Του Βίκτωρα Νέτα

Το άρθρο της περασμένης Δευτέρας δεν κάλυψε πλήρως το τεράστιο ζήτημα της νόθευσης της λαϊκής βούλησης με τα καλπονοθευτικά εκλογικά συστήματα, που εφαρμόζονται με διάφορες παραλλαγές σχεδόν από την ίδρυση του ελληνικού κράτους έως τις μέρες μας. Χρειάζεται, λοιπόν, να επανέλθουμε, σημειώνοντας ότι ο σεβασμός και η κατοχύρωση της λαϊκής κυριαρχίας με την εγκαθίδρυση και λειτουργία ενός δημοκρατικού φιλελεύθερου πολιτεύματος ήταν μαζί με την απελευθέρωση του τόπου οι κορυφαίοι στόχοι της Εθνεγερσίας του 1821. Τα Συντάγματα του Αγώνα, τα δημοκρατικότερα του κόσμου την εποχή εκείνη, όπως βεβαιώνουν κορυφαίοι συνταγματολόγοι, αναγνώριζαν τη λαϊκή κυριαρχία με τη διακήρυξη της αρχής τής ισότητας και την εφαρμογή της καθολικότητας της ψήφου, πολύ πριν εφαρμοστεί σε άλλες χώρες.

Το Σύνταγμα της Επιδαύρου, που ψηφίστηκε την 1η Ιανουαρίου 1822, προέβλεπε την έκδοση νόμου «περί εκλογής παραστατών», δηλαδή βουλευτών, από τον λαό. Το Βουλευτικό Σώμα στις 9 Νοεμβρίου 1822 εξέδωσε τον υπ’ αριθμ. ΙΖ΄ Νόμο, τον πρώτο εκλογικό νόμο της Ελλάδας, ο οποίος προέβλεπε με καθολική ψηφοφορία την έμμεση εκλογή των παραστατών. Οριζε ότι σε κάθε χωριό, ο λαός έπρεπε «να εκλέξει ευυπολήπτους γέροντας», δηλαδή εκλέκτορες, οι οποίοι θα συνέρχονταν σε κάθε επαρχία για να εκλέξουν έναν βουλευτή «με των πλειοτέρων τας ψήφους». Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια και την εκλογή από τις προστάτιδες δυνάμεις του Οθωνα ως «ηγεμόνος κυριάρχου της Ελλάδος», εγκαθιδρύεται απολυταρχικό καθεστώς, το οποίο διατηρήθηκε έως την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, η οποία υποχρέωσε τον μονάρχη να αποδεχθεί την εκλογή από τον λαό Εθνικής Συνέλευσης για να συντάξει «οριστικόν Σύνταγμα». Η Ενθοσυνέλευση στις 25 Μαρτίου 1844 δημοσίευσε νέο εκλογικό νόμο, που καθιέρωνε την άμεση εκλογή των βουλευτών με ψηφοδέλτιο.

Με τον νόμο αυτό έγιναν 7 εκλογές ώς την εκθρόνιση του Οθωνα (1862) και ήταν όλες εκλογές βίας και νοθείας. Η επανάσταση προκήρυξε εκλογές για την ανάδειξη Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης, οι οποίες έγιναν με τον νόμο του 1844, που τροποποιήθηκε και έδινε το δικαίωμα και στους εκτός Ελλάδος Ελληνες υπηκόους να εκλέξουν πληρεξουσίους. Στις μέρες μας δεν έχουν δικαίωμα ψήφου οι απόδημοι Ελληνες υπήκοοι, γιατί ακόμη δεν έχουν συμφωνήσει τα κόμματα! Η Β΄ Συντακτική Συνέλευση ψήφισε τον εκλογικό νόμο της 19/21 Νοεμβρίου 1864, ο οποίος έδωσε δικαίωμα ψήφου σε όλους τους πολίτες που είχαν συμπληρώσει το 21ο έτος της ηλικίας τους. Με τον νόμο αυτό έγιναν οι εκλογές έως το 1926. Το σύστημα ήταν πλειοψηφικό, διότι η ψηφοφορία γινόταν με σφαιρίδιο και το κόμμα που είχε την εξουσία εφάρμοζε τη «στενή» ή την «ευρεία» εκλογική περιφέρεια ή αντίστροφα κατά πώς το βόλευε. Το σφαιρίδιο διατηρήθηκε έως το 1923, οπότε η επανάσταση Πλαστήρα καθιέρωσε το ψηφοδέλτιο.

Με διάφορες και συνεχείς καλπονοθευτικές αλλαγές έχουν εφαρμοστεί τρία εκλογικά συστήματα: η απλή αναλογική, η ενισχυμένη αναλογική και το πλειοψηφικό. Στόχος των αλλαγών ήταν και είναι η εξασφάλιση αυτοδυναμίας σε βουλευτικές έδρες στο πρώτο κόμμα και με ποσοστό ψήφων πολύ κάτω του 50%. Με τον νόμο Παυλόπουλου του 2008 εξασφαλίζεται αυτοδυναμία και με 39,2%. Να δούμε τα τρία συστήματα:

- Απλή αναλογική: Η διανομή των εδρών γίνεται σε τρεις κατανομές. Η πρώτη γίνεται σε κάθε εκλογική περιφέρεια, όπου ο αριθμός των έγκυρων ψηφοδελτίων διαιρείται με τον αριθμό των εδρών +1 για να βγει το εκλογικό μέτρο. Οι ψήφοι κάθε κόμματος διαιρούνται με το μέτρο και το κόμμα παίρνει τόσες έδρες όσες φορές χωράει το μέτρο στην εκλογική του δύναμη. Οι αδιάθετες έδρες και το περίσσευμα ψήφων μεταφέρονται στη δεύτερη κατανομή, που γίνεται σε 9 μείζονες περιφέρειες, στις οποίες έχει διαιρεθεί η χώρα, και ακολουθείται η ίδια διαδικασία με εκείνη της πρώτης κατανομής, αλλά μετέχουν μόνο τα κόμματα που πήραν μία τουλάχιστον έδρα ή το 1/10 των ψήφων στη μείζονα περιφέρεια. Στην τρίτη κατανομή, που γίνεται με εκλογική περιφέρεια όλη την επικράτεια ακολουθείται η ίδια περίπου διαδικασία με εκείνη της δεύτερης κατανομής.

- Ενισχυμένη αναλογική: Διαφοροποιείται η κατανομή των εδρών υπέρ των πρώτων κομμάτων. Στη δεύτερη κατανομή, π.χ., μετέχουν τα κόμματα που πήραν 17% σε όλη την επικράτεια και οι συνασπισμοί που πήραν 20% ή και 25% ή και 30%, έως και 40% (στις εκλογές του 1958). Επίσης, «παιχνίδια» γίνονται με το +1, με τις αδιάθετες έδρες. Το σύστημα αυτό, που ληστεύει τα μικρά κόμματα υπέρ των μεγάλων, ιδιαίτερα του πρώτου, χαρακτηρίζεται «πολύπλοκη δυσαναλογική». Μια μεγάλη ληστρική αλλαγή έγινε το 1990, όταν η Ν.Δ. επανέφερε την ενισχυμένη αναλογική του 1958, βάζοντας όριο το 3% για την εκλογή βουλευτή και καθιερώνοντας τη λεγομένη «εξομάλυνση», δηλαδή την αφαίρεση εδρών από το δεύτερο κόμμα, για να πάρει κάθε κόμμα ποσοστό 70% των εδρών που αντιστοιχούν στο ποσοστό των ψήφων του στην επικράτεια πολλαπλασιαζόμενο επί 300.

- Πλειοψηφικό: Εφαρμόστηκε στις εκλογές του 1928, 1933, 1935 και 1952. Κατά το σύστημα αυτό, ο συνδυασμός του κόμματος που έρχεται πρώτο στην περιφέρεια παίρνει όλες τις έδρες. Το 1952 ο Ελληνικός Συναγερμός του Αλεξ. Παπάγου με 49,22% πήρε τις 240 από τις 300 έδρες της Βουλής!

Το μόνο τίμιο εκλογικό σύστημα είναι η απλή και άδολη αναλογική, που πρέπει να εφαρμοστεί, για να μάθουν τα κόμματα να συνεργάζονται για τον σχηματισμό κυβέρνησης, ώστε να κυβερνά η πλειοψηφία και να ελέγχει η μειοψηφία.

[email protected]