Ν. ΑΦΡΙΚΗ Τα περισσότερα από 30 παιδιά, εγγόνια και δισέγγονα του Μαντέλα ερίζουν προκειμένου να χρησιμοποιήσουν το όνομά του για προσωπικό τους όφελος, ενώ συνεχίζονται οι εκδηλώσεις πένθους σε όλη τη χώρα

Της Ελλης Πάνου

^[1]Με ύμνους και προσευχές, εκατομμύρια Νοτιοαφρικανοί τίμησαν χθες τον Νέλσον Μαντέλα, τον «Πατέρα του έθνους» τους, σε εκκλησίες, τζαμιά και συναγωγές από τη μια άκρη της χώρας έως την άλλη. Οι τελετές αυτές άνοιξαν κι επίσημα τις εκδηλώσεις πένθους, που περιλαμβάνουν επιμνημόσυνη λειτουργία, αύριο, στο στάδιο του Γιοχάνεσμπουργκ και την επίσημη κηδεία την επόμενη Κυριακή στην ιδιαίτερη πατρίδα του Μαντέλα, το Κούνου. Πενήντα εννέα αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων έχουν δηλώσει μέχρι τώρα ότι θα παραστούν είτε στη δέηση είτε στην κηδεία -μεταξύ αυτών ο Μπαράκ Ομπάμα, ο Ντέιβιντ Κάμερον και ο γ.γ. του ΟΗΕ Μπαν Κι Μουν- ενώ το «παρών» προβλέπεται να δώσουν γαλαζοαίματοι και διασημότητες.

Πόλεμος μνήμης

Στο παρασκήνιο των εκδηλώσεων πένθους διεξάγεται κι ένας πόλεμος γύρω από τη μνήμη του Μαντέλα. Το πρόσωπο και το όνομα του «Μαντίμπα», του «πατέρα» δηλαδή της Νότιας Αφρικής, βρίσκεται παντού, από αφίσες μέχρι μπουκάλια κρασιού και πετσέτες κουζίνας, και αποτελεί μια πανίσχυρη εμπορική και πολιτική μάρκα (επωνυμία). Με τον θάνατό του η οικογένειά του, το κυβερνών Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο και το Ιδρυμα που φέρει το όνομά του έχουν σηκώσει τα μανίκια έτοιμοι να δώσουν μάχη για τον έλεγχο της κληρονομιάς που άφησε του, σε όλες της τις διαστάσεις -και της οικονομικής και της ηθικής.

Το διακύβευμα είναι αφενός όσα πιστεύουν ότι «δικαιούνται» τα περισσότερα από 30 παιδιά, εγγόνια και δισέγγονα του Μαντέλα, μερικά από τα οποία ήδη χρησιμοποιούν το όνομα και το πρόσωπό του για να προωθήσουν εμπορικά δεκάδες προϊόντα και υπηρεσίες, από ρούχα μέχρι αξεσουάρ για κινητά τηλέφωνα. Κι αφετέρου τα προϊόντα με τη φίρμα και το σήμα «Μαντέλα», που βοηθούν στη χρηματοδότηση του Ιδρύματος το οποίο φέρει το όνομά του. Επιπλέον «συμφέροντα» έχει και το κόμμα του, που ποντάρει τώρα περισσότερο από ποτέ στη φήμη του μεγάλου ηγέτη του, προκειμένου να περιφρουρήσει τις ψήφους του.

Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για την περιουσία του Μαντέλα, η οποία περιλαμβάνει ένα σπίτι σε εύπορη συνοικία του Γιοχάνεσμπουργκ, ένα «σεμνό» σπίτι στην ιδιαίτερη πατρίδα του και τα δικαιώματα από τις πωλήσεις των βιβλίων του.

Τα ιδρύματα

Ο Μαντέλα είχε εκχωρήσει τη διαχείριση της περιουσίας του σε πάνω από 20 καταπιστεύματα, τα οποία ρυθμίζουν τα οικονομικά ζητήματα, ενώ το Ιδρυμά του λειτουργεί ως «προστάτης» της ευρύτερης ηθικής του κληρονομιάς. Μέσω αυτών των καταπιστευμάτων χρηματοδοτούνται, για παράδειγμα, οι σπουδές των εγγονιών και δισέγγονών του. Οι πρώτοι δημόσιοι καβγάδες γι’ αυτή την περιουσία ξέσπασαν πριν από μερικούς μήνες, όταν οι κόρες του Μαντέλα επιδίωξαν να εκδιώξουν τους παλαιούς φίλους και συνεργάτες του -όπως τον Ελληνα δικηγόρο Γιώργο Μπίζο- από τη διοίκηση των εταιρειών που είχαν ιδρυθεί για να εκμεταλλευτούν εμπορικά το όνομά του σε έργα τέχνης και αναμνηστικά.

Η υπόθεση έφτασε στα δικαστήρια και ο Μπίζος υποστήριξε ότι όλα ξεκίνησαν από το αίτημα μελών της οικογένειας για μια εφάπαξ «προκαταβολή» 1,2 εκατομμυρίων δολαρίων από το Ιδρυμα, που διαχειριζόταν τη γραμμή ρούχων «46664» – ο αριθμός κρατουμένου που έφερε ο Μαντέλα στη φυλακή του νησιού Ρόμπεν. Το αίτημα απορρίφθηκε, αφού η πάγια τακτική ήταν τα χρήματα να καταβάλλονται μαζί με την παροχή απόδειξης από τους αιτούντες συγγενείς.

Ο ρόλος των εταιρειών

Στην πραγματικότητα ο θάνατος του Μαντέλα φαίνεται ότι έχει ανοίξει επικερδείς δρόμους για πολλούς. Ηδη υπάρχουν πάνω από 40 εταιρείες που δεν φαίνεται να έχουν σχέση με την οικογένεια, αλλά χρησιμοποιούν το όνομά του. Κι άλλες τουλάχιστον 140 που εκμεταλλεύονται το παρατσούκλι του Μαντέλα, «Μαντίμπα». Το ίδιο συμβαίνει και με την κυριότητα σχετικών διευθύνσεων στο Διαδίκτυο, αφού μπορεί το nelsonmandela.org να ανήκει στο Ιδρυμα, αλλά το mandela.org ανήκει σε έναν Βραζιλιάνο προγραμματιστή.

Οσο για την οικογένεια, έχει βρει ήδη σύννομους τρόπους να εκμεταλλεύεται το πασίγνωστο όνομα του ιστορικού ηγέτη, αφού τα μέλη της φέρουν το ίδιο επώνυμο. Για παράδειγμα, η κόρη του Μακαζίουε μαζί με μία από τις εγγονές του έχουν ιδρύσει τον «Οίκο των Μαντέλα», που είναι φίρμα κρασιού, μερικά από τα υπόλοιπα εγγόνια λανσάρουν καπέλα και μπλουζάκια με το πρόσωπο του Μαντέλα κάτω από τη ρήση «Ο δρόμος για την ελευθερία», που είναι ο τίτλος της αυτοβιογραφίας του, ενώ δύο δισέγγονές του πρωταγωνίστησαν στο ριάλιτι σόου με τον τίτλο «Το να είσαι Μαντέλα».