Του Πέτρου Μανταίου

Ενα κοινωνικό γεγονός έχει αιτίες, έχει και συνέπειες. Είπα σήμερα να πάω ανάποδα: να ξεκινήσω από τις συνέπειες. Ακριβέστερα, από μία από τις συνέπειες κοινωνικού φαινομένου, που δεν είναι βέβαια η πιο καθοριστική, αλλά καταδεικνύει την αλλαγή τρόπου ζωής κατηγορίας ανθρώπων, που αλλιώς είχε επιλέξει –και οι συνθήκες της επέτρεπαν– να ζει, κι αλλιώς υποχρεώνεται να ζει από τώρα και ύστερα.

Διαβάζω (Νίκος Ρουσάνογλου, «Καθημερινή» 15/12) για τη συνεχή πτώση τιμών παλαιών κατοικιών, ιδίως αυτών με μικρό εμβαδόν, που οι ιδιοκτήτες τους προσπαθούν να «ξεφορτωθούν», γιατί από αυτές έχει απομείνει μόνο το… φορολογικό βάρος, αφού σε πολλές οι ενοικιαστές δεν πληρώνουν –ή πληρώνουν σπανίως– το νοίκι, ότι: «Ταυτόχρονα» (μία από τις συνέπειες που λέγαμε…) «οι εργένηδες, που είχαν τροφοδοτήσει σε μεγάλο βαθμό ενοικιάσεις τέτοιων παλιών ακινήτων, έχουν επιστρέψει στην οικογενειακή εστία».

Είναι ακριβώς η λεπτομέρεια που φωτίζει –ή… σκιάζει– ένα σημαντικό κοινωνικό γεγονός, όπως είναι η ανατροπή συνθηκών στέγασης. Η λεπτομέρεια… φωτογραφίζει το όλον όσο χίλιες λέξεις, για να παραλλάξω το… ανιαρό κινέζικο: μια φωτογραφία, ίσον χίλιες λέξεις∙ επί του οποίου έχω κάποιες αμφιβολίες, αλλά δεν είναι του παρόντος…

Δεν ξέρω πώς αντιμετωπίζεται σήμερα η… παραίτηση από την εργένικη ζωή (εξ ορισμού, επιλογή νέων ανθρώπων, δηλωτική ανεξαρτησίας, έστω με αρωγή από το οικογενειακό βαλάντιο) και η (αναγκαστική) επιστροφή στην «οικογενειακή εστία». Φαντάζομαι όμως ότι θα έχει τα γνωρίσματα που είχε ανέκαθεν, ιδίως κατά και μετά τις δεκαετίες ’60, ’70, για νέους που φοιτούσαν ή εργάζονταν ή είχαν μόλις απολυθεί από φαντάροι: Η προσχώρηση στην εργένικη ζωή ήταν τιμή, ενώ η επιστροφή στο οικογενειακό σπίτι ήταν… ποινή!

Δεν εξετάζω την περίπτωση ενήλικων εργένηδων (υπάρχουν αλίμονο και τέτοιοι) που τα μαζεύουν (τα όποια… ράκη ανεξαρτησίας) και ξαναγυρνούν στην οικογένεια. Εκεί το πράγμα παίρνει διαστάσεις τραγικά μνημονιακές.