^[1]«Θα προτιμούσα όχι». Μια ευγενική φράση άρνησης, σχεδόν αγγλοσαξονικού ύφους, απόλυτη όμως, κατηγορηματική, αδιαπραγμάτευτη, καθώς επαναλαμβάνεται κάθε φορά χαμηλόφωνα με τον ίδιο μονότονο τρόπο. Μια φράση που δεν δηλώνει απλώς «όχι», αλλά εμπεριέχει σκέψη, προτίμηση, επιλογή ανάμεσα στα «ναι» και τα «όχι», που τυραννικά απαιτεί τη δήλωσή τους η βιαστική καθημερινότητα.

Την πιο πρωτότυπη «διαδήλωση» στην ιστορία της λογοτεχνίας καταγράφει ο Χέρμαν Μέλβιλ στην έξοχη νουβέλα του «Ο Μπάρτλεμπυ ο γραφιάς», που σκηνοθετεί στο Από Μηχανής Θέατρο η Σοφία Φιλιππίδου ξαφνιάζοντάς μας ευχάριστα με το αποτέλεσμα. Η ίδια ερμηνεύει πειστικά και τον Μπάρτλεμπυ, ρόλο χωρίς κείμενο, αλλά δεκάδων αποχρώσεων στην κίνηση, το βλέμμα, το ύφος, την ένταση, την απάθεια. Και παρατηρώντας την ξεχνάς την κωμική της φλέβα, την ταύτισή της με το είδος που την ανέδειξε. Βλέπεις μπροστά σου ένα άφυλο πλάσμα, παράξενο, ακατανόητο, που όμως σε υποψιάζει ότι του συμβαίνει κάτι εξαιρετικό, αλλά και ανείπωτο. Εναν άνθρωπο χωρίς απαιτήσεις, «έναν άνθρωπο χωρίς ιδιότητες».

Η Σοφία Φιλιππίδου ερμηνεύει τον λιπόσαρκο, σιωπηλό υπάλληλο μεγάλου δικηγορικού γραφείου στη Γουόλ Στριτ, ιδανικό εργαζόμενο, αφού αντιγράφει δικόγραφα με την απόδοση μηχανής, μέρα-νύχτα, πάντα σκυφτός, απερίσπαστος. Ωσπου κάποτε δηλώνει την απρόσμενη άρνηση: «Θα προτιμούσα όχι». Και σταματά κάθε δραστηριότητα, χωρίς ωστόσο να εγκαταλείψει τον χώρο εργασίας. Δεν διαπραγματεύεται ούτε την αποχώρησή του από εκεί, όσο ευγενικά κι αν τον πιέζει ο… γενναιόψυχος εργοδότης. Θα μείνει μέχρι να τον πάρουν σηκωτό όταν ο καινούργιος ιδιοκτήτης των γραφείων απαιτήσει την απομάκρυνσή του. Δεν θα δεχτεί καμιά πρόταση επανένταξης και, τέλος, στη φυλακή όπου θα τον οδηγήσουν, θα αρνηθεί και το φαγητό. Εχει δηλώσει «ανυπακοή». Εχει θέσει, απολύτως συνειδητά, τον εαυτό του εκτός συστήματος.

Ποιος είναι αυτός ο άνθρωπος που τόσο αιφνίδια αλλά και τόσο μαλακά πατά το κουμπί της αποσύνδεσής του με τον κόσμο; Γιατί δεν φέρει ένα αίτημα, ένα νεύμα αποκωδικοποίησής του; Ισως γιατί η σιωπή αποτελεί την πιο έντιμη στάση εξήγησης, την πιο ουσιαστική για τον ελεύθερο άνθρωπο.

Κι όλα αυτά τα «ακατανόητα» γίνονται κατανοητά στην παράσταση που σκηνοθέτησε η Σοφία Φιλιππίδου στο Από Μηχανής Θέατρο. Δείτε την.

Εφη Μαρίνου