. Ενας σύγχρονος πολίτης απόλυτα εθισμένος στην «ντόπα» της χρηματοοικονομίας. Η σκέψη, ο χρόνος, η γλώσσα παίζουν μόνο με αριθμούς. Δεκαδικοί αριθμοί, τραπεζικοί όροι, χρηματιστήρια, οίκοι αξιολόγησης σταθμίζουν το πάθος, την ιδεολογία, τις αποφάσεις, τον έρωτα. Η σκηνή γίνεται παζάρι, χώρος πλειστηριασμού και εκείνος κοστολογεί.

Αντώνης Μυριαγκός: «Οταν πήρα το γεμάτο αριθμούς κείμενο τρελάθηκα. Αρχισα, τάχα, να το μαθαίνω… Αλλά ήταν εντελώς παρανοϊκό. Μέχρι να αρχίσουν οι πρόβες και να βρεθεί η θεατρική λειτουργία του κειμένου. Η προσέγγιση δεν ήταν έννοιες, περιγραφές και εξηγήσεις αυτού που ζούμε σήμερα, αλλά σκληρή κατάδειξη της ουσίας, και μάλιστα με πικρό χιούμορ. Ποια είναι η συμπεριφορά, τα αισθήματα των golden boys; Εκείνων όπου τα νούμερα, το τζιράρισμα, η επικοινωνία με τις αυξομειώσεις της αγοράς γίνονται στον αέρα σε χρόνο μηδέν; Είμαι ένα τέτοιο πρόσωπο μέσα στο κλειστό του σύστημα».

• Πώς στήνεται μια παράσταση βασισμένη σε αριθμούς κι όχι στις λέξεις;

Θ. Τερζόπουλος: «Πέρασαν χρόνια δουλειάς σε άλλα είδη πριν μπορέσω να συνεργαστώ σε κάτι τέτοιο με τους ηθοποιούς. Στήθηκε στην ιδέα του πολιτικού θεάτρου, την άμεση καταγραφή και ερμηνεία της πραγματικότητας, όπως γίνεται στην επιθεώρηση. Τελικά δεν πρόκειται για δράμα ή επιθεώρηση, αλλά για ακόμα ένα υβρίδιο που εκπλήσσει και μένα. Κι αν στο “Alarm” είχαμε τις διεφθαρμένες βασίλισσες, εδώ έχουμε τους διεφθαρμένους υπηκόους. Η παράσταση λειτουργεί στην αρχή του διαλεκτικού υλισμού: “άρνηση της άρνησης”. Κι αυτό δίνεται ανελέητα, χωρίς σχόλια, τρυφερότητα, άποψη. Οι ηθοποιοί είναι αρνητικά μοντέλα, ο θεατής πρέπει να τα αρνηθεί. Ολη η παράσταση είναι ένα τεράστιο ερωτηματικό, η πιο στατική αλλά πιο έντονη –και με εξέλιξη της τεχνικής– που έχω κάνει. Θα ήθελα να σκηνοθετήσω ένα κεφάλαιο από το “Κεφάλαιο” του Μαρξ. Θα το τολμήσω κάποτε. Θέλω να συνεχίσω να παλεύω τα δύσκολα στοιχήματα, γιατί αυτά μου δίνουν χαρά. Να μην αφεθώ στο επικαιρικό, τους θεσμούς και τα Ινστιτούτα. Δεν θέλω ούτε θέση ούτε ανάθεση…».

Η γυναίκα και ο άντρας συνδέονται με την αρχετυπική-διαλογική σχέση θύτη και θύματος. Εθισμένοι, αλλοτριωμένοι και οι δύο, ξεπουλούν με μανία τα πάντα. Στο μεγάλο παζάρι είναι συμμέτοχοι και συνένοχοι. Η Αγλαΐα Παππά σαν μπεκετική φιγούρα, ντυμένη μ’ ένα κόκκινο φόρεμα, βρίσκεται «εγκιβωτισμένη» μέσα σε μια μεταλλική κυλινδρική κατασκευή, που υψώνεται σαν βιομηχανικό φουγάρο. Μέσα εκεί αφήνεται στις προσταγές του άντρα για να την τιμολογήσει, να την εκποιήσει και να την πουλήσει. «Στη σκηνή του θεάτρου στης Ευρώπης τον πάτο πουλά, ξεπουλά». Τα πάντα: μέλη του σώματός της, αναμνήσεις, καλοκαίρια, υποσχέσεις, όνειρα, υπάρχοντα, ρόλους, κοσμήματα, κοστούμια, μακιγιάζ. Μια χαραμάδα ελπίδας έρχεται από αυτή την ξεπουλημένη γυναίκα που εξαφανίζεται μέσα στον μαύρο «κάδο», και μάλιστα σ’ ένα «φλαμένκο απάνω»…

Θ. Τερζόπουλος: «Στο θέατρο όλα ζουν μέσα σ’ ένα “μαύρο κουτί”… Η Αγλαΐα Παππά αποδεικνύει ότι δικαίως την εμπιστεύτηκα. Διαθέτει αστείρευτη αντοχή, μεγάλη πειθαρχία, πίστη σε ό,τι κάνει. Μέσα σ’ αυτόν τον κάδο κατορθώνει να δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι ο χώρος ανοίγει, γίνεται ενεργειακά ένα ολόκληρο δωμάτιο. Επίσης παλεύει τη δυσκολία σαν θηρίο. Με άφησε κατάπληκτο όταν στις πρώτες πρόβες τής ζήτησα να κλαίει συνεχώς για πολλά λεπτά. Ε, λοιπόν, ενώ το κλάμα δεν είναι καθόλου στη φύση της έριχνε επί πολλή ώρα μαύρο δάκρυ… Παρ' όλο που χρειάστηκε να αφαιρέσω αυτή τη σκηνή, αποδείχτηκε μια εξαιρετική άσκηση. Οι εσωτερικές ρωγμές που γέννησε τοποθετήθηκαν σε άλλα σημεία δημιουργώντας μεταβολές και χροιές στην ερμηνεία της».

• Πόσο μπορεί το «Αmor» να θυμίζει το «Αlarm»;

Θ. Τερζόπουλος: «Καθόλου. Πρόκειται για ένα άλλο “σκέρτσο” αν θέλεις, μια καινούργια, εξαιρετικά ακραία σύλληψη, ένα αμείλικτο θέαμα. Τρόμαξα κι εγώ με τον εαυτό μου. Αυτό που ψάχνω δεν είναι η φόρμα, αλλά η ιδέα. Ποια είναι η ανθρώπινη φύση και πού οδηγήθηκε. Πώς ο άνθρωπος μετατράπηκε σε μηχανή και χάθηκε μέσα στον σύγχρονο κόσμο. Χωρίς ηθική, αντιστάσεις, έγινε θύμα της διάβρωσης και της διαφθοράς. Ασυμφιλίωτος με τον εαυτό του χρόνια ολόκληρα, τον εξόρισε στο πυρ το εξώτερον. Το “κερδίζω, επεκτείνω” έγινε μότο ζωής. Προδομένος και εκφυλισμένος, δύσκολα θα συνειδητοποιήσει την κατάστασή του. Στην Ελλάδα περάσαμε πια στη φάση της γενοκτονίας».

• Πόσο δύσκολο είναι για τον ηθοποιό να αντλήσει το υλικό που θα χτίσει έναν αρνητικό χαρακτήρα;

Αντ. Μυριαγκός: «Η παράσταση θα μπορούσε να είναι ένα σύγχρονο κοινωνικό θρίλερ με την αισθητική και την τεχνική του “Αττις”. Τα δύο πρόσωπα συνιστούν φορείς του απόλυτα κακού. Η ενέργεια είναι πυκνή, απαιτείται μεγάλη συγκέντρωση, ολοκληρωτική διάθεση σε μια κατεπείγουσα ανάγκη κατάδειξης. Να μπορεί ο ηθοποιός να μην αντιστέκεται, να μένει ανοιχτός. Να γίνεται ο ίδιος όποτε χρειαστεί “κανάλι” να περνά η πληροφορία και να βγαίνει επεξεργασμένη. Αν είσαι λίγο υποψιασμένος, γνωρίζεις ποια είναι και πότε εμφανίζεται η σκοτεινή πλευρά σου».

Θ. Τερζόπουλος: «Λέω στους ηθοποιούς: “Ο,τι ζείτε πάνω στη σκηνή το προβάλλετε από το μέλλον στο παρόν κι όχι από το παρόν στο μέλλον με όχημα τη σπουδαία μοντερνική παράδοση. Το παρόν είναι γεμάτο από κακό παρελθόν, αποπροσανατολιστικές Σειρήνες και χρωματιστή, δήθεν, εξωστρέφεια”. Στο θέατρο συνηθίζουμε να κλείνουμε λίγο το μάτι στους θεατές, για να ευφραίνεται η καρδιά τους. Αυτό εγώ δεν το καταλαβαίνω. Ο θεατής μπορεί να δει τη σκοτεινή πλευρά και η γνώση, η επίγνωση του προσφέρουν την πιο χρήσιμη ψυχαγωγία».

Ο Αντώνης Μυριαγκός έκλεισε οκτώ χρόνια στο «Αττις» και σ’ αυτόν τον χώρο έκανε τα πρώτα του βήματα ως ηθοποιός. «Ηρθα νωρίς», λέει. «Και δεν έμαθα μόνο τη μέθοδο Τερζόπουλου αλλά συγχρόνως απέκτησα την πρώτη μου σχέση με το θέατρο. Είναι σπουδαία τύχη για έναν ηθοποιό να θητεύσει δίπλα σ’ ένα σκηνοθέτη-δάσκαλο. Προσπάθησα να αποκωδικοποιήσω, να μάθω, να κατανοήσω. Πέρα από την κούραση ή τη φθορά που αναπόφευκτα φέρνει ο χρόνος, αλλά και τις εποικοδομητικές στην ουσία τους συγκρούσεις, ήταν χρόνια δημιουργικά. Ενώ είμαι παρών 100% στο “Αττις”, παρακολουθώ τι γίνεται έξω. Κάποιες φορές συνεργάστηκα με ομάδες και η σύγκριση με την καθαρή ματιά του “Αττις” είναι ωφέλιμη. Αλλά και οι διαφορές, γοητευτικές επίσης. Μπορεί να μείνω άλλα οκτώ χρόνια, μπορεί να φύγω. Αλλά και αν συμβεί το δεύτερο, σίγουρα δεν πρόκειται για μετακίνηση από ένα θίασο σε έναν άλλο. Η εμπειρία δίπλα στον Θόδωρο Τερζόπουλο είναι σπάνια αποσκευή».

………………………………………………………………………………………………………………………………….

Το «Αττις» είναι ο τόπος και το τραύμα μου

Ο Θόδωρος Τερζόπουλος θα προεδρεύσει της διεθνούς επιτροπής της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας με τίτλο «Ονειρο», που θα γίνει στο Πεκίνο το ερχόμενο φθινόπωρο. Με τέσσερις παραγωγές να τρέχουν για το επόμενο οκτάμηνο στο εξωτερικό, συμπόσια, works shops, δεκάδες ταξίδια, τι χώρο προλαβαίνει να αποσπάσει στο μυαλό του η Ελλάδα και το «Αττις»;

«Δουλεύω ασταμάτητα από νωρίς το πρωί μέχρι τα μεσάνυχτα. Δεν έχω άγχος, είμαι από μικρός ασκημένος να κάνω πολλά μαζί. Εχω βοηθούς στο εξωτερικό, με τους οποίους επικοινωνώ και από εδώ. Η Αθήνα κερδίζει τη μερίδα του λέοντος. Το “Αττις” είναι ο τόπος και το τραύμα μου. Θα το αφήνω πάντα να αιμορραγεί».

INFO: «Αmor». Πρεμιέρα 6 Δεκεμβρίου, θέατρο «Αττις» (Λεωνίδου 7, Μεταξουργείο, τηλ.: 210-5226260). Σκηνοθεσία-Σκηνική εγκατάσταση-Σύνθεση κειμένων: Θεόδωρος Τερζόπουλος. Μουσική: Παναγιώτης Βελιανίτης. Κοστούμια: Λουκία. Φωτισμοί: Θεόδωρος Τερζόπουλος, Κωνσταντίνος Μπεθάνης. Εκτέλεση σκηνικής εγκατάστασης: Χαράλαμπος Τερζόπουλος. Ερμηνεύουν: Αγλαΐα Παππά, Αντώνης Μυριαγκός.

[email protected]