Του Γιάννη Παντελάκη

Σαν χθες, πέντε χρόνια πριν, δολοφονήθηκε ο Αλέξανδρος Γρηγορόπουλος. Ενας 15χρονος μαθητής έπεφτε νεκρός ένα Σάββατο βράδυ στο κέντρο της Αθήνας από το όπλο ενός αστυνομικού. Τις ώρες και τις ημέρες που ακολούθησαν, η χώρα, και ιδιαίτερα η Αθήνα, γνώρισε ένα πρωτοφανές για τις ιστορικές της αναφορές γεγονός. Μια μαζική εξέγερση κυρίως νέων παιδιών που δεν έμοιαζε με καμιά άλλη. Χωρίς οργάνωση, χωρίς προετοιμασία, χωρίς κομματικά πρόσημα, χωρίς καν μια ατζέντα με καταγεγραμμένα αιτούμενα. Ηταν μια πραγματική έκρηξη που έμοιαζε ανεξέλεγκτη, είχε μεγάλη διάρκεια και, το κυριότερο, απελευθέρωσε δυνάμεις της κοινωνίας οι οποίες έως τότε ήταν αδρανείς. Ηταν κυρίως τα παιδιά που οι εκπρόσωποι της κατεστημένης πολιτικής χαρακτήριζαν ως απολίτικα. Παιδιά του καναπέ τα έλεγαν.

Ο Δεκέμβρης εκείνος αντικειμενικά πήρε τη θέση μιας ξεχωριστής περιόδου στη νεοελληνική πραγματικότητα. Τα μηνύματά του ερμηνεύτηκαν από πολλούς και με διαφορετική οπτική, ωστόσο κυριάρχησε μια κοινή συνισταμένη. Εκείνα τα παιδιά λειτούργησαν απόλυτα αυθόρμητα και ο τρόπος αντίδρασής τους δεν είχε καμία σχέση με τα γνωστά ώς τότε πρότυπα πολιτικής συγκρότησης και δράσης. Ηταν ένα ξεχωριστό γεγονός και αυτό κανένας δεν μπορούσε να το αρνηθεί. Ούτε καν αυτοί που προσπάθησαν να το οικειοποιηθούν με τη γνωστή ιδιοτέλεια. Ενα γεγονός συλλογικής ανυπακοής, κάτι το οποίο μάλιστα πολλοί φοβήθηκαν.

Ο φόβος αυτός της αδυναμίας ελέγχου και κατεύθυνσης οδήγησε πολλούς -και ιδιαίτερα αριστερούς συγκροτημένους σχηματισμούς- σε ερμηνείες πολλές φορές απαξιωτικές. Εκπρόσωποι των κομμάτων που κυριαρχούν μεταπολιτευτικά, διανοούμενοι που έχουν αφήσει τις ανησυχίες τους στο παρελθόν, δημοσιογράφοι στενά συνδεδεμένοι με εξουσιαστικές δομές και συστήματα αρνήθηκαν να δουν την πραγματικότητα. Και επέλεξαν να ερμηνεύσουν τα γεγονότα με τα στενά δικά τους αξιακά κριτήρια. Πολλοί από αυτούς μάλιστα εστίασαν το ενδιαφέρον τους για όσα συνέβησαν στην Αθήνα εκείνον τον Δεκέμβρη στις υλικές καταστροφές που σημειώθηκαν τις ημέρες της εξέγερσης. Ετσι, είδαν μόνο κουκουλοφόρους που έμπαιναν σε καταστήματα και ζούμαραν επί ώρες με τις κάμερες πάνω σε αποκαΐδια. Και η δημόσια συζήτηση που ακολούθησε εκεί είχε περιοριστεί. Αλληλοκατηγορίες για ευθύνες που αφορούσαν υλικές καταστροφές. Περιόρισαν το ενδιαφέρον τους εκεί και μόνο. Και είτε από σκοπιμότητα είτε από ανεπάρκεια, δεν ερμήνευσαν με επαρκή τρόπο όσα συνέβησαν. Μια ερμηνεία που θα ήταν χρήσιμη ακόμα και για τους ίδιους, οι οποίοι φαντάζομαι βλέπουν τη σημερινή πολυσήμαντη χρεοκοπία και απαξίωσή τους.

Στόχος του σημειώματος δεν είναι να αναφέρουμε προσωπικές ερμηνείες και ματιές πάνω στα γεγονότα εκείνου του Δεκέμβρη. Δεν διεκδικούμε καμία αυθεντικότητα και πολύ περισσότερο την απόλυτη αλήθεια. Ετσι κι αλλιώς, την αλήθεια αυτή μπορεί οποιοσδήποτε να την αναζητήσει με τον δικό του τρόπο ανατρέχοντας πέντε χρόνια πριν. Είναι πολύ νωπά όσα συνέβησαν και εύκολο να τα φέρουμε στη μνήμη μας, πριν αυτά πάρουν -όπως τόσα άλλα- έναν χαρακτήρα επετειακό, διαστρεβλωμένο και αραχνιασμένο. Εχει ενδιαφέρον να αναλογιστούμε όμως πού χάθηκαν τα μηνύματα εκείνων των ημερών. Πού χάθηκαν και όλα εκείνα τα παιδιά που βρέθηκαν στους δρόμους για τόσες ημέρες. Δεν αναφέρομαι σε λίγες προσωπικές διαδρομές που έγιναν δημόσια γνωστές. Αναφέρομαι στη μεγάλη πλειονότητα εκείνων των παιδιών.

Πιστεύω βάσιμα πως δεν βρίσκονται σε μαζικούς χώρους, κομματικούς ή συνδικαλιστικούς, δεν μετέχουν σε δημόσιες διεργασίες, δεν ακολούθησαν τον δρόμο όσων προσπάθησαν να υιοθετήσουν πολιτικά την εξέγερσή τους. Προτίμησαν άλλες διαδρομές, δικές τους, προσωπικές και ενδεχομένως μοναχικές. Δεν ξέρω αν το κυρίαρχο στοιχείο από εκείνα που τους άφησε η δική τους εξέγερση είναι η απογοήτευση. Είμαι σχεδόν βέβαιος όμως πως εμείς οι υπόλοιποι κάναμε ό,τι μπορούσαμε για να τους προκαλέσουμε κάτι τέτοιο. Και δεν είναι μόνο οι μηχανισμοί κάθε μορφής εξουσίας που βοήθησαν σ’ αυτό – είμαστε όλοι όσοι μετέχουμε στον δημόσιο λόγο και επηρεάζουμε ακόμα και στο ελάχιστο τη ροή των πραγμάτων. Ενας μικρός απολογισμός των πέντε αυτών χρόνων που πέρασαν από τον Δεκέμβρη του 2008 αρκεί για να επιβεβαιώσει κάτι τέτοιο…